BİR KÜRESEL KAMUSAL MAL OLARAK SAĞLIK VE FİNANSMANINDA RESMİ KALKINMA YARDIMLARININ ROLÜ

Yıl 2011, Sayı: 55, 1 - 33, 11.10.2012

Binhan Elif Yılmaz Sevinç Yaraşır

Öz

Küresel kamusal mallar, faydalarının ve zararlarının tüm toplumlara,
ülkelere ve nesillere yayıldığı, tüketimde rekabetin ve dışlamanın olmadığı,
yoksulluğun azaltılması ve kalkınma amacı çerçevesinde gerekli olan mallardır.
Hem özel hem de kamusal mal niteliklerine sahip olan sağlık malı,
yarattığı dışsallıklar nedeniyle küresel mal kategorisinde yer almaktadır.
Özellikle küreselleşmenin beraberinde getirdiği ticaret, teknoloji, göç, iletişim
ve hızlı bilgi akışı sağlık üzerinde önemli etkiler bırakmakta, bulaşıcı
hastalıklar ülke sınırlarını kolayca aşmakta ve geniş halk kitlelerini tehdit
etmektedir. Öte yandan bu malın sunumunun uluslararası düzeyde sağlanması
konusu da tartışmaya açılmakta, sunum ve finansman mekanizmasının
nasıl işleyeceği önem taşımaktadır.
Bu çalışmada bir küresel kamusal mal olarak sağlığın küresel sunumu ve
finansman mekanizmaları çerçevesinde Resmi Kalkınma Yardımlarının rolü
incelenmektedir. Çalışmada ilk olarak küresel sağlık; küreselleşme, adalet,
eşitlik, yoksulluk ve kalkınma açılarından ele alınmaktadır. Daha sonra
küresel sağlığın küresel sunumunda karşılaşılan sorunlar ve finansmanını
sağlayan uluslararası kaynaklar incelenmektedir. Çalışmada son olarak
küresel sağlığın Resmi Kalkınma Yardımları aracılığıyla finansmanının 1999-
2009 yılları itibariyle boyutu, yardımların ülkeler, bölgeler ve gelir grupları
bazında dağılımı analiz edilmektedir. Elde edilen bulgular incelendiğinde
yardımların aktarım yönünün gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere
doğru olduğu tespit edilmekte, bulaşıcı hastalıkların ve sınırları aşan dışsal
zararlarının gelişmekte olan ve yoksul ülke kaynaklı olduğu sonucuna varılmaktadır.
Dolayısıyla yoksul ülkeler temel kalkınma sorunlarına çözüm
bulamadıkça ve yoksullukla mücadelede yenik kaldığı sürece, dünya küresel
sağlığın yayılan dışsal zararları ile karşı karşıya kalacaktır.

Anahtar Kelimeler

Küresel Kamusal Mallar, Sağlık, Dışsallık, Resmi Kalkınma Yardımları

Kaynakça

• Akkaya, Şahin (2011), Küreselleşen Ekonomik Sorunlar ve Vergilemenin Küreselleşmesi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Anand, P. B. (2002), “Financing the Provision of Global Public Goods”, WIDER Discussion Paper, No: 110, pp. 215-237.
• Arslan, Oğuz M. (2007), Küresel Kamusal Mal Olarak Sağlık ve Kuş Gribinin Türkiye Ekonomisine Etkileri, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1735, Eskişehir.
• Caballero - Anthony, Mely (2006), “Combating Enfectious Diseases in East Asia: Securitization and Global Public Goods For Health and Human Security”, Journal of International Affairs, Vol: 59, No: 2, pp. 105-127.
• Carbone, Maurizio (2007), “Supporting or Resisting Global Public Goods? The Policy Dimension of a Contested Concept”, Global Governance, Vol: 13, pp. 179–198.
• Ener, Meliha - Esra Demircan (2008), “Küreselleşme Sürecinde Değişen Devlet Anlayışından Kamu Hizmetlerinin Dönüşümüne: Sağlık Hizmetlerinde Piyasa Mekanizmaları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, ss. 57-82.
• Ferroni, M. - Mody, A. (Eds) (2002), International Public Goods: Incentives, Measurement and Financing, Washington D.C. Kluwer Academic Publishers and World Bank.
• Kanbur R. - Sandler, T. – Morrison, K. (1999), The Future of Development Assistance: Common Pools and International Goods, Policy Essay, No: 25, Kaul, I. (2005), “Private Provision and Global Public Goods: Do the Two Go Together?”, Global Social Policy, Vol: 5(137).
• Kaul, I. - Grunberg, I. - Stern, A. (Eds) (1999), Global Public Goods: International Cooperation in the 21 st Century, Published for UNDP, New York.
• Kaul, I. – Grunberg, I. – Stern, A. (Eds) (1999), “Defining Global Public Goods” içinde Ed. by Kaul, I. - Grunberg, I. – Stern, A., Global Public Goods: International Cooperation in the 21 st Century, New York.
• Kaul, I. - Conceicao, P. - le Goulven, K. - Mendoza, R.U. (Eds) (2003), Providing Global Public Goods, New York : Oxford University Press.
• Kirmanoğlu, Hülya – Yılmaz, Binhan E. - Susam, N. (2006), “Maliye Teorisi’nin Çıkmazı: Küresel Kamusal Mallar”, 21. Türkiye Maliye Sempozyumu, Kamu Maliyesinde Güncel Gelişmeler, Antalya, ss. 169-195.
• Mascarenhas, Raechelle – Sandler, Todd (2005), “Donor’s Mechanism for Financing International and National Public Goods: Loans or Grant?”, The World Economy, Vol: 28 (8), pp. 1095-1117.
• Meriç, Metin (2006), “Küresel Kamu Mallarının Yönetiminde Uluslararası Kurumsal Oluşumların Rolü”, 21. Türkiye Maliye Sempozyumu, Kamu Maliyesinde Güncel Gelişmeler, Antalya, ss. 143-162.
• Mutlu, Ayşegül (2006), “Küresel Kamusal Mallar Bağlamında Sağlık Hizmetleri ve Çevre Kirlenmesi: Üretim, Finansman ve Yönetim Sorunları”, Maliye Dergisi, Sayı: 150, Ocak – Haziran 2006, ss. 53-78.
• OECD (Organisation and Economic Co-Operation and Development). Creditor Reporting System / Development Assistance Committee database. (Erişim tarihi 01 Ocak 2012) (http://stats.oecd.org/Index.aspx?DatasetCode=CRSNEW)
• Reisen, H. – Soto, M. – Weithöner, T. (2004), “Financing Global and Regional Public Goods Through ODA: Analysis and Evidence from the OECD Creditor Reporting System”, OECD Development Centre Working Paper, No: 232, pp. 1-39.
• Sandler, Todd – Arce, G. Daniel (2002), “A Conceptual Framework for Understanding Global and Transnational Public Goods for Health”, Fiscal Studies, Vol: 23, No: 2, pp. 195–222.
• Sandler, Todd (2001), “On Financing Global and International Public Goods”, World Bank Policy Research Working Paper, No: 2638, pp. 1-44.
• Shakow, A. (2005), “Review of Global Public Goods Lead Institutions”, Pre. For: International Task Force on Global Public Goods, 5 April 2005.
• Susam, N. ve B.E. Yılmaz (2007), “Diğer Uluslararası Kamu Malları”, içinde, Uluslararası Mali İlişkiler, Ünite 6, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
• Te Velde, D. W. - Morrissey, Oliver – Adrian, Hewitt (2002) (Eds), “Defining International Public Goods: Conceptual Issues”, içinde Ed. by Ferroni, M. – Mody, A. (2002), International Public Goods: Incentives, Measurement and Financing, Washington D.C. Kluwer Academic Publishers and World Bank.
• Yalçın, Arman Zafer (2009), “Küresel Çevre Politikalarının Küresel Kamusal Mallar Perspektifinden Değerlendirilmesi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 21, ss. 288-309.
• Yılmaz, Binhan Elif (2010), “Barış ve Güvenlik: Küresel Kamu Malı Olarak Sunumu ve Finansman Mekanizmaları”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt/Vol: 10, Sayı/No: 1, ss. 137–158.
• United Nations (2001), Toward a New Aid Compact, Report by The Executive Committee on Economic and Social Affairs.
• United Nations (UN) (2011) The Millennium Development Goals Report. United Nations International Children’s Emergency Fund (UNICEF) (2011), The State of the World’s Children.
• World Bank Development Committee (2001), Poverty Reduction and Global Public Goods: A Progress Report, 13 April 2001. (Erişim tarihi: 28.12.2011). (http://siteresources.worldbank.org/DEVCOMMINT/Resources/Document/ DC2001-0007(E)-GPG.pdf)
• World Health Organisation (WHO) (2011), Global Tuberculosis Control 2011.
• http://databank.worldbank.org (Erişim tarihi: 14.01.2011).