Islamic Perspective’s Effect on Non Muslims in the Ottoman Empire

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 4, 21 - 38, 01.12.2013

Mustafa Yiğitoğlu

Öz

While they merely rule a tiny principality in the early 11th century, the Ottomans afterwards become governors of a great state whose land stretches over initially the Anatolian peninsula and Europe and later Asia and even North Africa. The Ottoman State had been advocating tolerance towards mankind by virtue of its unshakable relationship with Islam. The Ottomans had implemented such policies of law and tolerance against the non-Muslim communities with an unsubstantial population that their cultural effect had become noticeable in various continents. This very fact had enabled the Ottoman State to stay in the large and far lands over centuries. It is quite conceivable that the policies which the Ottomans had carried out towards other nations have a high sensibility in common with the idea of modern democracy. The said policies of the Ottoman state stemmed out of the Islamic point of view by which they had perceived the World. As it may sound to be a fact which is mentioned in numerous times, Islam relies upon the freedom of religion and conscience in terms of its rules which shape and direct the life of Muslims. In consequence of this fact, the Ottoman State had not forced the peoples of the lands that they had captured to be Muslim like themselves yet it had demonstrated a great tolerance to them to live their religion freely. This study deals with the perspective of the Ottoman state which accomplished peaceful co-existence of a great deal of nations which had different cultures and religions owing to the policies of law and tolerance that are derived from Islam.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Islam, Perspective, Tolerance, non-Muslim

OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA İSLAMÎ PERSPEKTİFİN GAYR-İ MÜSLİMLERE ETKĠSİ

Öz

Çalışmamız XI. yüzyılın ilk dönemlerinde küçük bir beylik iken Anadolu‟ya yerleşerek dünyanın en büyük devleti haline gelen ve insanlığa hoşgörüyü sunan bir milleti ve onun müntesibi olduğu dinin perspektifini ele almaktadır. Osmanlıların kendi dinlerinden olmayan pek de azımsanamayacak nüfusa sahip olan gayr-i müslim topluluklara uyguladıkları hukuk ve hoşgörü, Osmanlı‟nın çeşitli kıtalarda kolayca hissedilmesine ve bu topraklarda uzun süre kalmasına zemin hazırlayan bir etken olmuştur. Osmanlı Devleti‟nin diğer milletlere karşı uyguladığı politikada günümüz modern demokrasi anlayışıyla örtüşen bir hassasiyetin olduğunu rahatlıkla görebilmekteyiz. Zira Osmanlı‟daki bu idare biçimi olabildiğince sınırları zorlayacak şekilde tesis edilmiştir. Osmanlı‟nın vücuda getirdiği bu yönetim biçimi daha çok İslam‟ın sunmuş olduğu bakış açısından gelmektedir. Çünkü Osmanlı‟nın hoşgörü anlayışının temelinde, inandıkları dinin bu unsurları bir davranış biçimi olarak emretmesi yatmaktadır. Bilindiği gibi İslam dininin bu hususta müntesiplerine getirdiği kaideler, din ve vicdan hürriyetini temel almaktadır ve zorbalıkla diğer dinden olan insanları kendi dinine inanması hususunda zorlamasını da asla tasvip etmemektedir. İslam‟ın belirtmiş olduğu bu esaslar İslam Tarihi boyunca yönetimlerin en fazla önemsedikleri husus olmuştur. Osmanlı Türkleri sadece yönetim olarak değil halk nezdinde de bu İslami perspektifi benimsemiş ve kuruluşundan yıkılışına kadar halk ile devlet buna sadık kalmaya çalışmıştır. Bunun en önemli göstergesi ise Osmanlı‟nın müslüman ve gayr-i müslim tebasıyla 600 yıllık hayatı hep birlikte yaşamış olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İslam, Perspektif, Hoşgörü, Gayr-i Müslim

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet, “Osmanlı Devleti‟nde Barış ve Hoşgörünün Hukuki Temelleri”, Osmanlı’da Hoşgörü Birlikte Yaşama Sanatı (İstanbul: Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yayınları 8, 2000), s. 63-76.
• Akgündüz, Murat, “Osmanlı İdaresi Döneminde Bosna Hersek”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 18,(2003): 111 -130.
• Arslan, Ali, “Arnavutça Eğitime Geçiş ve Buna Osmanlı Yönetiminin Tavrı”, Balkanlardaki İslam Medeniyeti II. Milletlerarası Sempozyumu Bildirileri, Arnavutluk 4-7 Aralık 2003 içinde, IRCICA, İstanbul 2006, s. 55B.O.A., Düvel-i Ecnebiye Defteri 14/2-1
• Beydilli, Kemal, “Osmanlı Döneminde Kilise Siyasetinden Bir Kesit: II. Mahmut Döneminden Bir Kesit”, Osmanlı Devletinde Din ve Vicdan Hürriyeti, İslami İlimler Araştırma Vakfı, İstanbul, 2000, s.255-266.
• Cutler, A. & H., Medieval Roots of Anti-Semitism, Ind: Notre Dame,1986.
• Eryılmaz, Bilal, “Osmanlı Devleti‟nde Farklılık ve Hoşgörüye Kavramsal Bir Yaklaşım”, Osmanlı’da Hoşgörü Birlikte Yaşama Sanatı, (İstanbul: Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yayınları 8, 2000), s. 55-62.
• Ergin, Osman Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, C. 1-2, İstanbul: Türk Dil Kurumu, 1977.
• Hatipoğlu, M. S., Devlet ve Din, İstanbul: İslami Araştırmalar, 1993.
• İpşirli, Mehmet, “Osmanlı‟da Mensubiyet ve Kıyafetler”, Osmanlı Devleti’nde din ve Vicdan Hürriyeti, İstanbul 2000 içinde, İslami İlimler Araştırma Vakfı, İstanbul 2000, s.161-169.
• Ali İhsan Karataş, “Osmanlı Deveti‟nde Gayrimüslimlere Tanınan Din ve Vicdan Hürriyeti”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, (2006):267-287.
• Karpat, Kemal, “Osmanlı‟da Hoşgörünün Hukuki Temelleri”, Osmanlı’da Hoşgörü Birlikte Yaşama Sanatı , İstanbul: Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yayınları 8, 2000, ss. 11- 18.
• Kazıcı, Ziya, İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul: Kayıhan Yayınevi,1999.
• Kenanoğlu, Macit, “Osmanlı İmparatorluğu‟nda Gayri müslimlerin Eğitimi Üzerine”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12, (2008): 181200
• Kia Mehrdad, Daily Life in The Ottoman Empire, California: Greenwood Press, 2011.
• Kumrular, Özlem, “İslam‟ın Kılıcı-Hıristiyanlığın Kalkanı: XVI. Yüzyıla Avrupa‟da Türk, Müslüman ve Hz. Muhammed İmgesi”, Erken Klasik Dönemden XVIII. Yy. Sonuna Kadar Osmanlılar ve Avrupa, TDV İstanbul, 2010, s. 91-131. Kur‟an-ı Kerim, Özcan, Tahsin, “Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Tecrübesi: Hasköy Örneği”, Din ve Dünya Barışı Uluslararası Sempozyum Bildirileri, İstanbul 26-28 Nisan 2007 içinde İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayım, İstanbul, 2008, s. 289-312.
• Selim, Osman, “Osmanlı Dünyasında Gayr-i Müslimler” Yeni Ümit Dergisi 70, (2005). http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/osmanli-dunyasindagayri-muslimler (02013)
• ġenay, Bülent, “Yahudi Hıristiyan İlişkileri Tarihi ve Anti SemitizmOryantalizm İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı, 2, (2002):117-146.
• Taşkömür, Hikmet, “Osmanlı Mahallesinde Beşeri Münasebetler”, Mesken ve Mesken Mimarimiz, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1995, s.43- 48.
• Tabakoğlu, Ahmet, “İktisat Sistemi”, Osmanlı Dünyayı Nasıl Yönetti, İstanbul Yeni ġafak/İz Yayıncılık 1999, s. 159-242.
• Suat Yıldırım, “Kiliseyi İslam ile Diyaloga Sevkeden Sebepler”, Asrımızda Hıristiyan-Müslüman Münasebetleri, İstanbul: İlmi Neşriyat Yayınları 2, 1993, ss. 17-45.
• Yiğitoğlu, Mustafa, “Kendi Öz Hukukumuzu Oluşturmak (Mecelle Örneği)” Tarih Bilinci Dergisi 15-16, (2010): 72-75.
• Yiğitoğlu, Mustafa, “Sarcastic view of Islam in Western Christianity”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol. 5, Issue 8, (2012): 1359-1369. Künye: Yiğitoğlu, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu‟nda İslamî Perspektifin Gayr-i Müslimlere Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4, (2013):21-38.