Activities of the French Jesuit Missionaries in Ottoman Lands with Father Monier’s Observations

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 2, 100 - 128, 01.06.2013

Haktan Birsel

Öz

Close relationship between the French and the Ottoman Empire during the early 16th century raised an opportunity for France to penetrate into the Ottoman lands. The apparent goal that France aimed was to spread the Catholic belief in the Ottoman Empire. Significant number of missionaries had served this purpose by approaching the Armenians and leading them to Catholicism under protection of the Ottoman Empire. This paper discusses the 18th century missionary activities, in the content of western and eastern mission with Father Monier and Philippe’s activities in year 1711, in Erzurum as well as the translation of their journey from Erzurum to Trabzon. The journey notes, “Curious and Followers” (Letters Edifiantes et Curieuse) were published in Paris by the Selonik mission responsible, Father François Braconnier in 1819. This study targets the survival days of the non-Muslim community located on the Eastern end of the 18th century Ottoman Empire as well as the attitude that the Ottoman rule sustained against this group. The road map followed by France via the Catholic missionaries and their missionary activities in the Ottoman geography are analyzed.

Anahtar Kelimeler

Missionary, Cizvit, Catholic, Ottoman Empire, French

Peder Monier’in Gözlemleri İle Fransız Cizvit Misyonerlerinin Osmanlı Topraklarındaki Çalışmaları

Öz

16. yüzyılın başından itibaren Fransa – Osmanlı Devletlerinin yakınlaşması, Fransa’nın Osmanlı topraklarına rahat bir şekilde nüfuz edebilme imkânını vermiştir. Bu kapsamda Fransa, görünen amacı Katolikliği Osmanlı topraklarına yaymak maksadıyla çok sayıda misyoner göndermiştir. Bu misyonerler, Osmanlı yönetiminin koruması altında Osmanlı gayrimüslimlerine nüfuz etmiş ve ana hedeflerinden birisi olan Ermenilerin de bir kısmının Katolikleşmesini sağlamıştır. Bu bağlamda makalede 18. yüzyıl misyoner faaliyetleri, batı ve doğu misyonu kapsamında Fransa tarafından görevlendirilen peder Monier ve Philippe’in 1711 yılı içinde Erzurum’daki faaliyetleri ile Erzurum’dan Trabzon’a kadar yapmış oldukları gezi gözlemleri tercüme edilerek incelenmiştir. Söz konusu gezi notları, “Meraklılar ve Takip edilenler” (Lettres Edifiantes et Curieuse) ismi ile Selonik misyonu sorumlusu olan Peder François Braconnier tarafından 1819 yılında Paris’te yayınlanmıştır. Bu çalışma, 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunun doğusunda yer alan Erzurum ve havalisindeki gayrimüslimlerin yaşamları ve mücadeleleri ile Osmanlı yönetiminin bu gruplara karşı yaklaşımlarını ortaya koymayı, Fransa’nın Katolik misyonerleri aracılığı ile nüfuz etme politikasını ve Osmanlı coğrafyasındaki misyoner faaliyetlerini incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Misyonerlik, Cizvit, Katolik, Osmanlı Devleti, Fransa

Kaynakça

• Acartürk, Ertuğrul, KILIÇ, Ramazan, “Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2, (2011): 1-23.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: YK Yayınları, 2009.
• Bozkurt, Güner, “Türk Hukuk Tarihinde Azınlıklar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1, (1993): 49-60.
• Braconnier, François, Lettres Edifiantes et Curieuses, Ecrites Des Missions Etrangeres, Memoires Du Lavant, Lyon: J. Vernel et Cabin Librarie, 1819.
• Burnaby, Fred, At Sırtında Anadolu, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011. 49 Yiğitoğlu, s. 105.
• Daniélou, Jean “Kilisede Misyoner Düşüncesi”, çev. Abdurrahman Küçük, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, (1997): 102
• Hulagü, Metin, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye”, Journal Of İslamic Research 20/4, (2007): 429-451.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı’nın Avrupa İle Barışıklığı: Kapitülasyonlar ve Ticaret”, Doğu-Batı Dergisi 24, (2001): 324-354.
• ________, Makaleler I, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2009.
• ________, Makaleler II, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2009.
• Karpat, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003.
• Kaya, İlhan, “Azınlıklar, Çok kültürlülük ve Mardin”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 9, (2007): 44-55.
• Kılıç, Davut, “Osmanlı Ermenileri Arasında Katolik Kilisesi’nin Kuruluş Faaliyetleri”, Yeni Türkiye Dergisi 38, (2001):721-734.
• Konan, Belkıs, “Osmanlı Devletinde Kapitülasyonlar Çerçevesinde Yabancıların Din ve Vicdan Özgürlüğü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1, (2008): 167-182.
• Küçük, Abdurrahman, “Hıristiyanlıkta Misyon Anlayışı, Yeni Yaklaşımlar ve Dinler Diyalogu”, Dinler Tarihi Araştırmaları-III Sempozyumu, Ankara, 9-10 Haziran 2001 içinde, (Dinler Tarihi Yayınları, 2005), 358-369.
• Küçükoğlu, Bayram Türk Dünyasında Misyoner Faaliyetleri, 2. bs. İstanbul: IQ Yayınları, 2005.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: Arkadaş Yayınları, 200 Ortaylı, İlber Batılılaşma Yolunda, İstanbul: Merkez Yayınları, 2007.
• _______, Üç Kıtada Osmanlılar, İstanbul: Merkez Yayınları, 2009.
• Sezer, Ayten, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e; Misyonerlerin Türkiye’deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi Özel, (2009): 169-184.
• Türkmen, Zekeriya, “Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların Uygulanışına Toplu Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 6, (1995): 325-345.
• Yılmaz, Özgür, XIX. Yüzyılda Misyonerlik Faaliyetleri Çerçevesinde Trabzon Ermenilerine Bir Bakış, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 21, (2007): 192-201.