The Bektashism in the Balkans and Dervish Lodges of Bektashism

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 458 - 481, 19.03.2017

Tuba Hatipler Çibik , Filiz Umaroğulları

Öz

Given the socio-political situation in the
Balkans, on the historical development in this region the impact of the
Bektashi and its dervish is very important. Bektashi has influence life and
lifestyle where there is with its mystical force. One of the most important
roles in this interaction is related to buildings of Bektashi. Common to all of
the physical and symbolic structures are to respond to everyday needs of this
lifestyle. If these buildings in the derbent, the security ; if they are in a
residential area, the width; if they are at a transition point on the way, the
accomadation have come to the fore. The Balkans influenced by Bektashi and it
can be see, the buildings of Bektashi has established at every point of this
region. In this study, general features of Bektashi lodges have been explained
and aimed to determine the Bektashi lodges in the Balkans.

Anahtar Kelimeler

: Ottoman, Balkans, Bektashi, Lodge, Dervish

Balkanlarda Bektaşilik ve Bektaşi Tekkeleri

Öz

DİKKAT!

Balkan coğrafyasının
sosyo-politik durumu ele alındığında, bu coğrafyadaki tarihsel gelişim süreci
üzerinde Bektaşiliğin ve Bektaşi tekkelerinin bıraktığı etki, azımsanmayacak
kadar önemlidir. Balkanlardaki dinî ve kültürel birikim, Bektaşilik hareketi
üzerinden okunabilir. Bektaşilik, sahip olduğu tasavvufi güçle birlikte, var
olduğu her yerde yaşam ve yaşam tarzını etkilemiştir. Bu etkilenmede en önemli
rollerden biri, Bektaşiliğe ait yapılara yani tarikat yapılarına aittir.
Fiziksel ve simgesel olan bu tür yapıların tamamının ortak yönü yaşam şeklinin
günlük ihtiyaçlarına cevap vermek durumunda olmalarıdır. Bu yapılarda bir
derbentte ise güvenlik, büyük bir yerleşim bölgesinde ise genişlik, yol üstü
bir geçiş noktasında ise konaklama ön plana çıkmıştır. Balkanları etkisi altına
alan bir tasavvufi hareket olarak Bektaşiliğin, bölgenin en işlek yerinden en
ücra yerine kadar, dağ başından, su kaynaklarının başına kadar her noktada bir
yapı kurmuş olduğu görülmektedir. Bu çalışma kapsamında Bektaşi tekkelerinin
genel özellikleri açıklanarak, Balkanlarda yer alan Bektaşi tekkelerinin tespit
edilmesi amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

osmanlı, balkanlar, bektaşilik, tekke, dergah

Kaynakça

• Acaroğlu, M. Türker (2006): Bulgaristan’da Turkce Yer Adları Kılavuzu, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Araslı A. (2009). Avrupa’da Türk İzleri (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ayverdi E. H., Ertürk G., Nüman, İ., Yüksel, A. (2000-2.baskı). Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Romanya-Macaristan I (1.ve2. kitap) İstanbul : İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Ayverdi E. H., Ertürk G., Nüman, İ., Yüksel, A. (2000-2.baskı). Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Yugoslavya II (3.kitap). İstanbul : İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Ayverdi E. H., Ertürk G., Nüman, İ., Yüksel, A. (2000-2.baskı). Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Yugoslavya III (3.kitap). İstanbul : İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Baba R. (1995). Mistiçizma İslame dhe Bektashizma, Tirana.
• Bakırcı N., Türkan H. K. (2013). Tekke ve Zaviyelerin Balkanlardaki Rolü ve Önemi. Türk Dili Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 1, 1, 145-160.
• Barkan Ö. L. (1942). İstila Devri Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler, Vakıflar Dergisi, II, 279-304.
• Bartl, P., Taner, A. (1998). Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912). Bedir yayınları. Beçirbegoviç M. (1972-73). Prosvetni objekti islâmske arhitekture na Kosovu. Starine Kosova, VI-VII. Prishtina.
• Bejtiç, A. (1973): Ulice I trgovi Sarajeva, Sarajevo.
• Birge J. K. (1965). The Bektashi Order of Dervishes. Luzac, London. http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/
• Birge J. K. (1991). Bektaşilik Tarihi. Reha Çamuroğlu (çev.). İstanbul : Ant Yayınevi.
• Canpolat C. (2012). Osmanlı’nın Manevi Temelini Oluşturan Gerçek. İstanbul: Markiz Yayınları.
• Çelebi E. (1896). Seyâhatnâme (1938). I-X. İstanbul.
• Çelebi E. (1969-1971). Seyâhatnâme, Zuhuri Danışman, I-XV, İstanbul.
• Çelebi E. (1984). Putopis, Odlomci o Jugoslovenskim zemljama. Hazim Şabanoviç (haz.). Sarajevo.
• Çelebi E. (1989). Seyâhatnâme, Yoldaş Demircanoğlu (haz.), İstanbul.
• Çevik M. (1996). Evliya Çelebi Tam Metin Seyahatname. C: 2/3, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
• Erginli, Z. (2002). Osmanlı Devletinin Kuruluşunda Türk Dervişlerinin İzleri. Türkler, C, 9, 107-115. Gülçiçek A. D. (2000). Anadolu ve Balkanlardaki Alevi Bektaşi Dergâhları (Tekke, Zaviye ve Türbeler). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, 16, 212-217.
• Hafız N. (1996). Yugoslavya’da Bektaşi Tekkeleri. Prishtina.
• Hasluck F. W. (1929). Christianity And Islam Under The Sultans VolII, Oxford.
• Hatipler Çibik T. (2014). Balkanlarda Bektaşi Tekkelerinin Enerji Verimliliği Açısından Değerlendirilmesi -Harabâti Baba Dergahı Örneği-. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Hezarfen Ahmet (1998). Reşit Paşa’nın Deliorman Köylülerine Zulmü! Cem Dergisi, 85, s.56-57.
• İşli E. D. (1998). İstanbul Tekkeleri Mimari Eklentileri ve Restorasyonu, (yayımlanmamış doktora tezi).YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, S.240. İzeti M. (2010). Arnavut Bektaşilerinde Kerbela ve Matem Anlayışı, Asitan Yayıncılık Ltd. Şti., Sivas.
• Kaleshi H. (1967). “Legjendat Shqiptare Per Sari Salltukun, Perparımı, Reviste Kulturore e Shkencore”. Prishtine.
• Kaleshi H. (1970). Albanska alamiado knjizevnost, Prilozi za orijentalnu filologiju, XVI-XVII. Sarajevo.
• Kiel M. (1980). Sarı Saltık ve Erken Bektâşilik Üzerine Notlar. Çeviri: Fikret Elpe, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi cilt 2, sayı 9, İstanbul, s.26-34.
• Köprülü M. F. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Maden, F. (2013). Avrasya Etüdleri 44-2, T.C. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı s.141-176.
• Mêlikoff I. (2009). Bulgaristan’da Deliorman Kızılbaş Topluluğu, Uyur İdik Uyardılar. Turan Alptekin (çev.). İstanbul: Demos Yayınları.
• Musaj F. (1995). Organizmi Institucıonal I Sektit Bektashian Ne Shqiperi ne vıtet 1920-1939, Feja, Kultura Dhe Tradita İslame Nder Shqiptaret, (Uluslararası Sempozyum Bildirileri) Pristine.
• Noyan B. (1976). Demir Baba Vilâyetnamesi. İstanbul : Can Yayınları.
• Ocak A. Y. (1978). Zaviyeler. Vakıflar Dergisi, XII, 247-265.
• Özköse, K., (2003). Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Tasavvufi Akım ve Zümrelerin Rolü, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.VII., Sivas, s. 249-279.
• Pakalın M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Popoviç,A. (1995). Balkanlarda İslam, İstanbul : İnsan Yayınları, s.30.
• Şenuçak, N., Karabela, S. (1998). Bektaşilik Araştırmaları II, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, sayı 6, s. 127-140.
• Tekin, Z.(2012): Kapatılan Bazı Bektaşi Tekkelerinin Mal Varlıkları Üzerine Bir Değerlendirme, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, C. I, No: 2, s. 74-75, Karabük.
• Yörükan, Y. Z. (1998). Anadolu’da Aleviler ve Tahtacılar, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Vishko, A.(1997): Harâbâtî Teqe e Tetoves Dhe Veprimtaria Ne Te Ne Perıudhen e Kaluar, Tetove.