BibTex RIS Kaynak Göster

-

Yıl 2014, Sayı: 30, 101 - 134, 25.05.2015

Öz

 The  Funeral  Rite  for  the  Laymen  in  the  Armenian  Church  The  subject  of  this  article  is  related  to  the  funeral  rite  for  the  laymen  in  the  Armenian  Church.  The  subject  is  discussed  with  practic  examples  in  İstanbul  Armenian  Patriarchate.  The  rich  folk  practi-­‐‑ces  formed  around  the  funeral  rite  are  not  included.  And,  other  ritual  practices  relating  to  after  death  in  the  Church  such  as  requiem  service  at  the  gravesite  is  too  large  to  be  discussed  in  such  an  article.  However,  there  is  enough  knowledge  about  the  funeral  rite  to  understand  the  approach  of  the  Arme-­‐‑nian  Church  about  death  and  after  death.  There  is  almost  no  research  on  the  funeral  rite  of  the  Arme-­‐‑nian  Church.  Actually,  the  shortage  of  resources  is  a  serious  problem  for  the  field.  So  that  I  realised  many  observations  and  interviews  in  İstanbul.  The  basic  beliefs  shaping  the  funeral  rite  of  the  Arme-­‐‑nian  Church  are  the  doctrines  of  the  resurrection  and  the  salvation  in  Christian  theology.  The  resurrec-­‐‑tion  is  for  everyone,  but  the  salvation  is  for  those  who  died  faithly.  The  sleepers  in  the  church  of  Jesus  Christ   on   the   earth   are   farewelled   to   the   Heavenly   Church   happily.   Therefore,   in   the   Armenian  Church,  the  funeral  rite  is  called  the  farewell  (Hughargavorutyun).  The  funeral  rite  in  the  Armenian  Church  ritual  books  (Mashtots)  is  carried  in  three  stages,  called  the  home  order  (tan  kargn),  the  church  order  (karg  yegeghetsioy)  and  the  cemetery  order  (gerezmani  kargn)  in  order.  There  is  a  consoling  ritual  after   returning   from   the   cemetery.   Today   in   İstanbul,   the   home   ceremony   transformed   into   a   short  prayer.  And  the  home  order  is  performed  as  the  consoling  ritual.  The  subject  is  discussed  with  empha-­‐‑sis   on   the   death   perception   of   Armenians,   the   terms   related   to   the   funeral   rite,   the   short   history   of  funeral  ceremony,  civil  funeral  ceremony  and  the  meaning  of  funeral  ceremony,  respectively.    

Kaynakça

  • Ajanda-Oratetr 2008, Türkiye Ermenileri Patrikliği Yayını, İstanbul, Aralık 2007.
  • Ajanda-Oratetr 2010, Türkiye Ermenileri Patrikliği Yayını, İstanbul, Aralık 2009.
  • ALSTON, G. Cyprian, "Chapel", The Catholic Encyclopedia. Vol. 4. New York: Robert Appleton Company, 1908. (Cd Edition, 2005).
  • ANF03: Ante-Nicene Fathers, Volume 3, Latin Christianity: Its Founder, Ter-tullian I. Apologetic; II. Anti-Marcion; III. Ethical, Edited by Allan Menzies,D.D. T&T Clark, Edinburgh, Online Edition, 2006.
  • ANF04: Ante-Nicene Fathers, Volume 4, Fathers of the Third Century: Tertul-lian, Part Fourth; Minucius Felix; Commodian; Origen, Parts First and Second, Chro-nologically arranged, with Brief Notes and Prefaces, by A. Cleveland Coxe, D.D. T&T Clark Edinburgh, Online Edition, 2006.
  • ANF05: Ante-Nicene Fathers, Volume 5, Fathers of the Third Century: Hip-polytus, Cyprian, Caius, Novatian, Appendix, Edited by Alexander Roberts, D.D. & James Donaldson, LL.D. Revised and Chronologically Arranged, with Brief Prefaces and Occasional Notes, by A. Cleveland Coxe,D.D. T&T Clark, Edin-burgh, Online Edition, 2004.
  • Aristakes Lastiverttsi, Patmut’ivn Aristakeay Vardapeti Lastiverttsioy, Venedik: Tparani Srboyn Ğazaru, 1844.
  • BASMACIYAN, Krikor Hagop, Şark’ta Toplumsal ve Dinsel Hayat, Çev.: Altuğ Yılmaz, İstanbul: Aras Yay., 2005.
  • Batsatrut’ivnner T’ağman Tzesi masin (Erlauterungen zum Begrabnisritus-Cenaze Töreni Hakkında Açıklamalar), Haz.: Başepiskopos Karekin Bekdjian, Köln, 2008.
  • Cyprian, “Epistles of Cyprian”, (Bkz. ANF05).
  • Dionysius the Areopagite, “Ecclesiastical Hierarchy”, (www.ccel.org, Erişim 2013).
  • Eusebios, Kilise Tarihi İncil’den Dördüncü Yüzyıla: Hristiyanlık, Latince’den Çev.: Furkan Akderin, Çiviyazıları Yay., İstanbul, 2010.
  • Ğazar P’arpetsi, “Patmut’ivn Hayots”, (Ed.: Zaven Yegavian), Matenagirk’ Hayots, II. Hator, V. Dar, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2003.
  • ĞAZARYAN, Karapet R’uben Serobi, Grabari Bar’aran, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2004.
  • H’ağağakan yev Hangstean Jam (Esenlik ve İstirahat Törenleri), Türkiye Ermenileri Patrikliği Yayınları, İstanbul, 2008.
  • Hovhannes Kat’oğikos, Patmut’ivn, i Tparani Ar’ak’elakan At’or’oy S. Yakovbeants, Yerusağem, 1867.
  • K’rist’ian Dininde Ayn u Adetlerin Zuhuru, (Ermeni Harfli Türkçe), Şirketi Şarkie Basmahanesi, St’ambol, 1857.
  • KARAPETEAN, Petros Zek’i, Ermenice’den Türkce’ye Mükemmel Lügat (Metz Bar’aran Hayerene Osmaneren), Ter-Nersesean, K. Polis, 1907.
  • Kirakos Gandzaketsi, Hamar’ot Patmut’ivn, Venedik: Tparani Mh’it’areants, 1865.
  • Maştots vor kı parunake miayn S. Mkrtut’ean S. Psaki yev T’ağman, İstanbul, 1985.
  • Maştots Yorum Avandin Srbazan Araroğut’ivnk’ Azgis ıst Sahmanadrut’ean Surb Yekeğetsioys Hayots (The Rituals of the Armenian Apostolic Church), English text, Mesrop Tashjian etc, The Armenian Prelacy New York, 1992.
  • MATOSSIAN, Mary Kilbourne – VILLA, Susie Hoogasian, Anlatılar ve Fotoğraflarla 1914 Öncesi Ermeni Köy Hayatı, Çev.: Altuğ Yılmaz, İstanbul: Aras Yay., 2006.
  • MITCHELL, Edwin Knox, “Death and Disposal of the Dead (Early Christian)” ERE, Volume IV, Ed.: James Hastings, Edinburgh, 1910.
  • P’avstos Buzand, “Patmut’ivn Hayots”, (Ed.: Zaven Yegavian), Matenagirk’ Hayots, I. Hator, V. Dar, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2003.
  • Papaz Drtad Uzunyan ile 22.07.2010 tarihli görüşmemiz.
  • Papaz Yeğya Kervancıyan ile 03.08.2010 tarihli görüşmemiz.
  • Papaz Yeğya Kervancıyan ile 20.04.2013 tarihli görüşmenin ses kaydı.
  • SEYFELİ, Canan, Ecmiatzin Kat’oğikosluğu’nun Ermeni Kilisesi’ndeki Yeri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
  • SEYFELİ, Canan, Ermeni Kilisesi’nde Sakramentler, Diyarbakır, 2011.
  • STIGLMAYR, Joseph, “Dionysius the Pseudo-Areopagite”, The Catholic Encyclopedia. Vol. 5. New York: Robert Appleton Company, 1909. (Cd Edition, 2005).
  • Tertullian, “Part First, Apologetic, IV. The Chaplet, or De Corana ”, (Bkz. ANF03).
  • Tertullian, “Part Fourth, II. On Monogamy”, (Bkz. ANF04.)
  • The Penitential of David of Ganjak, Edited by C.J.F. Dowsett, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Vol. 216, Scriptores Armeniaci Tomus 3, Louvain, 1961.
  • The Penitential of David of Ganjak, Translated by C.J.F. Dowsett, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Vol. 217, Scriptores Armeniaci Tomus 4, Louvain, 1961.
  • Yovhan Mandakuni, “C’ar’k‘”,(Ed.: Zaven Yegavian), Matenagirk’ Hayots, I. Hator, V. Dar, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2003.

ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ

Yıl 2014, Sayı: 30, 101 - 134, 25.05.2015

Öz

Makalenin konusu Ermeni Kilisesi’nde siviller için cenaze ritüelidir. Cenaze ritüeli, İstanbul Ermeni Patrikliğinin uygulamasından örneklerle ele alınmıştır. Cenaze ritüelinin etrafında şekillenmiş geniş ve zengin halk uygulamaları araştırmanın dışında yer almaktadır. Ayrıca, Kilise’nin yedisi, kırkı ve senesi gibi ölümle ilgili diğer ritüel uygulamaları da makalenin boyutuna sığmayacak niteliktedir. Ancak cenaze ritüeli, Ermeni Kilisesi’nin ölüm ve ölüm sonrasına dair temel anlayışını ortaya koymada yeterlidir. Ermeni Kilisesi’nde cenaze ritüeline dair araştırmalar yok denecek kadar azdır. Makalede kaynak sıkıntısı, İstanbul’da yapılan gözlemler ve mülakatlarla önemli oranda giderilmiştir. Hıristiyan cenaze ritüellerini şekillendiren temel öğretiler diriliş ve kurtuluştur. Diriliş herkes içindir, ancak kurtuluş imanla ölenler içindir. İsa Mesih’in yeryüzü kilisesinde uyuyanlar Göksel Kilise’ye sevinçle uğurlanırlar. Bu nedenle Ermeni Kilisesi’nde cenaze ritüeline uğurlama (huğargavorut’yun) ismi verilmiştir. Ermeni Kilise ayin kitaplarında (maştots) yer verilen defin ritüeli üç safhadan oluşur. Bu safhalar sırasıyla ev düzeni (tan kargn), kilise düzeni (karg yegeğetsioy) ve mezarlık düzeni (gerezmani kargn) şeklinde isimlendirilir. Bir de mezarlık dönüşü teselli ayini vardır. İstanbul’da ev töreni mezarlık dönüşü teselli ayininde icra edilen bir törene dönüşmüştür. Bunun yerine cenaze evden veya morgtan alınırken papaz duayla cenaze alayına liderlik etmektedir. Konu, sırasıyla Ermeni Kilisesi’nde ölüm algısı, cenaze töreniyle ilgili terimler, cenaze ritüelinin tarihçesi, sivil cenaze ritüeli ve cenaze töreninin anlamı üzerinde durularak ele alınmıştır.

Kaynakça

  • Ajanda-Oratetr 2008, Türkiye Ermenileri Patrikliği Yayını, İstanbul, Aralık 2007.
  • Ajanda-Oratetr 2010, Türkiye Ermenileri Patrikliği Yayını, İstanbul, Aralık 2009.
  • ALSTON, G. Cyprian, "Chapel", The Catholic Encyclopedia. Vol. 4. New York: Robert Appleton Company, 1908. (Cd Edition, 2005).
  • ANF03: Ante-Nicene Fathers, Volume 3, Latin Christianity: Its Founder, Ter-tullian I. Apologetic; II. Anti-Marcion; III. Ethical, Edited by Allan Menzies,D.D. T&T Clark, Edinburgh, Online Edition, 2006.
  • ANF04: Ante-Nicene Fathers, Volume 4, Fathers of the Third Century: Tertul-lian, Part Fourth; Minucius Felix; Commodian; Origen, Parts First and Second, Chro-nologically arranged, with Brief Notes and Prefaces, by A. Cleveland Coxe, D.D. T&T Clark Edinburgh, Online Edition, 2006.
  • ANF05: Ante-Nicene Fathers, Volume 5, Fathers of the Third Century: Hip-polytus, Cyprian, Caius, Novatian, Appendix, Edited by Alexander Roberts, D.D. & James Donaldson, LL.D. Revised and Chronologically Arranged, with Brief Prefaces and Occasional Notes, by A. Cleveland Coxe,D.D. T&T Clark, Edin-burgh, Online Edition, 2004.
  • Aristakes Lastiverttsi, Patmut’ivn Aristakeay Vardapeti Lastiverttsioy, Venedik: Tparani Srboyn Ğazaru, 1844.
  • BASMACIYAN, Krikor Hagop, Şark’ta Toplumsal ve Dinsel Hayat, Çev.: Altuğ Yılmaz, İstanbul: Aras Yay., 2005.
  • Batsatrut’ivnner T’ağman Tzesi masin (Erlauterungen zum Begrabnisritus-Cenaze Töreni Hakkında Açıklamalar), Haz.: Başepiskopos Karekin Bekdjian, Köln, 2008.
  • Cyprian, “Epistles of Cyprian”, (Bkz. ANF05).
  • Dionysius the Areopagite, “Ecclesiastical Hierarchy”, (www.ccel.org, Erişim 2013).
  • Eusebios, Kilise Tarihi İncil’den Dördüncü Yüzyıla: Hristiyanlık, Latince’den Çev.: Furkan Akderin, Çiviyazıları Yay., İstanbul, 2010.
  • Ğazar P’arpetsi, “Patmut’ivn Hayots”, (Ed.: Zaven Yegavian), Matenagirk’ Hayots, II. Hator, V. Dar, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2003.
  • ĞAZARYAN, Karapet R’uben Serobi, Grabari Bar’aran, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2004.
  • H’ağağakan yev Hangstean Jam (Esenlik ve İstirahat Törenleri), Türkiye Ermenileri Patrikliği Yayınları, İstanbul, 2008.
  • Hovhannes Kat’oğikos, Patmut’ivn, i Tparani Ar’ak’elakan At’or’oy S. Yakovbeants, Yerusağem, 1867.
  • K’rist’ian Dininde Ayn u Adetlerin Zuhuru, (Ermeni Harfli Türkçe), Şirketi Şarkie Basmahanesi, St’ambol, 1857.
  • KARAPETEAN, Petros Zek’i, Ermenice’den Türkce’ye Mükemmel Lügat (Metz Bar’aran Hayerene Osmaneren), Ter-Nersesean, K. Polis, 1907.
  • Kirakos Gandzaketsi, Hamar’ot Patmut’ivn, Venedik: Tparani Mh’it’areants, 1865.
  • Maştots vor kı parunake miayn S. Mkrtut’ean S. Psaki yev T’ağman, İstanbul, 1985.
  • Maştots Yorum Avandin Srbazan Araroğut’ivnk’ Azgis ıst Sahmanadrut’ean Surb Yekeğetsioys Hayots (The Rituals of the Armenian Apostolic Church), English text, Mesrop Tashjian etc, The Armenian Prelacy New York, 1992.
  • MATOSSIAN, Mary Kilbourne – VILLA, Susie Hoogasian, Anlatılar ve Fotoğraflarla 1914 Öncesi Ermeni Köy Hayatı, Çev.: Altuğ Yılmaz, İstanbul: Aras Yay., 2006.
  • MITCHELL, Edwin Knox, “Death and Disposal of the Dead (Early Christian)” ERE, Volume IV, Ed.: James Hastings, Edinburgh, 1910.
  • P’avstos Buzand, “Patmut’ivn Hayots”, (Ed.: Zaven Yegavian), Matenagirk’ Hayots, I. Hator, V. Dar, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2003.
  • Papaz Drtad Uzunyan ile 22.07.2010 tarihli görüşmemiz.
  • Papaz Yeğya Kervancıyan ile 03.08.2010 tarihli görüşmemiz.
  • Papaz Yeğya Kervancıyan ile 20.04.2013 tarihli görüşmenin ses kaydı.
  • SEYFELİ, Canan, Ecmiatzin Kat’oğikosluğu’nun Ermeni Kilisesi’ndeki Yeri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
  • SEYFELİ, Canan, Ermeni Kilisesi’nde Sakramentler, Diyarbakır, 2011.
  • STIGLMAYR, Joseph, “Dionysius the Pseudo-Areopagite”, The Catholic Encyclopedia. Vol. 5. New York: Robert Appleton Company, 1909. (Cd Edition, 2005).
  • Tertullian, “Part First, Apologetic, IV. The Chaplet, or De Corana ”, (Bkz. ANF03).
  • Tertullian, “Part Fourth, II. On Monogamy”, (Bkz. ANF04.)
  • The Penitential of David of Ganjak, Edited by C.J.F. Dowsett, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Vol. 216, Scriptores Armeniaci Tomus 3, Louvain, 1961.
  • The Penitential of David of Ganjak, Translated by C.J.F. Dowsett, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Vol. 217, Scriptores Armeniaci Tomus 4, Louvain, 1961.
  • Yovhan Mandakuni, “C’ar’k‘”,(Ed.: Zaven Yegavian), Matenagirk’ Hayots, I. Hator, V. Dar, Kat’oğikosut’ivn Hayots Metzi Tann Kilikioy, Ant’ilias-Libanan, 2003.
Toplam 35 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Canan Seyfeli

Yayımlanma Tarihi 25 Mayıs 2015
Yayımlandığı Sayı Yıl 2014 Sayı: 30

Kaynak Göster

APA Seyfeli, C. (2015). ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ. Journal of Istanbul University Faculty of Theology(30), 101-134.
AMA Seyfeli C. ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ. Journal of Istanbul University Faculty of Theology. Mayıs 2015;(30):101-134.
Chicago Seyfeli, Canan. “ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, sy. 30 (Mayıs 2015): 101-34.
EndNote Seyfeli C (01 Mayıs 2015) ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ. Journal of Istanbul University Faculty of Theology 30 101–134.
IEEE C. Seyfeli, “ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ”, Journal of Istanbul University Faculty of Theology, sy. 30, ss. 101–134, Mayıs 2015.
ISNAD Seyfeli, Canan. “ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology 30 (Mayıs 2015), 101-134.
JAMA Seyfeli C. ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ. Journal of Istanbul University Faculty of Theology. 2015;:101–134.
MLA Seyfeli, Canan. “ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, sy. 30, 2015, ss. 101-34.
Vancouver Seyfeli C. ERMENİ KİLİSESİ’NİN BİR RİTÜELİ OLARAK SİVİL CENAZE MERASİMLERİ. Journal of Istanbul University Faculty of Theology. 2015(30):101-34.