A Rare Mushaf From The Museum of Turkish and Islamic Arts Qur'an Collection: "The Calligraphist Sheyh Hamdullah Efendi's Mushaf was Completed After 350 Years"

Yıl 2016, Sayı: 34, 139 - 171, 01.06.2016

Süleymen Berk

Öz

The Mus'haf,
belonging to the rich Qur’an collection of the 
Museum of Turkish and Islamic Arts, Istanbul, was begun to be  written by the calligraphist Sheyh Hamdullah
Efendi. However, its completion took place approximately 350 years after it was
started to be written. Being the only confirmed Mus’haf in the Qur’an
collection of the museum, makes it significantly important. The Mus'haf also demonstrates
the level at which the school of Sheyh Hamdullah has evolved in 350 years in
terms of calligraphy. The calligraphist Sheyh Hamdullah Efendi (1429- 1520)
started to write the Mus'haf, but after more than three centuries the
calligraphist Yahya Hilmi Efendi (1833- 1907) completed it. The Mus'haf was
confirmed by the well-known calligraphists of their time such as calligraphist
Kazasker Mustafa İzzet Efendi (1801- 1876), calligraphist Mehmed Hulûsi Efendi
(d. 1874) and calligraphist Mehmed Şevkî Efendi (1829- 1887). Such an approval
considerably contributed to the value of this piece of art.  It is certain that Yahya Hilmi
Efendi had his own style and taste of the art among the calligraphists of the
same school like Sheyh Hamdullah and Hâfız Osman Efendi. Despite the
differences in his style, Yahya Hilmi Efendi was able to finish the Mus'haf in
the same manner it was first begun to be written. This demonstrates his
proficiency and expertise in the art of calligraphy.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Art of Calligraphy, Calligraphist Sheyh Hamdullah Efendi, Calligraphist Yahya Hilmi Efendi

TÜRK VE İSLÂM ESERLERİ MÜZESİ KUR’ÂN KOLEKSİYONUNDAN NÂDİR BİR MUSHAF: “HATTAT ŞEYH HAMDULLAH EFENDİ’NİN 350 YIL SONRA TAMAMLANAN MUSHAFI”

Öz

İstanbul, Türk ve İslâm Eserleri
Müzesi'nin zengin Kur'ân koleksiyonu içerisinde bulunan bir Mushaf, Hattat Şeyh
Hamdullah Efendi tarafından yazılmaya başlanmış, tamamlanması ise yaklaşık 350
yıl sonra mümkün olabilmiştir. Kur’ân koleksiyonundaki tek tasdik edilmiş
Mushaf olan bu eserin,  Şeyh Hamdullah ekolünün 350 yıl sonra ulaştığı
seviyeyi göstermesi açısından Hat Sanatı için çok kıymetli bir eser olduğu
kanaatindeyiz. Hattat Şeyh Hamdullah (1429- 1520) tarafından başlanıp Hattat
Yahya Hilmi Efendi (1833- 1907) tarafından tamamlanan eserin hattının, Şeyh
Hamdullah’a ait olduğu, Hattat Kazasker Mustafa İzzet Efendi (1801- 1876),
Hattat Mehmed Hulûsi Efendi (v. 1874) ve Hattat Mehmed Şevkî Efendi (1829-
1887) gibi döneminin en önemli hattatları tarafından tasdik olunması ise, sanat
açısından bu Mushaf’ın değerine değer katmıştır. Şüphesiz, Yahya Hilmi Efendi, Şeyh
Hamdullah ile başlayan ve Hâfız Osman Efendi ile gelişerek devam eden ana yol
içerisinde farklı bir şîveye sahip hattattır. Şeyh Hamdullah tarafından yazılan
Mushafı, asırlar sonra aynı üslupta tamamlaması büyük bir başarı olup, yazıda
kaleme hâkimiyetini göstermesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Hat Sanatı, Hattat Şeyh Hamdullah Efendi, Hattat Yahya Hilmi Efendi, Tasdik

Kaynakça

• 1400. Yılında Kur’ân-ı Kerîm. İstanbul, Antik AŞ. Kültür Yayınları, 2010, 464 s.
• ABDÜLBÂKÎ, Muhammed Fuad. El-Mu’cemu’l-mufehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul, İslâmi Kitabevi, 1982, 782 s.
• ACAR, Şinasi. İstanbul’un son Nişan Taşları, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2006, 160 s.
• HABİB, Hat ve Hattâtân, İstanbul, 1305, 286 s.
• BERK, Süleyman, “Firuz Ağa Camii Kitâbesi”, AD Art Dekor, sy. 90 (Eylül 2000), s. 130- 133.
• BERK, Süleyman. Hattat Mustafa Râkım Efendi. İstanbul, Kaynak Yayınları, 2003, 182 s.
• BERK, Süleyman. [Türk ve İslâm Eserleri Müzesi] “Kur’ân-ı Kerim Nüs-halarının Hat ve Hattatları”, 1400. Yılında Kur’ân-ı Kerîm. İstanbul, Antik AŞ. Kültür Yayınları, 2010, s. 60- 87.
• BERK, Süleyman. “İslâm Medeniyetinde Hüsn-i Hattın Gelişimi ve Mushaf Yazımı (I)”, Yedi Kıta, sy. 57 (Mayıs 2013), s. 64- 69.
• BERK, Süleyman. “İslâm Medeniyetinde Hüsn-i Hattın Gelişimi ve Mushaf Yazımı (II)”, Yedi Kıta, sy. 58 (Haziran 2013), s. 58- 63
• HUART, Clement. Les Calligraphes et Miniaturistes De L’orient Musulman, Paris, Ernest Leroux Editeur, 1908, 398 s.
• İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Hattatlar, İstanbul, Maarif Vekâleti, 1955, 839 s.
• İNAL, İbnülemîn Mahmud Kemal. (Yayına Hazırlayanlar: Şemsettin Şeker, İsmail Kara), Bir İnsan Bir Devir İbnülemin Mahmud Kemal’in Hutût-i Meşahir Defteri, İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayını, 2010, 239 s.
• Melek Celâl, Şeyh Hamdullah, İstanbul, 1948, 16 s. + 29 resim.
• Mustafa Âli, Menâkıb-ı Hünerverân, İstanbul, Türk Tarih Encümeni Külliyatı, 1926, 92 s.
• MÜSTAKİMZÂDE Süleyman Sadeddin Efendi, Tuhfe-i Hattâtîn, İstan-bul, Türk Tarih Encümeni Külliyatı, 1928, 756 s.
• NEFESZÂDE İbrahim. Gülzâr-ı Savâb (Neşre Hazırlayan: Kilisli Mual-lim Rifat), İstanbul, Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı, 1939, 119 s.
• RADO, Şevket. Türk Hattatları, İstanbul, [1984], 303 s.
• SERİN, Muhittin. Hattat Şeyh Hamdullah. İstanbul, Kubbealtı Yayınları, 1992, 203 s.
• SERİN, Muhittin. Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İstanbul, Kubbealtı Neşriyâtı, 2003, 383 s.
• SUYOLCUZÂDE Mehmed Necib. Devhatü’l-Küttâb (Neşre Hazırlayan: Kilisli Muallim Rifat), Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı, 1942, 160 s.
• ÜNVER, A. Süheyl. Fatih Devri Hattatlarından Amasyalı Hamdullâh Efendi ve Tıp Tarihimizdeki Yeri, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü Yayını, 1953, 27 s. + 13 resim.
• YAZGAN, Rıfat, “Canlı Tarihler”, IV, İstanbul, 1946, s. 3- 8.