The Last Book Written on Sahabe Biography in Andalus: Abu Musa er-Ruayini and His Jami’

Yıl 2016, Sayı: 34, 7 - 44, 01.06.2016

Seyit Ali Güşen

Öz

There have been many researches about the companion (sahabi) generation that is considered to be very
important in all disciplines of Islamic studies. In these researches, it is
discussed whether if some one is a sahaba or not, based on the reports from the
narrations and historical data. Due to the nature of the genre, any produced
work in the field must be linked to the previous literature. Written by an
Andalusian hadith scholar in the VII. Century and being widest in the scope for
identifying the companions, al-Cami did
not gain enough attention in the later literature. In this article, Ruayni’s
work al-Cami’s sources, systematic and impact
will be studied. 

Anahtar Kelimeler

Companions, Ruaynî, Câmi’, Andalus

ENDÜLÜS’TE YAZILAN SAHABE BİYOGRAFİLERİNDE SON HALKA: RU’AYNİ VE CÂMİ’İ

Öz

İslamî ilimlerin tamamı tarafından önemli kabul
edilen sahabe neslinin tespiti için çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu
çalışmalarda rivayet ve tarihi bilgilerden hareketle bir kimsenin sahâbî olup
olmadığı belirtilmiştir. Bu türün doğası gereği, yazılan eserler de genelde
kendinden öncekilerle bağlantılı olarak telif edilmiştir. Hicrî VII. yüzyılda
Endülüslü bir muhaddis tarafından kaleme alınan ve kendi zamanına kadar telif
edilen en geniş sahabe tespit çalışması olan el-Câmi’ isimli eser ise yazıldığı
dönem sonrasında yeterince ilgi görmemiştir. Bu makalede mezkur eserin müellifi
Endülüslü muhaddis Ruaynî ve Câmi adlı eseri, eserin kaynakları,
sistematiği ve etkileri dikkate alınmak suretiyle değerlendirilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Sahabe, Ruaynî, Câmi’, Endülüs, Hadis

Kaynakça

• Abdullah b. Muhammed İbnü’l-Faradî, Târîhu’l-ulemâ ve’r-ruvâti’l-ilmi bi’l-Endülüs, nşr. İzzet Attar, Kahire, 1988.
• Abdullah Muhammed Habeşî, Câmiu’ş-şurûh ve’l-havâşî, Abu Dabi 2004,
• Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris İbn Ebû Hâtim, el-Cerh ve’ta’dîl, Beyrut, 1952.
• Abdülhadi Ahmed Hüseysin, Mezâhiru'n-nehdati'l-hadîsiyye fî ahdi Ya‘kûb el-Mansûr el-Muvahhidî, Tıtvan, 1982.
• Abu Nayeem Md. Raîsuddîn, “Bakî b. Mahled el-Kurtubî ve Endü-lüs’teki Hadis Çalışmalarına Katkısı”, çev. Murat Gökalp, Dini Araştırmalar, Cilt:7, sy. XXI, Ankara 2005.
• Ahmed b. İbrâhim İbnü'z-Zübeyr es-Sekafî, Kitâbu Sılatü's-Sıla ez-Zeyl ale’s-Sıla li’bn Beşküval, nşr. Abdüsselam el-Herras, Rabat, 1993.
• Ahmed b. Muhammed İbnü'l-İmad, Şezeratü'z-zeheb fî ahbari men zeheb, nşr. Abdulkadir Arnaud, Beyrut, 1991.
• Ali b. Abdullah b. Muhammed el-Cüzami en-Nübahî, Târîhu kudati'l-Endülüs, Beyrut, 1995.
• Babanzade Bağdatlı İsmail Paşa, Îzâhü’l- meknûn fî zeylin alâ Keşfi’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, nşr. Şerefettin Yaltkaya, Rifat Bilge, Anka-ra, 1972.
• Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir Suyutî, Tabakatü'l-huffâz, Bey-rut, 1983.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan, “Endülüs’te Rey-Hadis Mücadelesi”, İslâmiyât, 2004, cilt: VII, sayı: 3 [Karşılaşma 3: Endülüs Tecrübesi özel sayısı], s. 59-74.
• Ebû Bekir b. Hamîs el-Mâlikî, Matla‘u’l-envâr ve nüzhetü’l-basâiri ve’l-ebsâr, nşr. Abdullah Murâbıt, Beyrut, 1999.
• Ebû Bekir Şemseddin Muhammed b. Abdullah İbn Nasırüddin, Tavzihü'l-müştebih, fî zabti esmai'r-ruva ve ensâbuhum ve elkâbuhum ve künahum, nşr. Muhammed Naîm el-Araksûsî, Beyrut, 1993.
• Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim İbn Ebû Şeybe, Musannef, nşr. Muhammed Avvame, Beyrut, 2006.
• Ebü'l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fi temyizi’s-sahâbe, nşr. Adil Ahmed Abdülmevcud, Beyrut, 1995.
• …………., Lisânü’l-mîzân, Beyrut, 1986.
• ………….., Takrîbü’t-Tehzîb, nşr. Muhammed Avvâme, Suriye, 1986.
• Güner, Osman, “Hadis Rivayeti Açısından Sahâbeye Yöneltilen Bazı Tenkitlerin Değerlendirilmesi”, İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Sempozyumu, Ankara, 2003.
• Hâkim Ebû Abdullah en-Nisâbûrî, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, nşr. Abdülkâdir Ata, Beyrut, 2002.
• Hakim en-Nîsâbûrî, Ma’rifetü ulûmi’l-hadîs, nşr. Seyyid Muazzam Hüseyn, Beyrut, 1980
• Hayreddin Ziriklî, el-A’lâm- kâmusu terâcim, Beyrut, 1192.
• İbn Abdülberr, el-İstîâb fî ma’rifeti’l-ashâb, nşr, Ali Muhammed Bicâvî, Beyrut, 1992.
• İbnu’l-Ebbâr, Muhammed b. ‘Abdillah b. Ebî Bekir el-Kudâ‘î el-Belensî, et-Tekmile li Kitâbi’s-Sıla, nşr. ‘Abdüsselâm Herras, Beyrut, 1995.
• İbnu’l-Emîn et-Tuleytulî, Ebû İshâk İbrahim el-Kurtubî, el-İstidrâk ‘ale’l-İstîâb, nşr. Hannân el-Haddâd, Fas, 2008.
• İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim İbnü'l-Esir, el-Kamil fi't-tarih, nşr. Muhammed Yusuf Dekkâk, Beyrut, 2003.
• ……………, Üsdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe, nşr. Ali Muhammed Muavvad, Adil Abdülmevcûd, Beyrut ty.
• Fierro, İsabel, “Hadisin Endülüs’e Girişi”, trc. Murat Gökalp, A.Ü.İ.F.D., 2006, XXXXVII, sy. 2.
• Juynboll, G.H.A., Muslim Tradition, Cambridge, 1983.
• Kadı İyaz b. Musa el-Yahsubî, Tertîbü'l-medârik ve takrîbü'l-mesâlik li-ma‘rifeti a‘lâmi mezhebi Mâlik, nşr. Tavit Tanci-v.dğr., Rabat, ty.
• Muhammed Abdülhay b. Abdülkebir b. Muhammed el-Kettanî, Fihrisü’l-fehâris ve’l-esbât, nşr. İhsan Abbas, Beyrut, 1982.
• Muhammed Abdülhay b. Muhammed Leknevi, er-Ref' ve't-tekmîl fi'l-cerh ve't-ta'dîl, nşr. Abdülfettah Ebû Gudde, Kahire, 2000.
• Muhammed b. Fütuh b. Abdullah Mayurki Ezdi el-Humeydî, Cezvetü’l-muktebis fî zikri vülâti fî târîhi ulemâi’l-Endülüs, nşr. Muhammed Tavit Tancî, Kahire, 1952.
• Muhammed b. Haris b. Esed el-Kayrevani el-Huşenî, Kudâtu Kurtuba, nşr. İbrâhim Ebyari, Kahire, 1989.
• Muhammed b. İsmail el-Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, Beyrut, ty.
• Muhammed b. Sa'd b. Meni' ez-Zühri İbn Sa'd, et-Tabakâtü’l-kübrâ, Beyrut, 1968 Yardım, Ali, “Ashâb Bilgisinin Kaynakları ve Tirmizî’nin ‘Tesmiyetü Ashâb’in-Nebî’si” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Der-gisi, 1985.
• Müessesetü Dâri’l-hadîs el-Haseniyye, Delîlü’r-resâil ve’l-utrûhât, Mağrib, 2010.
• Ömer Rıza Kehhâle, Mu’cemü’l-müellifin teracimu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye, Beyrut, 1993.
• Özşenel, Mehmet, “Bir Kriz Dönemi Âlimi Olarak İbnu’s-Salâh ve Eseri Ulûmü’l-Hadis”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007.
• Öztoprak, Mustafa, “Endülüs Hadisçiliğinde Halifelerin Yeri”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012, sayı: 2.
• ……………., “Endülüs’te Hadis İlminin Gelişim Aşamaları”, Marife, Yaz, 2012.
• ……………., “Hadis İlminin Endülüs’e Girişi”, Iğdır Ü.İ.F.D, sy. 2, 2013
• Kurt, Ali Vasfi, Endülüs’te Hadis ve İbn Arabî, İstanbul, 1998.
• Paksoy, Kadir, “Sahâbe'nin Sayısı, Hadislerin Sayısı ve Hadis Hafız-larının Dehaları Hakkında Bazı Tespitler”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Dergisi, Şanlıurfa, 1997.
• Süleyman b. Ahmed et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, nşr. Hamdi Abdülmecid Silefî, Beyrut, 1984.
• Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, Beyrut, 1956.
• ……………., Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, nşr. Şuayb el-Arnaut, Beyrut, 1985
• Yazıcı, Mahmut, Sahâbe Bilgisinin Tespiti, İstanbul, 2015.
• Yusuf b. Zekî el-Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, nşr. Beşşar Avvad Ma’rûf, Beyrut, 1980.