Several Reflections of Dracula: A Case for (Re)Defining and De-centering (Re)Translation[eh1]

Yıl 2021, Sayı: 15, 1 - 16, 03.02.2022

Erdem Hürer

https://doi.org/10.26650/iujts.2021.1020259

Öz

Postcolonial approaches have brought new insights into translation studies. To date, translation has centered on Western thought and should be decentralized for better understanding. From this perspective, it can also be argued that retranslation requires a new definition. This new definition has been proposed by Şehnaz Tahir-Gürçağlar and Özlem Berk Albachten (2019) in form of “mutability in retranslation,” which regards translation not in terms of dichotomies like East or West or as strictly involving word-for-word or sense-for-sense conversion to the target language; rather, it perceives translation as a cluster term. Through the concept of mutability of (re)translation, this article aims to analyze different Turkish (re)translations of the gothic classic Dracula (1897) by Bram Stoker, a well-known Irish author. The novel has been adapted into several films and translated into various languages worldwide. It has also been translated into the Turkish language. However, although there was a Turkish fictional character of a vampire that derived from Stoker’s imagery, a complete Turkish translation of Dracula had not existed until 2003, when Niran Elçi’s version of the classic was released. Until then, only concealed translations, pseudo-translations, adaptations, illustrations, and other forms of translation had existed in Turkish. This analysis questions these translational acts and attempts to re-define (re) translations of this work. My current findings indicate that although several (re)translations of Stoker’s Dracula to Turkish had existed in the past, a proper translation of the text was presented by Niran Elçi in 2003.

Anahtar Kelimeler

Translation, retranslation, nezire, te, Dracula, Bram Stoker

Dracula'nın Çoklu Yansımaları: Yeniden Çeviriyi Yeniden Tanımlamak ve Merkezinden Uzaklaştırmak Üzerine bir Vaka Çalışması

Öz

Postkolonyal çeviri yaklaşımları, çevirinin tanımının Batı düşüncesine odaklandığını ve çeviri olgusunun daha iyi anlaşılması için merkezden uzaklaştırılması gerektiğini göstermiş ve konuya yeni bir bakış açısı getirmiştir (Tymoczko, 2014; Trivedi, 2014). Aynı bakış açısıyla yeniden çevirilerin de yeni bir tanıma ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Böyle bir iddia Şehnaz Tahir-Gürçağlar ve Özlem Berk Albachten (2019: 1-10) tarafından “yeniden çeviride değişkenlik” (mutability in retranslation) biçiminde ortaya atılmıştır; söz konusu bakış çeviriyi Doğu ya da Batı gibi tekil bir dikotomi üzerinden, kelimesi kelimesine veya anlam odaklı şeklinde stratejilerle değil, bir küme terimi olarak görmektedir. Bu makale, tanınmış İrlandalı yazar Bram Stoker tarafından yazılan gotik klasik Dracula'nın (1897) farklı Türkçe yeniden çevirilerini, yeniden çevirinin “değişebilirliği” kavramını akılda tutarak incelemeyi amaçlayacaktır. Roman (ve Dracula karakteri) birçok filme ve diziye uyarlanmıştır ve dünya çapında birçok farklı dile çevrilmiştir. Türk bağlamında da benzer çeviri ve yeniden çeviri eylemleri görülmektedir; “vampir” kurgusal karakteri, Stoker'ın yarattığı imgelerden türetilerek Türk edebi eserlerinde yeniden yaratılmıştır. Ancak 2003 yılına kadar Drakula'nın tam bir Türkçe çevirisi yapılmamıştır. Bunun yerine gizli (concealed) çeviriler, sahte (pseudo) çeviriler, uyarlamalar, illüstrasyonlar ve diğer çeviri biçimleri Türk edebiyat sisteminde yerini almıştır. Çalışmam bu çeviri eylemlerini sorgulayacak ve bu eserin çevirilerini yeniden tanımlamayı amaçlayacaktır. Mevcut bulgularım, Stoker'ın Dracula'sının 2003'te Niran Elçi tarafından “tam” (proper) anlamda tercüme edilmeden önce Türkiye bağlamında birçok farklı (yeniden) tercümesinin yapıldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, yeniden çeviri, nazire, te, dracula, bram stoker

Kaynakça

• Andrews, Walter G. (2002) “Starting Over Again: Some Suggestions for Rethinking Ottoman Divan Poetry in the Context of Translation and Transmission.” In Translations: (Re)shaping of Literature and Culture, edited by Saliha Paker, 15-40. İstanbul: Boğaziçi University Press. google scholar
• Bayri, M. Melih. (1974). Vampirin Kamburu. Ankara: Bayraktar Yayınevi. google scholar
• Berman, Antoine. ‘La retraduction comme espace de la traduction’, Palimpsestes, 4, p. 1-8, 1990. google scholar
• D’Ammassa, D. (2006). Encyclopedia of Fantasy and Horror Fiction. New York: Infobase Publishing. google scholar
• Eren, O. (2012) Fantastik Alaturka. Gölge. 58 (July) URL: https://issuu.com/golgedergi/docs/golge_e-dergi_ fantastik_dosya_temmuz_2012_sayi_58. Son erişim: google scholar
• Horgen, S. (2012). Writing the National Self: Bram Stoker’s Dracula and Anglo-Irish Gothic Identities. England: University of Kent. google scholar
• Koskinen, K. & Outi Paloposki (2010) Retranslation. Handbook of Translation Studies. v. 1, pp. 294-298. google scholar
• Nadir, K. (1958) Dehşet gecesi. İstanbul: İnkılap ve Aka. google scholar
• Paker, S. (2011) Translation, the Pursuit of Inventiveness and Ottoman Poetics: A Systemic Approach. Between Cultures and Texts: Itineraries in Translation History. Antoine Chalvin, Anne Lange, Daniele Monticelli (eds). Frankfurt: Peter Lang. p. 223-234. google scholar
• Paker, S. (2014). Terceme, Telif ve Özgünlük Meselesi: Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX. Metnin Halleri: Osmanlıda Telif, Terceme ve Şerh. İstanbul: Klasik Yayınları. google scholar
• Sarpkaya, S. (2016) “Türk Kültüründe Vampir: Türk Dünyası Anlatıları ve İnançlarından Hareketle Türk Kültüründe Kan İçen Olağanüstü Varlıklar” III. Genç Akademisyenler Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara: Gazi Üniversitesi, pp. 538-615. google scholar
• Seyfi, A. Rıza (1928) Kazıklı Voyvoda. İstanbul: Resimli Ay Matbaası. google scholar
• Seyfi, A. Rıza (1946) Kazıklı Voyvoda. İstanbul: Çağır Kitabevi. google scholar
• Seyfi, A. Rıza (1997) Drakula İstanbul’da. İstanbul: Kamer Yayınları. google scholar
• Stoker, B. (1897/2012). Dracula. London: Penguin. google scholar
• Stoker, B. (2003) Drakula. Niran Elçi (trans.). İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2001). Adding towards a nationalist text: On a Turkish translation of Dracula. Target. 13(1). pp. 125-148. google scholar
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2006) “Tercüme Bürosu ve Bir Edebiyat Kanonunun Oluşturulması”, Talat Sait Halman (edt.) Türk Edebiyatı Tarihi 4, İstanbul: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 571-586. google scholar
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2008). The Politics and Poetics of Translation in Turkey, 1923-1960. Leiden, The Netherlands: Brill | Rodopi. doi: https://doi.org/10.1163/9789401205306 google scholar
• Tahir-Gürçağlar, Ş. & Özlem Berk Albachten (ed.). (2019). Studies from a Retranslation Culture: The Turkish Context. Singapore: Springer. google scholar
• Trivedi, H. (2014). In Our Own Time, On Our Own Terms: ‘Translation’ in India. google scholar
• Translating Others. Theo Hermans (Ed.). New York, NY: Routledge. 102-119. google scholar
• Tymoczko, M. (2014) “Reconceptualizing Translation Theory: Integrating Non- google scholar
• Western Thought about Translation,” Translating Others, Theo Hermans (Ed.), New York, NY: Routledge, p. 13-32. google scholar
• Yaltırık, Mehmet B. (2012) Kerime Nadir, Ali Rıza Seyfi ve Hüseyin Rahmi Gürpınar ile “Fantastik Türk Edebiyatı” üzerine bir mülakat. Gölge. Vol. 58, pp. 19-23. google scholar