Molla Abdullah el-Firfêlî's Interpretation of the Verses in His Work el-Isârât ve’l-Bisârât

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 5, 2832 - 2849, 31.12.2023

Hüseyin Zamur

https://doi.org/10.15869/itobiad.1344783

Öz

Molla Abdullah al-Firfeli (d. 1374/1995) is considered one of the important scholars of the modern period in the madrasah culture that has been continuing since the Seljuks in Southeast Anatolia. Firfeli has two printed works, one on jurisprudence and the other on Sufism, as well as some poetry. In addition to being a madrasa teacher, Firfêlî joined a sheikh and received the caliphate from him, like many scholars who grew up in Southeast Anatolia. The way he interprets the verses in his work “al-Isârât ve'l-bişârât” is the main subject of our study. Firfêlî begins his work with the necessity of befriending the righteous servants of Allah, loving them, and being in their company, and ends with the obligation of loving the Prophet Muhammad. Firfeli generally interprets certain verses to support his advocated views and to explain topics related to Sufism. Firfêlî occasionally presents a viewpoint or narration, and then provides a verse as evidence for it or states, "the explanation of this verse is as follows." In his work, he has interpreted the verses of the Qur'an about the existence of hope and fear of Allah in detail, as they are good news and signs. For this reason, it is thought that he named his work "el-İşârât ve'l-bişârât". Firfeli's work is important in reflecting the Sufi culture of modern Eastern and Southeastern Anatolia. Despite being a Sufi himself, Firfeli attempted to write his work in accordance with the Ahl as-sunna sect. Because Firfêlî, in addition to having the characteristics of a follower of Sufism and a member of a Sufi order, has strived to write his work in accordance with the Sunni sect from beginning to end. For this reason, it is seen that he generally avoids mystical and esoteric interpretations while interpreting the verses and interprets them more by their apparent meaning. It is even seen that he does not make any reference to mystical interpretations in the verses he interprets. Although he interpreted the verses of the Holy Quran using narration and sagacity methods, he mostly resorted to sagacity interpretations. The fact that he was one of the important madrasah scholars of the region shows the source of his scientific competence in interpreting the verses. Because it is possible to see plenty of linguistic explanations and wit in his work.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Molla Abdullah el-Firfêlî, Sufism, Quran, Verse, Narration.

Molla Abdullah el-Firfêlî’nin el-İşârât ve’l-Bişârât Adlı Eserinde Âyetleri Yorumlama Yöntemi

Öz

Molla Abdullah el-Firfêlî (ö. 1374/1995) Güneydoğu Anadolu’da Selçuklulardan bu yana devam eden medrese kültüründe modern dönemin önemli âlimlerinden sayılmaktadır. Firfêlî’nin biri fıkıh diğeri tasavvuf hakkında matbu iki eseri ile bazı şiirleri mevcuttur. Firfêlî, bir medrese hocası olmasının yanında Güneydoğu Anadolu’da yetişen birçok âlim gibi bir şeyhe intisap etmiş ve ondan halifelik almıştır. Onun “el-İşârât ve’l-bişârât” adlı eserinde âyetleri yorumlama yöntemi çalışmamızın temel konusunu oluşturmaktadır. Firfêlî, bu eserini Allah’ın salih kullarını dost edinme, salih kulları sevme ve onların sohbetlerinde bulunmanın gerekliği ile başlamakta ve Hz. Peygamber’in sevilmesinin vücûbiyetiyle bitirmektedir. Firfêlî genellike savunduğu görüşleri desteklemek ve tasavvuf ile ilgili konuları açıklamak için birtakım âyetleri tefsir etmektedir. Firfêlî, bazen de bir görüşü veya rivâyeti aktarır ondan sonra da bir âyeti buna delil olarak sunar veya “bu âyetin açıklaması böyledir.” demektedir. O, Eserinde reca/ümit var olma ve Allah’tan korkma konularıyla ilgili Kur’ân-ı Kerîm âyetlerini bir müjde ve işâret olmaları hasebiyle detaylı bir şekilde tefsir etmiştir. Onun bu nedenle eserine “el-İşârât ve’l-bişârât” ismini verdiği düşünülmektedir. Firfêlî’nin bu eseri modern dönem Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun tasavvuf kültürünü yansıtması açısından önemlidir. Zira Firfêlî, tarikat ehli ve sûfî bir kişiliğe sahip olmasının yanında eserini baştan sona Ehl-i sünnet mezhebine uygun yazmaya gayret etmiştir. Bu yüzden âyetleri tefsir ederken genellikle tasavvufî ve batınî yorumlardan kaçınmış ve âyetleri daha çok zahirine uygun bir şekilde tefsir ettiği görülmektedir. Hatta onun tefsir ettiği âyetlerde tasavvufî tefsirlere hiç atıfta bulunmadığı görülmektedir. O, Kur’ân-ı Kerîm âyetlerini rivâyet ve dirayet metotlarını kullanarak tefsir etmişse de daha çok dirayet tefsirlerine müracaat etmiştir. Bölgenin önemli medrese âlimlerinden olması, âyetleri yorumlamadaki ilmî yetkinliğinin kaynağını göstermektedir. Zira eserinde bolca dilbilimsel açıklamalar ve nükteler görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Molla Abdullah el-Firfêlî, Tasavvuf, Kur’ân-ı Kerîm, Âyet, Rivâyet.

Kaynakça

• Adak, A. (2009). Seyda, Muhammed Said. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 37, ss. 20-21). İstanbul: TDV Yayınları.
• Ateş, S. (1998). İşârî Tefsir Okulu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Baz, İ. (2011a). Güneydoğuda Bir irfan Merkezi: Serdahli Tekkesi ve Külliyesi. Şırnak Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 16-36.
• Baz, İ. (2011b). Şırnak Bölgesindeki Nakşi Şeyh Aileleri ve İdil’de Yaşayan Mutasavvıflar. Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu. Program adı: Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu, İstanbul. İstanbul: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• Begavî, el-Ferrâ’. (1997). Me‘âlimü’t-tenzîl (1. bs, C. 1–8). Beyrût: Dâru Taybe.
• Beyhakî,. (2003). Câmi‘u lî şu‘ebi’l-îmân. Riyâd: Mektebetu’-Ruşd.
• Beyzâvî. (t.y.). Envâru’t-Tenzîl ve esrâru’t-Te’vîl. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî.
• Bozkurt, N. (2003). Medrese. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 323-327). Ankara: TDV Yayınları.
• Cevzî, İ. (1986). Kitâbu’d-du‘afâi ve’l-metrûkîn. Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf. (2012). Kitâbü’t-ta‘rîfât (3. bs). Beyrût: Dârü’n-Nefâis.
• Çelebi, A. (1998). İslam’da Eğitim-Öğretim Tarihi (A. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Damla Yayınevi.
• Çelik, İ. (2012). Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler. 2. Muş: Muş Alparslan Üniversitesi yayınları.
• Deniz, A. (2021). Mela Abdullah Firfêlî’nin Müderrisliği ve Fıkhî Birikimi. Ağrı İslâmi İlimler Dergisi (AGİİD), (8), 84-114.
• el-Kurtubî, E. (1964). Câmiʻu ahkâmi’l-Kur’ân, ve’l-mubînu limâ tedemmene mine’s-sünneti ve âyi’l-Kur’ân, (2. bs). Kahire: Dârü’l-Kütü1bi’l-‘Misriyye.
• Eş‘arî, E. (2005). Makalâtü’l-İslâmiyîn (C. 1–2). bsy: el-Mektebetu’l-Asriyye.
• Firfêlî, A. (2010). El-İşârât ve’l-bişârât. İstanbul: Dâru’r-’Ravza.
• Firfêlî, M. A. (2010). Kitâbu’l-es’ile ve’l-ecvibe. İstanbul: Dâru’r-’Ravza.
• İbn Hacer, el-Askalânî. (1959). Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî (C. 1–13). Beyrût: Dârü’l-Ma‘rife.
• İbn Kesîr, el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. (1999). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘Azîm (C. 1–8). Beyrût: Dâru Taybe.
• İbrahimoğlu, A. (2023). Muhammed Pârsâ’nın Tasavvufî Görüşleri. Ankara: İlahiyat Yayınları.
• İsfahânî, el-Kureşî. (t.y.). Kitâbu’l-eğânî (2. bs, C. 1–24). Beyrût: Dârü’l-Fikr.
• Kemaloğlu, M. (2015). XI.-XIII. Yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde Eğitim-Öğretim(Medreseler). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2(5), 89-106.
• Kevâşî, (2019). Et-Talhîs fî tefsîri’l-Kur’ân’il-‘Azîm (C. 1–4). Birleşik Arap Emirlikleri: Dâru İbn Hazm.
• Makdisî, G. (2004). Orta Çağda Yüksek Öğretim (A. H. Çavuşoğlu & T. Başoğlu, Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Özaydın, A. (2007). Nizâmiye Medresesi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 33, ss. 188-191). İstanbul: TDV Yayınları.
• Özdirek, R. (2011). Cumhuriyet Döneminde İdil’de Müslüman Din Adamları. Geçimişten Günümüze İdil Sempozyumu, 335-345. İstanbul: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• Râzî, Fahreddîn (2000). Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî.
• Suzan, Y. (2013). Medreselerde Arapça Öğretimi. Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslami İlimler,. Program adı: Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslami İlimler, Bingöl. Bingöl: Bingöl İlahiyat Fakültesi.
• Süyûtî, el-Hudayrî eş-Şâfiî. (2015). Ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye.
• Tehânevî, el-Fârûkī. (1996). Keşşâfu istilâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm (C. 1). Beyrût: Mektebetu Lübnân Nâşirûn.
• Yıldız, Ö. (2022). Molla Nurullah-ı Godışkî’nın Hayatı ve Örnek Şiirleri. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 14(3), 1326-1341.
• Zamur, H. (2020). Şîa Tefsirinde İsrâîliyât. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Zemahşerî, el-Hârizmî. (1987). el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmizi’t-Tenzîl ve ‘uyunu’l-ekâvil fî vucûhi’t-te’vîl (3. bs). Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî.