What Does History Tell Us from the Classical Period of Islam? Some Illustrative Social and Moral Examples

Yıl 2020, Sayı: 36, 199 - 214, 31.12.2020

Ahmet Turan Yüksel

https://doi.org/10.31591/istem.848013

Öz

History, which is subsumed under Social and Humanity Sciences, is a field that closely concerns all branches of sciences. History is a verified set of facts. In the past sense, it is a continuous dimension of human consciousness, the institutions and values of the society and the absolute component of the patterns outside these. In other words, it is the narration, investigation and evaluation of all events in all aspects that took place in the past up to the present time.
Also, history is the branch of science that records the adventure of humanity and the universe since creation. It is a bridge transferring the past to the present between the past and the future. It is the memory of nations and the report card showing their success and failure. It is a branch of science that offers exemplary scenes to be taught and a series of events that would not recur if the lesson had been learned. It is a branch of science that reveals the phases of Sunnatullah, the existence and extinction of the state, nations and civilizations.
This article aims to reveal what history tells us with some examples from the Classical Period of Islam. For, history offers the necessary material to the understanding of humanity as a field and science branch that brings the past and the present together and sheds light on the future. Probably what needs to be done is to benefit properly from the environment prepared and presented by history. For, it is only the actors that change, in fact the historical rules do not change.

Anahtar Kelimeler

History, Creation, Humanity, Classical Period of Islam, Illustrative Examples

İslâm’ın Klasik Döneminden Tarih Bize Ne Söyler? Bazı Betimleyici Sosyal ve Ahlaki Örnekler

Öz

İlimlerin taksiminde Sosyal/Beşerî İlimler arasında yer alan Tarih, bütün ilim dallarını yakından ilgilendiren alandır. Tarih doğrulanmış bir olgular kümesidir. Geçmiş anlamıyla da beşer bilincinin sürekli bir boyutu, toplumun sahip olduğu müesseseleri, değerleri ve bunların dışındaki kalıpların mutlak bileşenidir. Bir başka ifadeyle içinde bulunduğumuz zamana kadar geçmişte vuku bulan bütün olayların anlatımı, tüm yönleriyle irdelenerek soruşturulması ve değerlendirilmesidir.
Bu tanımlara ilave olarak tarih yaratılıştan itibaren insanlığın ve evrenin serüvenini kaydeden ilim dalıdır. Geçmişi günümüze aktaran; geçmiş ile gelecek arasında köprüdür. Milletlerin hafızası, başarı ve başarısızlıklarını gösteren karnesidir. Ders alınmak üzere ibret sahneleri sunan ilim dalıdır. Ders alınsaydı tekerrür etmeyecek olan olaylar dizisidir. Sünnetullah’ın safhalarını; devlet, kavim ve medeniyetlerin varoluş ve yok oluşlarını ortaya koyan ilim dalıdır.
Bu makalenin amacı Klasik Dönem İslâm Tarihinden bazı örnekler vererek tarihin bize ne söylediğini ortaya koymaktır. Çünkü tarih, geçmişle günümüzü buluşturan ve geleceğe ışık tutan, yön veren bir alan ve ilim dalı olarak gerekli malzemeyi insanlığın idrakine sunmaktadır. Yapılması gereken herhalde tarihin hazırladığı ve sunduğu ortamdan yerli yerince ve doğru bir şekilde yararlanabilmektedir. Zira değişen sadece aktörlerdir, aslında tarihi kurallar değişmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Yaratılış, İnsanlık, Klasik İslâm Dönemi, Betimleyici Örnekler

Kaynakça

• Alabudi, Jasim. “Müdeccenler ve Moriskolar”. Endülüs, İslâm Tarihi ve Medeniyeti. ed. Mehmet Özdemir. 4/257-318. İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
• Apak, Adem. Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihindeki Etkileri. İstanbul: Düşünce Kitabevi Yayınları, 2004.
• Atçeken, İsmail Hakkı. Hz.Peygamber’in Yahudilerle Münasebetleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Baykara, Tuncer. Tarih, Araştırma ve Yazma Metodu. İzmir: İrfan Kültür ve Eğitim Merkezi Yayınları, 1996.
• Carr, Edward Hallett. Tarih Nedir. trans. Misket Gizem Gürtürk. İstanbul: İletişim Yayınları, 5. Basım, 1991
• Çağrıcı, Mustafa. “Asabiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/453-455. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Erul, Bünyamin. “Vedâ Hutbesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/591-593. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Fayda, Mustafa. “Tarih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/30-37. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Hobsbawm, Eric. Tarih Üzerine. trans. Osman Akınhay. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1st ed. 1999.
• Ibn Hisham, Abû Muhammad Abdülmelik. al-Sîra al-Nabawiyya. Critical ed. Mustafa al-Saqqâ-Ibrahim al-Abyârî-Abdülhafîz al-Shalabi. 4 Vol. Egypt, 1955.
• Ibn Kethir, Abu’l-Fidâ Ismail. al-Sîra al-Nabawiyya. Critical ed. Mustafa Abd al-Wâhid. 4 Vol. Qahira, 1966.
• Ibn Sa’d, Muhammad. al-Tabaqât al-Kubrâ. 10 Vol. Beirut, 1968.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hatice”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/465-466. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Kapar, Mehmet Ali. Hz.Muhammed’in Müşriklerle Münasebeti. İstanbul: İlim Yayınları, 1987.
• Köksal, Mustafa Asım. Peygamberler Tarihi. 2 Vol. İstanbul: TDV Yayınları, 19th ed. 2014.
• Memiş, Ekrem. Tarih Metodolojisi. Konya: Çizgi Yayınları, 3rd ed. 2008.
• Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/458-462. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Özdemir, Mehmet. “Endülüs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/211-225. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Özlem, Doğan. Tarih Felsefesi. Ankara: Say Yayınları, 1st ed. 2010.
• Sabuncu, Ömer. Hz.Peygamber’in İlk Hanımı Hz.Hatice’nin Hayatı ve Şahsiyeti. Urfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Savaş, Rıza. “Asr-ı Saadet’te Hz. Peygamber’in Aile Hayatı ve Evlilikleri”. Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslâm. ed. Vecdi Akyüz. 1/295-310. İstanbul: Beyan Yayınları, 1994.
• Sıddıki, Mazharuddîn. Kur’ân’da Tarih Kavramı. trans. Süleyman Kalkan. Ankara: Pınar Yayınları, 1st ed. 1982.
• Sırma, İhsan Süreyya. Müslümanların Tarihi. 5 Vol. İstanbul: Beyan Yayınları, 2nd ed. 2016.
• Togan, A. Zeki Velidî. Tarihte Usûl. İstanbul: Enderun Yayınları, 3th ed. 1981.
• Uçar, Şahin. Tarih Felsefesi Yazıları. Ankara: Vadi Yayınları, 1st ed. 1994.
• Üçok, Bahriye. İslamdan Dönenler ve Yalancı Peygamberler. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi Yayınları, 2nd ed. 2019.
• Waqidi, Muhammad b. Umar. Kitab al-Maghazi. ed. Marsden Jones. 3 Vol. Beirut, 3th ed. 1984,
• Waqidi, Muhammad b. Umar. Kitab al-Ridda. ed. Mahmud Abdullah Abu’l-Hayr. Amman, 1991.
• Yüksel, Ahmet Turan. “Bazı Batılı Araştırmacılara Göre İlk İslâm Fetihleri”. Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 6 (1996), 169-195.
• Yüksel, Ahmet Turan. “Fütûhu’l-Büldân’a Göre Fetihlerden Sonraki Faaliyetler”. Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 9 (2000), 45-79.
• Zorlu, Cem. İslâm Tarihinde İlk İktidar Mücadelesi İstanbul: İz Yayıncılık, 1st ed. 2014.