Çeviribilim Perspektifinden Yeniden Çevrim ve Yeniden Çeviren

Yıl 2023, Sayı: 19, 1 - 14, 15.12.2023

Mehmet Erguvan

https://doi.org/10.26650/iujts.2023.1371201

Öz

Türk kültüründe toplumsal meşguliyetleri büyük ölçüde etkileyen Türk televizyonunun ilk yıllarından itibaren televizyonda en çok izlenen ve programların toplam yayın süresine dağılımında en çok payı bulunan program türleri arasında diziler dikkat çeker. Dizi türüne tahsis edilen pay ve dizilerin gördüğü ilgi, yeni dizi formatlarını satın almayı ve formatların yeniden yapımlarını -daha yaygın ifadesiyle, “uyarlama”larını- izleyiciye sunmayı bir alışkanlık ve mecburiyet haline getirmiş ve yeniden çevrimler, Türk televizyon repertuvarına seçenek olarak katkıda bulunarak Türk televizyon repertuvarını zenginleştirmiştir (Erguvan & Işıklar, Koçak, 2020). Türkiye’de pek çok ülkeden satın alınan -kimi zaman satın almaksızın üretilen- dizilerin yeniden çevrimlerinde çevirinin varlığı ve/veya yokluğu, ayrıca çevirmenin görünürlüğü/görünmezliği gibi konuların irdeleneceği bu çalışma, yeniden çevrimleri ve yeniden çevirenleri farklı veçhelerden incelemektedir. Öncelikle, senaristlerle yapılmış yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla bu aktörlerin çeviriye ve çevirmenliğe dair görüşleri tartışılacaktır. Bunu takiben, Ekşi Sözlük, YouTube ve Twitter gibi mecralardan toplanacak veriler ışığında Türk izleyicilerinin yeniden çevrimleri alımlama şekilleri eleştirel gözle değerlendirilecektir. Çalışmanın bir diğer ayağını ise yeniden çevrimler hakkında kamuoyu algısının inşasında rol oynayan diğer “medya yan metinleri”nin (Batchelor, 2018) analizi oluşturmaktadır. Bu minvalde, yeniden çevrim/uyarlama dizileri etraflıca irdeleyen bu çalışma, yeniden çevrim diziler söz konusu olduğunda, doğrudan çeviri ve çevirmenliğin varlığından ve/veya yokluğundan söz edilemeyeceğini öngörür. Bilakis, muhtevası açısından çeşitlilik arz eden yeniden çevrimlerin, çeviriye ve çevirmene ilişkin farklı, girift ve bizatihi televizyona özgü anlayışlar sunduğu neticesine varılabilir.

Anahtar Kelimeler

Görünürlük/görünmezlik, medya yan metinleri, Türk televizyonu, yeniden çevrimler, yeniden yazım

Etik Beyan

Çalışmada kullanılan görüşmelere dair veriler için etik beyana ihtiyaç yoktur. Görüşmeler çalışmada da belirtildiği üzere 2020'den önce gerçekleştirilmiştir.

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

YOK

Remakes and Remakers from the Perspective of Translatıon Studies

Öz

Since the early days of Turkish television, which profoundly affects societal engagement in Turkish culture, television (TV) series garner a sizeable audience and a significant share of total airtime is TV series (“dizi” in Turkish). The allocation of airtime to TV series, as well as the audience’s interest in them, have made obtaining new series formats and producing remakes, commonly known as "adaptations," a habit and a requirement; then numerous remakes, some of which were produced without purchasing the original formats, have extended Turkish television’s repertoire (Erguvan Işıklar, Koçak, 2020). This research will explore issues such as the presence or absence of translation in the remakes of TV series acquired from various countries, as well as the (in)visibility of translators. It approaches remakes and remakers from several angles. First, through semi-structured interviews, the study will shed light on the opinions of scriptwriters regarding translation and translators. Following that, the study will critically evaluate how Turkish viewers perceive remakes by collecting data from platforms like Ekşi Sözlük, YouTube, and Twitter. Another aspect of this research will involve the analysis of "media paratexts" (Batchelor, 2018) that play a crucial role in shaping public perceptions of remakes. This research, which extensively examines remakes/adaptations, anticipates that it is not possible to directly discuss the presence/absence of translation and translators when it comes to remake series. Rather, it suggests that the distinctive nature of remakes offers idiosyncratic, intricate, and inherently television-specific understandings of translation and translators.

Anahtar Kelimeler

Media paratexts, remakes, rewriting, Turkish television, visibility/invisibility

Kaynakça

• Akay, A. (2020, Kasım 9). Sadakatsiz: Keşke hayal olsaydı... Ranini.tv. http://www.ranini.tv/ozel/42402/1/sadakatsiz-keske-hayal-olsaydi google scholar
• Akkemik, S. (2012). Sosyal Ağlar: Türkiye’de Facebook ve Twitter Kullanıcı Profilleri. MSGSÜ Sosyal Bilimler, (5), 7-28. google scholar
• alev alev (dizi). (2021). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/alev-alev-dizi-6724649?p=1 google scholar
• Anderson, S. & Chakars M. (2015). Modernization, Nation-building and Television History. London and New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315772301 google scholar
• aşk mantık intikam. (2023). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/ask-mantik-intikam-6931996?p=1 google scholar
• Batchelor, K. (2018). Translation and Paratexts. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351110112 google scholar
• Bluestone, G. (1957). Novels into Films. Maryland: Johns Hopkins University Press. google scholar
• Boudon, H. & Niemeyer, K. (2016). Fidelity as Interseriality: The Challenges of Adapting the Quebecois Television Series Les Invincibles for Broadcast in France. Canadian Journal of Communication 41, 655-672. https://doi.org/10.22230/cjc.2016v41n4a3114 google scholar
• Cankaya, Ö. (1986). Türk televizyonunun program yapısı: 1968-1985. İstanbul: Mozaik Basım ve Yayıncılık. google scholar
• Cankaya, Ö. (2015). Bir kitle iletişim kurumunun tarihi-TRT. İstanbul: İmge Kitapevi. google scholar
• Deane-Cox, S. (2014). Retranslation: Translation, Literature and Reinterpretation. London and New York: Bloomsbury. google scholar
• Duraner, J. E. (2021). Translate to resist: An analysis on the role of activist translation/ translators in the LGBTI+ movement in Turkey. Translation and Interpreting Studies, 16(2), June 2021, (pp.291- 315). https:// doi.org/ 10.1075/tis.19059.dur google scholar
• Erguvan, M. (2017). Türk Televizyon Tarihinde Çevirinin Etkileri 1968-1985 Yılları Arasında Yayınlanan Çeviri Diziler. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (23), 197-221. google scholar
• Eker, E. [@erkanekr]. Çalmanın yeni adı uyarlama #Mahkum. Twitter. https://twitter.com/erkanekr/status/1470832891999498243?s=20 google scholar
• Erguvan, M. (2020). Intra-medial Transcultural Television Remakes in Turkey: An Interpretant-based Comparative Analysis of the American TV Series Desperate Housewives and its Turkish Remake Umutsuz Ev Kadınları. [Yayımlanmamış doktora tezi], Dokuz Eylül University. google scholar
• Erguvan, M. & Işıklar Koçak, M. (2020). Television Series Repertoire in Turkey (1968- 2019): A Perspective from Translation Studies. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (28), 56-73. https://doi.org/10.37599/ceviri.650858 google scholar
• Even- Zohar, I. (1990). Polysystem studies. Poetics Today: International Journal for Theory and Analysis of Literature and Communication, 11(1), 1-268. google scholar
• evlilik hakkında her şey. (2023). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/evlilik-hakkinda-her-sey-6999109 google scholar
• Genette, G. (1987). Seuils. Editions du Seuil. google scholar
• Gottlieb, H. (2007). Multidimensional Translation: Semantics turned Semiotics. In S. Nauert, & H. Gerzymisch-Arbogast (Eds.), Proceedings of the Marie Curie Euroconferences MuTra : Challenges of Multidimensional Translation (EU High Level Scientific Conference Series) (pp. 1-29) http://www.euroconferences.info/proceedings/2005_Proceedings/2005_Gottlieb_Henrik.pdf google scholar
• Güler, E. (2022). Mâhkum dizisi gerçek hikâyesi! Mâhkum 6. Bölüm.Katil Kim?! YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=pTfun6v9Xj4 google scholar
• Güleroğlu, A. (2021, Haziran 4). Aşk Mantık İntikam romantizmi. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/anibal-guleroglu/ ask-mantik-intikam-romantizmi-2912607 google scholar
• Gürel, E., & Yakın, M. (2007). Ekşi Sözlük: Postmodern Elektronik Kültür. Selçuk İletişim, 4(4), 203-219. google scholar
• hannahposs564. [@hannahposs564]. (2023) Türkiye tarihinin gelmiş geçmiş en iyi dizisi kore alıntısı. [“Mahkum 1. Bölüm” videosu hakkında yorum]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=-BkLkl6XqI0 google scholar
• Heinze, R. & Kramer, L. (2015). Remakes and Remaking Concepts—Media—Practices. Bielefeld: Transcript. google scholar
• Hermans, T. (1999). Translation in Systems: Descriptive and Systematic. Approaches Explained. UK: St. Jerome Publishing. google scholar
• Hermans, T. (2009). Translation, ethics, politics. In J. Munday (Ed.), The Routledge companion to translation studies (pp. 93-105). London and New York: Routledge. google scholar
• hilalbjk4527 [@hilalbjk4527] (2022). özgn senaryo yazan kalmadı galiba artık... yazık gerçekten. . . [“Evlilik Hakkında Her Şey 1. Bölüm” videosu hakkında yorum]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=WnneebloZb4 google scholar
• iyilik. (2023). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/iyilik-36069 google scholar
• Khomami, N. (2023, July 3). ‘Translation is an art’: why translators are battling for recognition. Guardian. https://www.theguardian.com/books/2023/jul/03/translation-is-an-art-why-translators-are-battling-for-recognition google scholar
• Kıran, A. (2020). A conceptual discussion of rewriting as a tool for the translation(al) turn. Curr Res Soc Sci, 6(2), 83-91. doi: 10.30613/cure-sosc.630543 google scholar
• Larssen, D. F. (1982). Novel into film: some preliminary considerations. In L. Golden (Eds.), Transformations in Literature and Film, (pp. 69-83). Tallahassee: University of Florida Press. google scholar
• Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting & the manipulation of literary fame. London and New York: Routledge. google scholar
• Loock, K. & Verevis, C. (2012). Introduction. In K. Loock & C. Vereis (Eds.), Film Remakes, Adaptations and Fan Productions, (pp. 1-15). UK: Palgrave Macmillan. google scholar
• mahkum (dizi). (2023). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/mahkum-dizi-7109956 google scholar
• Mittell, J. (2015). Complex TV: the poetics of contemporary television storytelling. New York and London: New York University Press. google scholar
• Mutlu, E. (2008). Televizyonu anlamak. Ankara: Ayraç Yayınları. google scholar
• Nergis. (2020, Kasım 20). Ekranların Sevilen Dizisi Alev Alev’in Uyarlandığı 2019 Yapımı Netflix Dizisi: ’Le Bazar de la Charite’. Onedio. https://onedio.com/haber/ekranlarin-sevilen-dizisi-alev-alev-in-uyarlandigi-2019-yapimi-netflix-dizisi-le-bazar-de-la-charite-942861 google scholar
• Nev. [@Nev60877382]. (2022, Nisan 29). Yine mi uyarlama #iyilik. Twitter. https://twitter.com/Nev60877382/status/1520095926190235649?s=20 google scholar
• Nicklas, P. & Lindner, O. (2012). Adaptation and Cultural Appropriation: Literature, Film, and the Arts. Berlin: De Gruyter. google scholar
• ömer (dizi). (2023). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/omer-dizi-7510897 google scholar
• Ömer dizisindeki ağlak Emine gerçekte kim oynuyor? (2023, Mart 28). İstanbul TV. https://www.istanbulgazetesi.com.tr/ omer-dizisindeki-aglak-emine-gercekte-kim-oynuyor google scholar
• raninitv. (2023, Ocak 9). Ömer dizisi karakterlerini yakından tanıyalım! Ranini.tv. http://www.ranini.tv/haber/49525/1/ omer-dizisi-karakterlerini-yakindan-taniyalim google scholar
• raninitv. (2020, Eylül 3). BBC, Doctor Foster formatını Medyapım’a lisansladığını açıkladı! Ranini.tv. http://www.ranini.tv/haber/41724/1/ bbc-doctor-foster-formatini-medyapima-lisansladigini-acikladi google scholar
• sadakatsiz (dizi). (2023). [Çevrimiçi Sözlük]. Ekşi Sözlük. https://eksisozluk1923.com/sadakatsiz-dizi--6695077 google scholar
• Serim, Ö. (2007). Türk televizyon tarihi 1952-2006. İstanbul: Epsilon Yayıncılık Hizmetleri. google scholar
• Simeoni, D. (1998). The pivotal status of the translator’s habitus. Target 10(1), 1-39. google scholar
• Sine, R., & Özsoy, S. (2017). Ekşi Sözlük Kullanıcılarının Yeni Medya Kullanım Pratikleri. Route Educational and Social Science Journal, fEds4(8), 53-65. google scholar
• Summak, M. E., & Arı, İ. (2015). The Influence of Real-Time Marketing on Social Media Users: A Study on Users of ’Ekşi Sözlük. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(2), 57-72. google scholar
• Şefik, Y. (2023, Mayıs 9). İmkânsız Bir Aşk ve ‘Ömer’. Episode Dergi. https://episodedergi.com/tr/imkansiz-bir-ask-ve-omer/ google scholar
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2002). What Texts Don’t Tell: The Uses of Paratexts in Translation Research. In Theo Hermans (Eds.), Crosscultural Transgressions. Research Models in Translation Studies 2: Historical and Ideological Issues, (pp.44-60). St Jerome Publishing. google scholar
• Tamer, E. C. (1983). Dünü ve Bugünüyle Televizyon. Varlık Yayınları. google scholar
• Tymoczko, M. (1999). Translation in a post-colonial context. St. Jerome. google scholar
• Tymoczko, M. (2007). Enlarging translation, empowering translators. St. Jerome. google scholar
• Uzunoğlu, S. (2015). Bir Postmodern İntiharın Ardından Ekşi Sözlük’te Kanaatlerin Oluşumu ve Grupların Biçimlenme Süreçleri. E-Journal of Intermedia, 2(2), 424-39. https://www.proquest.com/scholarly-journals/bir-postmodern-intiharin-ardindan-eksi-sözlükte/docview/1810115025/se-2 google scholar
• Venuti, L. (1995). Translator’s Invisibility. Routledge., google scholar
• Venuti, L. (2012). “How to Read a Translation”, In L. Venuti, Translation Changes Everything (pp. 109-115). Routledge. google scholar
• Yücel, V. (2014). Kahramanın yolculuğu: Mitik erkeklik ve suç draması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar