ANTİK YAZARLARDA SAVAŞÇI BİR PERS KADINI: RHODOGUNE

Yıl 2017, Sayı: 14, 30 - 54, 21.12.2017

Emre Erten

Öz

Antik yazarlarda Pers kraliyet ailesine mensup olan Rhodogune adını taşıyan soylu kadınlara dair bazı bilgiler yer almaktadır. Bu kaynakların başında Aiskhines, Appianos, Dion Khrysostomos, Hieronymus, Iustinus, Philostratos, Plutarkhos, Suda ve Valerius Maximus gibi isimler gelmektedir. Çalışmamızda özellikle Anonymus Mulieribus ve Polyainos tarafından Rhodogune hakkında verilen bilgiler diğer yazarlarla karşılaştırılacak ve bu kraliçenin tarihsel boyuttaki yeri değerlendirilmektedir. Bu bağlamda antik yazarların Rhodogune hakkında verdikleri oldukça kısıtlı bilgiler analiz edilerek yeni bir perspektifle sunulmaya çalışılmaktadır. Bu noktada Perslerin daha önce yaşadıkları büyük bir travmanın Rhodogune hakkındaki hikâyelerin oluşmasında etkili olup olmadığı da sorgulanmaktadır. Diğer yandan Rhodogune’nin tarihsel boyutta kim olduğu sorusu ise şimdilik yanıtsız kalmaktadır. Çünkü bu kadının yaşadığı dönem, Pers sarayındaki yeri ve konumu, kişisel ilişkileri, aile hayatı, akrabaları, karıştığı diğer olaylar veya varsa başka yetenekleri ya da faaliyetleri hakkında hiçbir aydınlatıcı bilgi yoktur. Ancak Rhodogune ataerkil Pers toplumunda cinsiyetinden çekinmeyen tersine güçlü ve öz güvene sahip bir kadın olarak görünmektedir. Rhodogune bu profiliyle Pers kraliçesi Atossa ile tam bir tezat sergilemektedir.

Antik
yazarlarda Pers kraliyet ailesine mensup olan Rhodogune adını taşıyan soylu
kadınlara dair bazı bilgiler yer almaktadır. Bu kaynakların başında Aiskhines,
Appianos, Dion Khrysostomos, Hieronymus, Iustinus, Philostratos, Plutarkhos,
Suda ve Valerius Maximus gibi isimler gelmektedir. Çalışmamızda özellikle
Anonymus Mulieribus ve Polyainos tarafından Rhodogune hakkında verilen bilgiler
diğer yazarlarla karşılaştırılacak ve bu kraliçenin
tarihsel boyuttaki yeri değerlendirilmektedir. Bu
bağlamda antik yazarların Rhodogune hakkında verdikleri oldukça kısıtlı
bilgiler analiz edilerek yeni bir perspektifle sunulmaya çalışılmaktadır. Bu
noktada Perslerin daha önce yaşadıkları büyük bir travmanın Rhodogune
hakkındaki hikâyelerin oluşmasında etkili olup olmadığı da sorgulanmaktadır.
Diğer yandan Rhodogune’nin tarihsel boyutta kim olduğu sorusu ise şimdilik
yanıtsız kalmaktadır. Çünkü bu kadının yaşadığı dönem, Pers sarayındaki yeri ve
konumu, kişisel ilişkileri, aile hayatı, akrabaları, karıştığı diğer olaylar veya
varsa başka yetenekleri ya da faaliyetleri hakkında hiçbir aydınlatıcı bilgi
yoktur. Ancak Rhodogune ataerkil Pers toplumunda cinsiyetinden çekinmeyen
tersine güçlü ve öz güvene sahip bir kadın olarak görünmektedir. Rhodogune bu
profiliyle Pers kraliçesi Atossa ile tam bir tezat sergilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Cesur Pers kadınları, ataerkil Pers toplumu, Pers krallığı, Armenia ayaklanması, Kyros II, travma, Orontes I, Tomyris, Atossa.

A WARRIOR PERSIAN WOMEN IN ANCIENT SOURCES: RHODOGUNE

Öz

Some
information has been found in the ancient sources concerning some noble women
called Rhodogune from the Persian
royal family. The most important ones among these sources are Aiskhines, Appianos, Dion Khrysostomos, Hieronymus,
Iustinus, Philostratos, Plutarkhos, Suda and Valerius Maximus. This article aims
to compare the information on Rhodogune mostly given by Anonymus Mulieribus and
Polyainos with that of other authors and thus to interpret the place of this
warrior queen within the historical context. In this regard, a new perspective
will be suggested by analyzing the very limited information on Rhodogune. At
this point one should question whether a trauma that the Persians had suffered
before could have affected and shaped the history of Rhodogune or not. On the
other hand the question about who Rhodogune is remains unanswered for now.
Because there is no guiding information about the time she lived, her place and
position in the Persian palace, her personal relationships, family life,
relatives, about other events that she was involved in, or about any other
talents or activities of her. Yet Rhodogune is seen as a rather strong woman
with self-confidence about her gender in the patriarchal Persian society.
Rhodogune is in complete contradiction to Atossa, another Persian queen,
because of this profile.

Anahtar Kelimeler

Brave Persian women, patriarchal Persian society, Persian kingdom, Armenian revolt, Kyros II, trauma, Orontes I, Tomyris, Atossa.

Kaynakça

• • Anon. de mulierib. (=Anonymous de Mulieribus). Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Warrior Women. The Anonymous Tractatus de Mulieribus. D. Gera, New York, Köln, 1997.
• “Mannhafte Frauen bei Polyainos und beim Anonymus de Mulieribus”. K. Brodersen, şurada: Polyainos: Neue Studien/ Polyaenus: New Studies, Ed. K. Brodersen, Berlin, 2010, 149-159. “Anonymous Tractatus de Mulieribus Claris in Bello/Savaş Konularında Zeki ve Cesur Kadınlar”, çev. E. Erten, şurada: Libri 2, 2016, 96-106.
• • App. Syr. (= Appianos, Syriaca) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Appian. The Foreign Wars. Horace White. New York. The MacMillan Company, 1899.
• http://www.perseus.tufts.edu
• • Diod. (=Diodorus Siculus, Bibliotheke Historike). Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Diodorus of Sicily. With an English Translation by C. H. Oldfather, vol. I-IV; C.H. Sherman, vol. VII; C.B. Welles, vol. VIII; R.M. Geer, vol. IX-X; F.R. Walton, vol. XI-XII, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 1933-2004.
• Diodoros. Griechische Weltgeschichte. Bücher 1-10. Übersetzt von G. Wirth-O. Veh, Stuttgart, 1992.
• • Dion. Khry. (=Dion Khrysostomos) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Dio Chrysostom. Discourses 12-30. With an English Translation by J.W. Cohoon, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 1993.
• Dio Chrysostom. Discourses 61-80. Fragments, Letters. With an English Translation by H. Lamar Crosby, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 2005.
• • Frontin. (=Frontinus) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Frontin. Kriegslisten. Übersetzt von G. Bendz, Berlin, 1963.
• • Hdt. (=Herodotos) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Herodotus. Translated by A. D. Godley, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 1966. Herodot Tarihi. Çev. M. Ökmen, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1991. • Hier. adv. Iovinianum (=Hieronymus, Adversus Iovinianum) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Translated by W.H. Fremantle, G. Lewis and W.G. Martley, from Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 6, Edited by Philip Schaff and Henry Wace, Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co., 1893.
• http://www.newadvent.org/fathers
• • Iust. (=Iustinus) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Iustinus. Philippische Geschichte. Übersetzt von Chr. Schwarz, Stuttgart, 1858.
• https://archive.org
• • Ksen. an. (=Ksenophon, Anabasis) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Ksenophon. Anabasis (Onbinlerin Dönüşü). Çev. T. Gökçöl, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2010.
• • Paus. (=Pausanias, Periegesis tes Hellados) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Pausanias. Description of Greece. Books 1-2, With an English Translation by W.H.S. Jones, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 2004.
• • Philostr. (=Philostratos) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Flavii Philostrati Opera, Vol 2. Philostratus the Lemnian (Philostratus Major), Carl Ludwig Kayser, in aedibus B. G. Teubneri, Lipsiae, 1871.
• https://archive.org
• http://www.perseus.tufts.edu
• • Plut. Artax. (=Plutarkhos, Artaxerxes) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Plutarch. Plutarch's Lives. With an English Translation by. Bernadotte Perrin, The Loeb Classical Library, Cambridge, MA. Harvard University Press, William Heinemann Ltd., London, 1926.
• • Plut. mor. (=Plutarkhos, Moralia) Kullanılan Metin ve Çeviriler:
• Plutarch. Moralia Vol. III. With an English Translation by F. C. Babbitt, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 2004.
• • Polyain. (=Polyainos, Strategemata). Kullanılan Metin ve Çeviriler: Polyän’s Kriegslisten. Übersetzt von W.H. Blume-C. Fuchs, Stuttgart, 1855.
• Polyaenus. Stratagems of War Vol.I-II. Edited and Translated by P. Krentz and E.L. Wheeler, Chicago, Illinois, 1994.
• • Val. Max. (=Valerius Maximus) Kullanılan Metin ve Çeviriler: Memorable Doings and Sayings. Books VI-IX. Edited and Translated by D. R. Shackleton Bailey, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts-London, 2000.
• 2. Modern Literatür ve Kısaltmalar
• • Allen, D.C., (1952), Spenser’s Radigund, Modern Language Notes Vol. 67, no. 2, 120-122.
• • Baumgartner, A., (1895), Armenia, RE 2.1, 1181-1186.
• • Borzsák, I.(1976),Semiramis in Zentralasien, Acta Antiqua. Academiae Scientiarum Hungaricae 24, 51-62.
• • Brodersen, K., (2010), Mannhafte Frauen bei Polyainos und beim Anonymus de mulieribus, şurada: K. Brodersen (Ed.), Polyainos. Neue Studien/Polyaenus. New Studies, Verlag Antike, Berlin, 149-159.
• • Brosius, M., (1996), Women in Ancient Persia: 559-331 B.C., Oxford.
• • Busolt, G., (1904), Griechische Geschichte bis zur Schlacht bei Chaeroneia, Band III, Teil 2, Gotha.
• • Cauer, F., (1896), Atossa (4), RE 2.2, 2133-2134.
• • Dabrowa, E., (1992), Könige Syriens in der Gefangenschaft der Parther. Zwei Episoden aus der Geschichte der Beziehungen der Seleukiden zu den Arsakiden, Tyche 7, 45-54.
• • DNP Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike. H. Cancik u.a. (Hrsg.), 1996-
• • Duncker, M., (1853), Geschichte des Altertums 2, Berlin.
• • Erten, E.,(2016a),Anonymous Tractatus de Mulieribus Claris in Bello/Savaş Konularında Zeki ve Cesur Kadınlar, Libri 2, 96-106.
• • Erten, E., (2016b), Antik Yazarlarda Bir İskit Kraliçesi: Tomyris, MJH VI/2, 237-263.
• • Frahm, E., (2001), Semiramis, DNP 11, 377-378.
• • Garthwaite G.R., (2011), İran Tarihi. Pers İmparatorluğu’ndan Günümüze, (F. Aytuna, çev.), İnkılâp Yayınevi, İstanbul.
• • Gera, D., (1997), Warrior Women. The Anonymous Tractatus De Mulieribus, New York, Köln.
• • Geus, K., (2010), Polyaenus travestitus? Überlegungen zur Biographie des Polyainos und zur Abfassungszeit seines Werks, şurada: K. Brodersen (Ed.), Polyainos. Neue Studien/Polyaenus. New Studies, Verlag Antike, Berlin, 55-68.
• • Ghirshman, R.,(1964) Iran. Protoiranier, Meder, Achämeniden, Verlag C.H. Beck, München.
• • Grousset, R., (2006), Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, (S. Dolanoğlu, çev.), Aras Yayıncılık, İstanbul.
• • Gundel, H., (1963), L. Quinctius Cincinnatus (27), RE 24, 1020-1023.
• • İplikçioğlu, B., (1994), Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul.
• • Justi, F., (1895), Iranisches Namenbuch, gedruckt mit Unterstützung der königlichen Akademie der Wissenschaften, Marburg.
• • Kalkmann, A., (1882), Über die Ekphraseis des älteren Philostratus, Rheinisches Museum für Philologie, Neue Folge, 37. Band, 397-416.
• • Kornemann, E., (1979) Grosse Frauen des Altertums: im Rahmen zweitausendjährigen Weltgeschehens, 34.-43. Tsd., Verlag Schibli-Doppler, Birsfelden-Basel.
• • KP Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike in Fünf Bänden, K. Ziegler (Hrsg.), 1964-1975, Ndr. 1979.
• • Kroh, P., (1972), Lexikon der Antiken Autoren, Alfred Kröner Verlag, Stuttgart.
• • Lenschau, Th., (1940), Semiramis, RE Suppl. 7, 1204-1212.
• • Lammert, F., (1952), Polyainos (8), RE 21, Halbband 42, 1432-1436.
• • Melber, J., (1885), Über die Quellen und den Wert der Strategemensammlung Polyäns. Ein Beitrag zur Griechischen Historiographie, Druck und Verlag von B. G. Teubner, Leipzig.
• • Mehl, A., (1997), Demetrios II Theos Nikator Philadelphos, DNP 3, 432.
• • Miller, J., (1939), Orontes (6), RE 18.1, 1164-1166.
• • MJH Mediterranean Journal of Humanities/Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi.
• • Moorman, E.M.,- Lexikon der Antiken Gestalten. Mit ihrem Fortleben in Kunst, Dichtung • Uitterhoeve, W., und Musik, Stuttgart.(1995),
• • Neumann, A.R., (1979), Polyainos (2), KP 4, 981-982.
• • Osten, H.H., (1965), Die Welt der Perser, Deutsche Buch-Gemeinschaft, Berlin-Darmstadt-Wien.
• • Plaumann, G., (1914), Rhodogune, RE 1 A.1, 956-957.
• • Pretzler, M., (2010), Polyainos the Historian? Strategems and the Use of the Past in the Second Sophistic, şurada: K. Brodersen (Ed.), Polyainos. Neue Studien/Polyaenus. New Studies, Verlag Antike, Berlin, 85-107. RE Pauly Real-Encyclopädie der classischen Altertums-wissenschaft, G. Wissowa u.a. (Hrsg.), Neue Bearbeitung, 1893-1980.
• • Röllig, W., (1975), Semiramis, KP 5, 94-95.
• • Sancisi-Exit Atossa: Images of Women in Greek Historiography on Persia, • Weerdenburg, şurada: Images of Women in Antiquity, A. Cameron ve A. Kuhrt (Ed.), H., (1993), London, 20-33, 303.
• • Schottky, M., (2000), Orontes (2), DNP 9, 2000, 49.
• • Schmitt, R., (2003), A Further Spurious Inscription in Old Persian Writing: The Mummy of ‘Rhodogune’, Nāme-ye Irān-e Bāstān 3/1, 3-13.
• • Schmitt, R., (2017), Rhodogune, Encylopaedia Iranica, online edition, available at http://www.iranicaonline.org/articles/rhodogune.
• • Schottky, M., (2000), Orontes I (2), DNP 9, 49.
• • Volkmann, H., (1979), Demetrios (6), KP 1, 1464-1466.
• • Wheeler, E.L., (2010), Polyaenus: Scriptor Militaris, şurada: K. Brodersen (Ed.), Polyainos. Neue Studien/Polyaenus. New Studies, Verlag Antike, Berlin, 7-54.
• • Wiesehöfer, J., (2001), Rhodogune, DNP 10, 995-996.
• • Willrich, H., (1901), Demetrios (41), RE 4.2, 2798-2801.
• • Ziegler, K., (1972), Zopyros (20), RE 10 A, 773.