TÜRK VERGİ HUKUKUNDA İHBAR ve İHBAR İKRAMİYESİ

Yıl 2009, Sayı: 52, 41 - 62, 13.10.2010

Tamer Budak

Öz

Devlet idaresi altında olan vatandaşlarına kamu hizmetlerini sunabilmesi için
kamu gelirlerine gereksinim duyar. Kamu harcamalarının öz finansman aracı
kamu gelirleri olan vergilerdir. 1982 Anayasa’sına göre herkes, vergi ödevini
yerine getirmekle mükelleftir. Türk vergi sisteminde vergilerin zamanında ve
eksiksiz olarak kamuya aktarılmasını sağlamak üzere 1931 yılında 1905 sayılı
yasa yürürlüğe girmiş olup; yasa ile vergi ihbar ve ihbar ikramiyesi kurumu
düzenlenmiştir. Yasanın etkinliğini arttırmaya yönelik olarak uluslararası normlar
da dikkate alınarak gerek 1982 Anayasası’nda gerekse yasalarda değişiklikler
yapılmıştır. Ancak 1931’den beri yürürlükte olan yasanın etkin olarak işlevliğini
sürdürmediği görülmektedir. Bunun nedenlerini, yasada yer alan nispet ve
tutarların güncellenmemesi, kişilerin muhbir olarak adlandırılmak istememeleri ve
idare tarafından ihbar müessesesinin topluma yeterince tanıtılmaması olarak
sıralanabilir. Vergide otokontrolü sağlamak, vergi kayıp ve kaçağını azaltmak için
1905 sayılı yasa ve beraberinde yapılan yasal değişikliklerin kamuya tanıtılması
gereklidir.

Anahtar Kelimeler

İhbar, İhbar İkramiyesi, Vergiyi Doğuran Olay, Dilekçe Hakkı, Vergi Ödevi, Mülkiyet Hakkı, Etkili Başvuru Hakkı

Kaynakça

• AĞAKAY, Mehmet Ali. Türkçe Sözlük, Yeni Matbaa, Ankara: 1955.
• AKAD, Mehmet / VURAL DİNÇKOL, Bihterin. Genel Kamu Hukuku, Der Yayınları, İstanbul: 2004.
• AKILLIOĞLU, Tekin. İnsan Hakları I (Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri), AÜSBF, Ankara: 1995.
• AKIN, Emrah. “Vergisel Yükümlülüklerde İhbar İkramiyesi”, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 168, Aralık 2006.
• AKIN, Vahit Yaşar. “Türk Vergi Hukukunda İki Kilit Kavram: İhbar ve Şikayet”, www.alomaliye.com/2007/vahit_yasar_ihbar_sikayet.htm (25.10.2008)
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz. “Anayasa ve Anayasa Mahkemesi (Genel Esaslar)”, Danıştay Dergisi, Sayı: 93, Ankara, 1997.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz. “Türk Anayasası Açısından Vergilemenin Sınırları”, Danıştay Dergisi, Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Özel Sayısı, Ankara, 1981.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz. “Vergi ve Hukuk”, Bilanço Dergisi, S.3, Ankara: Kasım 1991.
• ALPTÜRK, Ercan. Tüm Yönleriyle İhbar ve İhbar İkramiyesi, Yaklaşım Yayınları, Ankara: 2007.
• ARMAĞAN, Servet. Dilekçe Hakkı ve 1961 Anayasası, İstanbul: 1972.
• ATEŞ, Leyla. Vergilendirmede Eşitlik, Derin Yayınları, İstanbul: 2006.
• BECCARIA, Cesare. Suçlar ve Cezalar Hakkında, (Çev: Sami SELÇUK), İmge Kitabevi, Ankara: 2004.
• ÇAĞAN, Nami. Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul: 1982.
• ÇAĞLAR, Bakır. Anayasa Bilimi, Kardeşler Matbaası, İstanbul: 1989.
• DERBÎL, Süheyp. “Danıştay İçtihatları”, AÜHF Dergisi, Ankara: 1951. http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1951-08-03-04/AUHF-1951-08-03- 04-Derbil.pdf (24.10.2008)
• DEVELLİOĞLU, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara: 2001.
• DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI, “Kayıtdışı Ekonomi Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Ankara 2001, http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/kayitdis/oik614.pdf (22.10.2008)
• DİL DERNEĞİ, Türkçe Sözlük, Dil Derneği Yayınları, Ankara: 2005.
• DOTAN, Yoav. “The Spillover Effect of Bills of Rights: A Comparative Assessment of The Impact of Bills of Rights in Canada and Israel”, The American Journal of Comparative Law, V. LIII, Number 2, Spring 2005.
• FENDOĞLU, Tahsin. “2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması (AY. Md.13.)”Anayasa Yargısı Dergisi. C.17, 2000.
• GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI, 2007 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara: Nisan 2008. http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/yayinlar/2007_Faaliyet_Raporu.pdf (01.10.2008)
• GENÇ. Yıldıray. “Vergi Sistemimizde İhbar İkramiyesi Müessesesi”, Vergi Dünyası, Temmuz 2005, Sayı:287
• GÖZLER, Kemal. Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa: 2000.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki. “İnsan Hakları Standardının Yükseltilmesi ve Demokratikleşme Açısından 03.10.2001 Tarihli Anayasa Değişiklikleri”, Prof. Dr. A. Şeref GÖZÜBÜYÜK'e Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara: 2005.
• KABOĞLU, İbrahim. Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayınları, İstanbul, 2005.
• KAPANİ, Münci. Kamu Hürriyetleri, Yetkin Yayınları, Ankara: 1993.
• KIRBAŞ, Sadık. “Vergi Tasarılarını Kim Hazırlamalı”, Vergi Dünyası, S.147, Kasım 1993.
• KIZILOT, Şükrü. “Vergi İhbarcılarına 666 Milyar İkramiye”, Hürriyet Gazetesi, 28.04.2005
• LAUFENBURGER, Henry. Maliyenin Ekonomik ve Psikolojik Teorisi, İsmail Hakkı ÜLKMEN (çev.), Sevinç Matbaası, Ankara: 1967.
• METİN, Hulusi. Türk Hukukunda Kanun ve İçtihatlarda İhbar-Bildirim, Seçkin Yayınları, Ankara: 2006.
• ÖDER, Bertil Emrah. Avrupa Birliği’nde Anayasa ve Anayasalcılık, Anahtar Yayınevi, İstanbul: 2004.
• ÖNCEL, Mualla. “Enflasyon ve Vergilendirme”, AÜHFD, C.44, S.1-4, A.Ü. Basımevi, Ankara: 1996.
• ÖNCEL, Mualla/ KUMRULU, Ahmet/ ÇAĞAN, Nami. Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara: Eylül 2006.
• ÖZAY, İl Han. İkinci Bine Kavuşurken Gün Işığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul: 1993.
• ÖZBEY, Özcan. İnsan Hakları Evrensel İlkelerinin Avrupa Mahkemesinde Uygulanması, Adalet Yayınevi, Ankara: 2004,
• ÖZBUDUN, Ergun. Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara: 2005.
• PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali. Türkçe Sözlük, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul: 1995.
• REDHOUSE, Türkçe-İngilizce Sözlük, Sev Matbaacılık, İstanbul: 1997.
• SABAN, Nihal. Vergi Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul: 2006.
• SAVAŞ, Vural. “Hukuk ve İktisat”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.1, S.2, İstanbul: 2004.
• STEUERWALD, Karl. Almanca - Türkçe Sözlük, ABC Yayınevi, İstanbul: 1983.
• ŞANVER, Salih. “Vergi Ödevi”, Çağdaş Anayasalarda Ekonomik ve Sosyal Haklar ve Ödevler Uluslararası Semineri, İstanbul: 5-6-7 Şubat 1982.
• TANÖR, Bülent. Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, May Yayınları, İstanbul: 1978.
• TANÖR, Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU, Nemci. 1982 Anayasasına Göre Türk. Anayasa Hukuku, YKY İstanbul, 2001, s.186.
• TEZCAN, Durmuş/ ERDEM, Mustafa Ruhan/ SANCAKTAR, Oğuz/ ÖNOK, Rıfat Murat, İnsan Hakları, Seçkin Yayınları, Ankara: 2006.
• TEZİÇ, Erdoğan. Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul: 2005.
• TUĞLACI, Pars. Büyük Türkçe-Fransızca Sözlük, İnkılâp ve Aka Kitapevi, İstanbul: 1974.
• TURGAY, Recep. Vergi, Usul Kanunu ve Tatbikatı, Sermet Matbaası, İstanbul: 1958.
• TÜRKAY, İmdat. “Vergi Kayıp ve Kaçağının Azaltılmasında İhbar Müessesesinin Fonksiyonu”, Vergi Sorunları Dergisi, Yıl: 31, Sayı: 237, İstanbul: Haziran 2008.
• TÜRK DİL KURUMU, Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara: 1995.
• UYGUN, Oktay. 1982 Anayasası’nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi, Kazancı Yayınları, İstanbul: 1992.
• WISEMAN, H. V. “Magna Carta Efsanesi”, Münci KAPANİ (çev.), AÜHF 40. Yıl Armağanı, Ankara: 1966.
• YALTI, Billur. Vergi Yükümlüsünün Hakları, Beta Yayınları, İstanbul: 2006.