Shakespeare’in Nasıl Hoşunuza Giderse Oyununun Halide Edip Adıvar ve Vahit Turhan’ın Türkçe Çevirisinde Kültüre Özgü Unsurların İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 19, 164 - 175, 15.12.2023

Ercan Gürova

https://doi.org/10.26650/iujts.2023.1320638

Öz

Bu çalışmanın temel amacı Halide Edip Adıvar ve Vahit Turhan tarafından tercümesi yapılan Shakespeare’in Nasıl Hoşunuza Giderse komedisindeki kültüre özgü unsurların çevirisini incelemektir. Bu amaçla, Aixela’nın iki ana çeviri stratejisi (koruma ve ikâme) ve alt kategorileri (tekrar, imla uyarlama, dilsel [kültürel olmayan] çeviri, metin dışı açıklama, metin içi açıklama, özerk yaratım [kaynak kültür kökenli], eş anlamlılık, sınırlı evrenselleştirme, mutlak evrenselleştirme, doğallaştırma, silme, özerk yaratım [hedef kültür kökenli]) oyundan rastgele seçilen öğelerin analizi ve sınıflandırılması için kullanılır. Bu analizin bulguları daha sonra Venuti’nin yabancılaştırma ve yerelleştirme yaklaşımlarının yardımıyla tartışılmaktadır. Ayrıca, kültüre özgü terimlerin çevirisi, çevirmenin görünürlüğü tartışmaları ve bunların çeviri çıktısına etkileri ele alınmaktadır. Bu çalışma, çeviri sürecinde her iki ana stratejinin de belirli bir dereceye kadar benimsenmiş olmasına rağmen yerlileştirme stratejilerinin sıklığının yabancılaştırma stratejisinin sıklığından daha fazla olduğunu göstermektedir. Bu bulgu Nasıl Hoşunuza Giderse’nin çevirisinde ağırlıklı olarak yerlileştirme makro stratejileri kullanıldığından çevirmenlerin görünmez hale geldiğini ve bunun da yanıltıcı bir yazarlık imajına neden olduğunu gösteriyor. Çeviride ağırlıklı olarak yerlileştirme stratejileri kullanıldığından metnin yabancılığı bozulmuştur. Yerlileştirme stratejilerinin kullanımı kolay okunabilirlik sağlasa da bu çeviri türü kaynak ve hedef metin arasındaki kültürel farklılıkları yansıtmakta başarısız olur.

Anahtar Kelimeler

çeviri stratejileri, kültüre özgü unsurlar, Nasıl Hoşunuza Giderse, Shakespeare, Venuti

An Analysis of Culture-Specific Items in the Turkish Translation of Shakespeare’s As You Like It by Halide Edip Adıvar and Vahit Turhan

Öz

The main purpose of this study is to investigate the translation of culture-specific items in Shakespeare’s comedy As You Like It by Halide Edip Adıvar and Vahit Turhan. To this end, Javier Franco Aixela’s two major translation strategies (conservation and substitution) and sub-categories (repetition, orthographic adaptation, linguistic [non-cultural] translation, extratextual gloss, intratextual gloss, autonomous creation [source-culture origin], synonymy, limited universalization, absolute universalization, naturalization, deletion, autonomous creation [target-culture origin]) are employed for the classification and analysis of the randomly selected items from the play. The findings of this analysis are later discussed with the help of Venuti’s approaches to foreignization and domestication. Furthermore, the translation of culture-specific terms, the debates regarding the translator’s visibility, and their effects on the translation output are addressed. This study suggests that although both major strategies have been adopted during the translation process to a certain degree, the frequency of the domesticating strategies has outnumbered the frequency of the foreignizing strategy. This finding indicates that as macro-strategies of domestication are predominantly employed in the translation of As You Like It, the translators become invisible, which has created a false image of authorship. By employing the domesticating strategies predominantly, the foreignness of the text has been disrupted. Although employing domesticating strategies renders easy readability, this type of translation fails to fully appreciate the cultural differences between the source and target text.

Anahtar Kelimeler

As You Like It, culture-specific items, Shakespeare, translation strategies, Venuti

Kaynakça

• Aixela, Javier Franco. (1996). ‘Culture-Specific Items In Translation.’ In R. Ivarez & M. C. Vidal (Eds.), Translation, Power, Subversion, 52-57. Clevedon: Multilingual Matters. google scholar
• Araboğlu, Aslı. (2019). ‘Halide Edip’in “Hamlet”i: İngiliz Edebiyatı Semineri Mesaisinden Shakespeare Külliyatı.’ Gaziantep University Journal of Social Sciences. 18 (3): 990-1003. google scholar
• Bassnett, Susan. (1980). Translation Studies. London & New York: Routledge. google scholar
• Emmerich, Karen R. (2013). ‘Visibility (and Invisibility).’ In (Eds. Gambier, Y. and Van Doorslaer, L.) Handbook of Translation Studies. Volume 4. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. google scholar
• Gürçağlar, Tahir. (2018). Kapılar: Çeviri Tarihine Yaklaşımlar. İstanbul: Scala Yayıncılık. google scholar
• Katan, David. (2013). ‘Translation as Intercultural Communication.’ In (Eds. Gambier, Y. and Van Doorslaer, L.) Handbook of Translation google scholar
• Studies Volume 4. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. google scholar
• Leppihalme, Ritva. (1997). Culture Bumps: An Empirical Approach to the Translation of Allusions. Clevedon: Multilingual Matters. google scholar
• Mailhac, Jean Pierre. (1996). ‘Evaluating Criteria for the Translation of Cultural References.’ In Geoffrey Harris (Ed.) On Translating French Literature and Film, 173-188. Amsterdam: Rodopi. google scholar
• Newmark, Peter. (1988). A Textbook of Translation. New York: Prentice Hall. google scholar
• Nord, Christiane. (1997). Translation as a Purposeful Activity: Functionalist Approaches Explained. Manchester: St. Jerome Publishing. google scholar
• Shakespeare, William. (1993). As You Like It. New York: Oxford University Press. google scholar
• Shakespeare, William. (1943). Nasıl Hoşunuza Giderse. Trans. Adıvar, Halide Edip & Vahit Turhan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. google scholar
• Venuti, Lawrence. (1995). The Translator’s Invisibility: A History of Translation. London & New York: Routledge. google scholar
• Venuti, Lawrence. (1998). The Scandals of Translation: Towards an Ethics of Difference. London & New York: Routledge. google scholar
• Vural Özbey, Kübra. (2022). ‘The Representation of Communitas in the Forest of Arden: Shakespeare’s As You Like It.’ IDEAS: Journal of English Literary Studies, (1), 1-14. google scholar