Dijitalleşen Dünyada Komplo İnançları: Pandemiye İlişkin Komplo İnançlarının Twitter İçerik Analizi ile İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 98 - 113, 28.10.2024

Ahmet Yasin Şenyurt

https://doi.org/10.15869/itobiad.1477071

Öz

Komplo teorileri, sosyal medyanın etkisiyle kolayca yayılarak geniş kitlelere ulaşabilmektedir. Bu teoriler, insanların belirsizlik ve endişe dolu durumlarda düzen ve kontrol hissi sağlama eğilimini yansıtmaktadır. Belirsizlik Yönetimi Kuramı, bu eğilimi belirsizlik ve kaygı duygularını kontrol altına alma çabası olarak tanımlar. Ayrıca, Sosyal Kimlik Kuramı, komplo teorilerinin sosyal kimliklerini koruma ve grup üyeliklerini sürdürme çabası içinde olan insanlar arasında yaygınlaştığını öne sürer. Bu çalışma, Türkiye'deki Twitter kullanıcılarının COVID-19 döneminde komplo teorileriyle ilgili yaptığı paylaşımların içeriğini sistematik bir şekilde incelemeyi hedeflemektedir. Bu amaçla 2021 yılında, COVID-19'la ilgili komplo inançlarına sahip kişilerin #plandemi etiketiyle paylaştığı 1459 Twitter (X) paylaşımı incelenmiştir. #plandemi etiketi taşıyan paylaşımların 616’sı tweet (%41.5) ve 881’i retweet (%58.85)'tir. Veriler, 11-18 Aralık 2021 tarihlerinde her gün ortalama 200 tweet ve retweet toplanarak elde edilmiştir. Kodlama öncesinde içerik analizi için 140 tweet seçilerek bu tweetler üzerinden kodlar oluşturulmuştur. Oluşturulan kodlar, sağlık yönetimi ve psikoloji bölümü öğretim üyelerinden görüş alınarak son şeklini almıştır. Ardından, 1400 tweet Maxqda programı ile analiz edildi. Analiz sonucunda en sık kullanılan 10 kelime sırasıyla aşı, küresel, Allah, doktor, COVID, ekipman, sağlık, iklim, PCR ve yalan olarak bulundu. Bulgular kodların 3 ana tem etrafında toplandığını göstermektedir: ekonomi, dış grup ve aşı. Ekonomik sorunlar ve pandemi önlemleriyle ilişkilendirilen komplo teorileri tweetlerde belirgin hale gelmektedir. Dış grup temasında, küresel komplo ve doktorlar üzerine odaklanan tweetlerde pandeminin planlı olduğu iddiaları öne çıkmaktadır. Aşı temasında ise pandemi ve aşının oluşturduğu belirsizlikler vurgulanmaktadır. Bu bulgular, komplo inançlarıyla, sosyo-ekonomik faktörlerin ve dış grup şeytanlaştırmanın etkileşimine ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dış Grup, Ekonomi, Sosyal Kimlik, COVID-19, Belirsizlik

Etik Beyan

Bu çalışmanın yürütülmesinde etik kurallara uyulmuştur. Çalışma kamuya açık bilgilerle yürütüldüğünden Etik Kurul onayı alınmamıştır.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Conspiracy Beliefs in the Digitalized World: Examining Pandemic-Related Conspiracy Beliefs Through Twitter Content Analysis

Öz

Conspiracy theories can easily spread to large audiences through the influence of social media. These theories reflect people's tendency to seek order and control in uncertain and anxious situations. Uncertainty Management Theory defines this tendency as an effort to manage uncertainty and anxiety. Additionally, Social Identity Theory suggests that conspiracy theories proliferate among individuals striving to protect their social identities and maintain group memberships. This study aims to systematically analyze the content of tweets related to conspiracy theories shared by Twitter users in Turkey during the COVID-19 pandemic.. For this purpose, 1459 tweets tagged with #plandemi shared by individuals with COVID-19-related conspiracy beliefs were examined in 2021. Of these, 616 tweets (41.5%) were original tweets, and 881 (58.85%) were retweets. Data were collected by averaging 200 tweets and retweets per day from December 11 to 18, 2021. Before coding, 140 tweets were selected for content analysis, and codes were created based on these tweets. The created codes were finalized after obtaining feedback from faculty members in health management and psychology departments. Subsequently, 1400 tweets were analyzed using the Maxqda program. The analysis revealed that the 10 most frequently used words were vaccine, global, God, doctor, COVID, equipment, health, climate, PCR, and lies. The findings showed that the codes were grouped around three main themes: economy, external group, and vaccine. Conspiracy theories associated with economic issues and pandemic measures become prominent in tweets. In tweets focusing on the out-group theme, allegations that the pandemic was planned are highlighted, especially concerning global conspiracies and doctors. In the vaccine theme, uncertainties created by the pandemic and the vaccine are emphasized. These findings shed light on the interaction between socio-economic factors and demonization of external groups with conspiracy beliefs.

Anahtar Kelimeler

Out-Group, Economy, Social Identity, COVID-19, Uncertainty

Kaynakça

• Allington, D., Duffy B., Wessely, S., Dhavan, N,, Rubin, J. (2021). Health-protective behaviour, social media usage and conspiracy belief during the COVID-19 public health emergency. Psychological Medicine, ;51(10), 1763-1769. doi:10.1017/S003329172000224X
• Bertin, P., Nera, K., ve Delouvée, S. (2020). Conspiracy beliefs, rejection of vaccination, and support for hydroxychloroquine: A conceptual replication-extension in the COVID-19 Pandemic Context. Frontiers in Psychology, 11. doi: 10.3389/fpsyg.2020.565128
• Bilgiç, A., Akyüz, S. S. (2020). Türkiye’de Covid-19 pandemisi döneminde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın sosyal medya kullanımı: Twitter paylaşımları içerik analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, Special Issue, 230-243.
• Douglas, K.M., Uscinski, J.E., Sutton, R.M., Cichocka, A., Nefes, T., Ang, C.S. ve Deravi, F. (2019). Understanding conspiracy theories. Political Psychology, 40: 3-35. https://doi.org/10.1111/pops.12568
• Hofstede, G. (2001), Culture’s Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions, and Organizations Across Nations, 2nd ed. Sage, Thousand Oaks, CA.
• Kofta M. ve Sedek, G. (2005). Conspiracy stereotypes of Jews during systemic transformation in Poland. International Journal of Sociology, 35, 40–64.
• Oran, F. Ç., Akan, B. B. (2021). Pandemi döneminde afet yönetimi açısından risk iletişimine ilişkin bir değerlendirme: Sosyal medya paylaşımları içerik analizi. Selçuk İletişim Dergisi, 14(3), 1371-1397. DOI: 10.18094/JOSC.882578
• Öztürk, B. (2021). COVID-19 salgınının medya üzerinden siyasallaştırılması üzerine bir söylem analizi. Erkam Temir (Ed.), Medya Çalışmaları içinde (s. 249-288). Nobel Yayıncılık.
• Romer, D. ve Jamieson, K.H. (2020). Conspiracy theories as barriers to controlling the spread of COVID-19 in the U.S. Social Science & Medicine, 263, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2020.113356
• Saldana, J. (2013). The Coding Manual for Qualitative Researchers (2nd ed.). London: Sage.
• Sternisko, A., Cichocka, A., ve Van Bavel, J. J. (2020). The dark side of social movements: social identity, non- conformity, and the lure of conspiracy theories. Current Opinion in Psychology, 35, 1-6
• Tajfel, H., & Turner, J. C. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. In W. G. Austin & S. Worchel (Eds.), The social psychology of intergroup relations (pp. 33–48). Monterey, CA: Brooks/Cole.
• van den Bos, K., Euwema, M. C., Poortvliet, P. M., ve Maas, M. (2007). Uncertainty management and social issues: Uncertainty as an important determinant of reactions to socially deviating people. Journal of Applied Social Psychology, 37(8), 1726–1756. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2007.00235.x
• van den Bos, K. (2009). Making sense of life: The existential self trying to deal with personal uncertainty. Psychological Inquiry, 20(4), 197–217.doi:10.1080/10478400903333411
• van Mulukom, V., Pummerer, L. J., Alper, S., Bai, H., Čavojová, V., Farias, J., Kay, C. S., Lazarevic, L. B., Lobato, E. J. C., Marinthe, G., Pavela Banai, I., Šrol, J., & Žeželj, I. (2022). Antecedents and consequences of COVID-19 conspiracy beliefs: A systematic review. Social Science & Medicine (1982), 301, 114912. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2022.114912
• van Prooijen, J. W., ve Douglas, K. M. (2017). Conspiracy theories as part of history: The role of societal crisis situations. Memory Studies, 10(3), 323–333. https://doi.org/10.1177/1750698017701615
• van Prooijen, J. W. ve Douglas, K. M. (2018). Belief in conspiracy theories: Basic principles of an emerging research domain. European Journal of Social Psychology, 48(7), 897–908. https://doi.org/10.1002/ejsp.2530
• van Prooijen, J. ve Jostmann, N. B. (2013). Belief in conspiracy theories: The influence of uncertainty and perceived morality. European Journal of Social Psychology, Eur. J. Soc. Psychol. 43, 109–115. DOI: 10.1002/ejsp.1922
• Yerlikaya, T. , Efe, İ., Akdemir, K. H. (2021). Pandemi sürecinde yaabancı medya ajanslarının Twitter paylaşımlarının içerik analizi: BBC Türkçe, DW Türkçe ve Independent Türkçe örnekleri. Erciyes İletişim Dergisi, 8(1), 87-112. DOI: 10.17680/erciyesiletisim.788251
• Zeng, Z.-X., Tian, C.-Y., Mao, J.-Y., van Prooijen, J.-W., Zhang, Y., Yang, S.-L., Xie, X.-N., & Guo, Y.-Y. (2024). How does economic inequality shape conspiracy theories? Empirical evidence from China. British Journal of Social Psychology, 63, 477–498. https://doi.org/10.1111/bjso.12689