OKUL YÖNETİCİLERİNİN BABACAN LİDERLİK DAVRANIŞI İLE ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK VE ÖRGÜTSEL SİNİZM DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2015, Cilt: 12 Sayı: 2, 147 - 159, 20.12.2015

Yar Mete , Hüseyin Serin

Öz

Bu araştırma, ilköğretim okulu yöneticilerinin babacan liderlik davranışı ile öğretmenlerin
sergiledikleri örgütsel vatandaşlık davranışı ve sinizm tutumları arasındaki
ilişkinin düzeyini ve yönünü belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama
modelindedir. Araştırmanın örneklemi 2012–2013 öğretim yılında İstanbul ilinde
bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı otuz kamu ilköğretim okulunda görev yapan
600 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada “Babacan Liderlik Ölçeği”, “Örgütsel
Sinizm Ölçeği” ve “Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği” olmak üzere üç ölçek kullanılmıştır.
Araştırmada elde edilen veriler çoklu regresyon ve path analizi kullanılarak
raporlaştırılmıştır. Araştırma bulgularına göre okul yöneticilerin babacan liderlik
davranışına ilişkin öğretmenlerin algıları olumlu yönde arttığında, öğretmenlerin
örgütsel vatandaşlık davranışları artacağı buna bağlı olarak öğretmenlerin örgütsel
sinizm tutumlarının azalacağı belirlenmiştir. Bu araştırmada ortaya çıkan diğer bir
sonuç ise örgütsel sinizm davranışında örgütsel vatandaşlık davranışının, babacan
liderliğe göre daha güçlü bir yordayıcı olduğudur.

Anahtar Kelimeler

babacan liderlik, örgütsel vatandaşlık, örgütsel sinizm, okul yöneticisi

Kaynakça

• Braham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, Social,and General Psychology Monographs, 126 (3), 269-292.
• Altınkurt, Y.ve Yılmaz, K. (2012). Okul Yöneticilerinin Kullandığı Güç Kaynakları ile Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Educational Sciences: Theory & Practice - 12(3), 1833-1852.
• Anderson, L.M., Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: Some causes and effects. Journal of Organizational Behavior, 18, 449-469.
• Andersson, L. (1996), Employee Cynicism: an Examination Using a Contract Violation Framework, Human Relations, No. 49, 1395-1418.
• Andersson, Lynne M.(1996). Employee Cynicism: An Examination Using a Contract Violation Framework. Human Relations. 49(11), 1395-1418.
• Aslan, Ş. (2008). Örgütsel vatandaşlık ile örgütsel bağlılık ve mesleğe bağlılık arasındaki ilişkilerin araştırılması. Yönetim ve Ekonomi, 15( 2), 163-178.
• Aycan, Z. & Kanungo, R.N., Mendonca, M.; Yu, K., Deller, J.; Stahl, G.; Khursid, A.(2000). Impact of culture on human resource management practices: Aten country comparison. Applied Psychology. An International Review, 49(1), 192–220.
• Balcı, A. (1998). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri. Türkiye’ de eğitim yönetimi: Prof. Dr. Ziya Bursalıoğlu’ na armağan. (Edt: H. Taymaz-M. Hesapçıoğlu). İstanbul: Kültür Koleji Eğitim Vakfı Yayınları.
• Bass, B.M., (1990). Handbook of Leadership, Theory, Research, and Managerial Applications. The Free Press, New York.
• Bateman, T. S., ve Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: Therelationship between affect and employee citizenship. Academy of Management Journal, 26, 587–595.
• Bolat,O. ve Bolat.T. (2011) Relationships Between Organizational Commitmentand Organizational Citizenship Behaviour in Hotel Establishments. BAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (19), 75.
• Bommer, W.H., Rich, G., and Rubin, R. (2005), Changing Attitudes About Change: Longitudinal Effects of Transformational Leader Behavior on Employee Cynicism About Organizational Change”, Journal of Organizational Behavior, 26, 733-753.
• Brandes, P.M., Organizational Cynicism: Its Nature, Antecedents, and Consequences (Dissertation of Doctor of Philosophy), The University of Cincinnati, 1997
• Buluç, B. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki. Educational Administration: Theory and Practice, 15(57), 5-34.
• Byrne, B.M. (1998), Structural Equation Modeling with LISREL, PRELIS and SIMPLIS: Basic Concepts, Applications, and Programming, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London.
• Cerit, Y., Özdemir, T. ve Akgün, N. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Okul Müdürlerinin Babacan Liderlik Davranışları Sergilemelerini İstemeye Yönelik Görüşlerinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi. AİBÜ, Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 87 – 99.
• Cerit,Y. (2012). The Relationship Between Babacanic Leadership And Satisfaction From Administrator And Work. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 35-56
• Cheng, B.S.& Chou, L.F.& Wu, T.Y.& Huang, M.P.& Farh, J.F. (2004). Babacanic leadership and subordinate responses: Establishing a leadership model in Chinese organizations. Asian Journal of Social Psychology, 7(1), 89–117.
• Cole, M.S., Bruch, H., Vogel, B. (2006). Emotion as mediators of the relations between perceived supervisor support and psychological hardiness on employee cynicism. Journal of Organizational Behaviour, 27, 463-484.
• Çelik, V. (2000). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Çelikten, M. (2013). Okul kültürünün şekillenmesinde müdür rolleri. Gazi Eğitim Dergisi, 1 (4), 453-462.
• Davis, W. D. ve Gardner, W. L. (2004), Perceptions of Politics and Organizational Cynicism: Anattributional and Leader-Member Exchange Perspective. The Leadership Quarterly, 15, 439-465.
• Dean W.J., Brandes.P. ve Dharwadkar ,R.(1998).Organizational cynicism”, The Academy of Management Review. 23,.341–352.
• Dean, J.W., Brandes, P. ve Dharwadkar. R. (1998). Organizational cynicism. The Management Review, 2 (23), 342-352.
• Dean, James W., Brandes P. and Dharwadkar, R. (1998), Organizational Cynicism, Academy of Management Review. 23(2), 341-52.
• DiPaola, M.F. ve Hoy, W.K. (2005), Organizational Citizenship of Faculty and Achvievement of High School Students. The High School Journal, The University of North Caroline Press, Feb/Mar, 35-44.
• Doğan, E. (2013).Yatılı İlköğretim Bölge Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlıkla İlgili Görüşleri (Sinop Örneği). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1), 43-55.
• Erben, G.S. & Güneşer, A.B. (2008). The Relationship Between Babacanic Leadership and Organizational Commitment: Investigating the Role of Climate Regarding Ethics. Journal of Business Ethics, 82, 955–968.
• Erçetin, Ş., (2000), Lider Sarmalında Vizyon (2.Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Farh, J., L. ve Cheng, B., S. (2000). “A Cultural Analysis of Babacan Leadership inChinese Organizations”, (Ed.: J., T., Li; A., S., Tsui ve E., Weldon), Management and Organizations in the Chinese Context, London: Macmillan: 84-127.
• Fleming, P. (2005), Workers Playtime? Boundaries and Cynicism in a “Culture of Fun” Program, The Journal of Applied Behavioral Science, 41(1), 285-303.
• Hayek, M.; Novicevic, M., M.; Humphreys, J., H. ve Jones, N. (2010). “Ending the Denial of Slavery in Management History: Babacan Leadership of Joseph Emory Davis”, Journal of Management History, 16(3), 367-379.
• İçerli.l. Ve yıldırım.h.m. (2012). Örgütsel sinisizm ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: sağlık sektöründe bir araştırma. Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 1309 -8039.
• James, M.S.L. (2005), Antecedents And Consequences of Cynıcısm In Organızatıons: Examinatıon of The Potentıal Posıtıve And Negatıve Effects On School Systems. Unpublished Doctor Dissertation, The Florida State Unıversıty College Of Busıness, Florida
• Johnson, J.L. and O'Leary-Kelly. (2003), A.M., The Effects of Psychological Contract Breach and rganizational Cynicism: Not All Social Exchange Violations are Created Equal, Journal of Organizational Behavior, 24 (5), 627-647.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisasn tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Billimler Enstitüsü. Antalya
• Karacaoğlu, K. ve İnce, F.(2012). Brandes, Dharwadkar ve Dean‟in (1999) Örgütsel Sinizm Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması: Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Örneği. Business and Economics Research JournaL, 3,.77–92.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara: Nobel Yayın-Dağıtım.
• Köksal, O. (2011). Bir Kültürel Liderlik Paradoksu: Paternalizm. Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute ,8(15), 101 – 122
• Kurt, İ. (2013). Babacan liderlik ile çalışanların işlerine yaratıcı Katılım algıları arasındaki ilişkiyi araştırmaya Yönelik bir çalışma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi,5 (1), 321-330.
• Mamatoğlu, N. (2010). Lider davranışları algıları ve örgütsel sinizm boyutları arasında çalışanların kimlik özelliklerinin düzenleyici rolü. Türk Psikoloji Dergisi. 25 (65), 82-97.
• Nartgün, S.Ş. ve Kartal,V. (2013). Öğretmenlerin örgütsel sinizm ve örgütsel sessizlik hakkındaki görüşleri. Bartın Univesity, Journal of
• Faculty of Education, 2,(2), 47-67.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome.Lexington, MA: Lexington Books
• Ormond, W.E. (1998). Electronic Performance Monitoring and Organizational Citizenship Behavior: A Procedural Justice Perspective. MBA Thesis, The University of Calgary, Capella University, Thesis published by UMI, Alberta.
• Padavic, I., & Earnest, W. R. (1994). Paternalism as a component of managerial strategy.Social Science Journal, 31(4), 339–356.
• Paoching C. and Chichun H. (2009) “The Relationship of Babacanic Leadership and Organizational Citizenship Behavior: The Mediating Effect of Upward Communication”, Journal of Human Resource and Adult Learning, 5(2), 66-73.
• Pellegrini, E. K.,Scandura, T. A. &Jayaraman, V. (2010). Cross-cultural generalizability of babacanic leadership: An expansion of leader-member exchanget heory. Group & Organization Management, l.35, 391- 420.
• Pellegrini, E.K. and Scandura, T.A. (2006). Leader-Member Exchange (LMX), Paternalism, And elegation In The Turkish Business Culture: An Empirical Investigation. Journal of International Business Studies, 37, 264-79.
• Pitre, J.L., (2004). Organizational Cynicism At The United States Naval Academy: An Exploratory Study (Dissertation of Master of Science In Leadership and Human Resource Development), Naval Postgraduate School, California
• Podsakoff, P.M. vd. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management, 26 (3), 513-563.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındakiilişki (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kocaeli
• Reichers, A.E. vd., 1997. Understanding and Managing Cynicism about Organizational Change. Academy of Management Executive, 11(1), 48-59.
• Salihoğlu,H.G. (2013). Örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5 (1), 300.
• Sezgin N. Orgutsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir cozumleme ve okul acısından bazı cıkarımlar. Gazi Universitesi Eğitim Fakultesi Dergisi 25(1) 317-319.
• Sinha, J.B.P. (1990). Work Culture in Indian Context. New Delhi: Sage
• Stanley, D.J. Meyer, J.P. Topolnytsky, L. (2005). Employee Cynicism and Resistance to Organizational Change, Journal of Business and Psyhology, 429-459
• Şişman, M. (2002). Öğretimsel Liderlik. Ankara: Pegem A Yayıncılık,
• Taştan, M. ve Yılmaz,K. (2008). Organizational citizenship and organizational justice scales’ adaptation to Turkish. Education and Science, 33 (150),
• Titrek, O., Bayrakçi, M. Ve Zafer,D. (2009). öğretmenlerin örgütsel vatandaşlik davranişina ilişkin görüşleri. akademik bakiş, sayi 17,
• Uslu,B. ve Balcı,E. (2012). Relationship between Primary School Teachers’ Organizational Citizenship Behaviors and Organizational Communication Perceptions. Educational Administration: Theory and Practice, 18 (3), 461-489.
• Uysal, A.Ş, Keklik,B.,Erdem,R.ve Çelik,R.(2012). Hastane Yöneticilerinin Liderlik Özellikleri İle Çalışanların İş Üretkenlik Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 15(1)
• Ünal, A. ve Çelik,M. (2013). Okul Yöneticilerinin Öğretimsel Liderlik Davranışı İle Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 6(2), 239-258.
• Van Dyne, L., Graham, J.W. and Dienesch, R.H., “Organizational Citizenship Behavior: Construct Redefinition, Measurement, and Validation”, Academy of Mangement Journal, 37(4), 765-802.
• Wanous, J.P, Reichers, A.E, and Austin, J.T. (2000). Cynicism About Organizational Change: Measurement, Antecedent and correlates, Group and Organizational Management, 25(2), 132-153.
• Wayne, S. J., & Green, S. A., "The effects of leader – member exchange of employee citizenship and impression management behavior", Human Relations, 46,1431-1440.
• Yeşiltaş, M. (2013). Babacan Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ÜzerindekiEtkisindeDağıtım Adaletinin Aracılık Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5 (4), 50-70.
• Yetim, Serap Akduman & Özden Ölmez Ceylan. (2011). Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye İlişkin Bir Araştırm. Ejournal of New World Sciences Academy, 6 (1), 682-696.
• Yıldız, K. (2013). Örgütsel bağlılık ile örgütsel sinizm ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişki. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/6, 853-879,
• Yıldız,K., Akgün,N. ve Yıldız, S. (2013). The Relationship Between Work Alienation And Organizational Cynicism. International Journal of Social Scienc, 6(6), 1253-1284.
• Yılmaz, K. (2010). Publıc Secondary School Teachers’ Vıews About Organızatıonal Cıtızenshıp Behavıor. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 1 – 16
• Yılmaz, K., & Cokluk-Bokeoğlu, O. (2008). Organizational citizenship behaviors and organizational commitment in Turkish primary schools. World Applied Sciences Journal, 3 (5), 775–780.
• Yılmaz, S. (2012). Öğretmenlerinin İş Doyumları, Örgütsel Adalet Algıları Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerine Kayseri’de Bir Araştırma.Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2,239-262.