Reşat Nuri Güntekin'in "Yaprak Dökümü" Adlı Romanında Değişmenin Sosyo-Kültürel Boyutları

Yıl 2005, Sayı: 31, 177 - 205, 13.09.2011

Dr. Türkan Erdoğan

Öz

Türk edebiyatı bilhassa Türk romanı, Türkiye'deki sosyo-kültürel değişmelerin içeriğini, yönünü ve boyutlarını anlamada önemli sosyal verileri taşıma özelliğine sahiptir. Türkiye 'de modernleşmenin bir ürünü olarak toplumsal hayatta yer almaya başlayan Türk romanı, etkileyici, yönlendirici ve eleştirel rolüyle zamanla modernleşme sürecine de yön verme işlevini sergilemiştir. Türk edebiyatında realist bir bakış açısıyla yaşadığı dönemin toplumsal sorunlarına ışık tutan, değişmeyi farklı boyut ve görünümleriyle ele alan yazarlarımızdan biri R. Nuri Güntekin 'dir. R.N. Günlekin 'in romanları Türk roman sosyolojisi açısından incelenmeye değer sosyal verileri içermektedir. Bu makalede Güntekin 'in değişmeyi toplumsal ve bireysel düzlemde nasıl ve ne şekilde ele aldığı sorunundan hareketle, "Yaprak Dökümü" adlı romanı içerik açısından analiz edilerek, nitel bir yorumlama yoluna gidilmiştir. Romanda, eleştirel bir perspektifle toplumsal sorunların birer aktarıcısı/taşıyıcısı işlevini gören karakterlerin sosyo-kültürel değişmeye direnen/kayıtsız kalan "geleneksel" tipler (Ali Rıza Bey gibi) ya da değişmeye kendini sorgulamadan kaptıran "yeni" tipler (A. R. Bey'in kızları gibi) olarak karşımıza çıktıkları ve değişme karşısındaki bireyin tavır alış biçimlerinin farklı örneklerini sergiledikleri görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Sosyo-kültürel değişme, roman, R. Nuri Günlekin, edebiyat sosyolojisi

Kaynakça

• A N D I , M . Fatih. İnsan Toplum Edebiyat, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1996.
• A Y D I N , Mustafa. Kurumlar Sosyolojisi, Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• BOTTOMORE, T.B. Toplumbilim, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., 1984.
• ÇOTUKSÖKEN, Yusuf. "Reşat Nuri Güntekin'in Yapıtlarını Bugün Kimler Okuyor?", Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 109, Aralık 1989: 12- 13.
• EMİL, Birol. " Edebiyatımızın Her Zaman Yaşayacak Adlarından Biri Reşat Nuri Güntek'in", Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 109, Aralık 1989:4-9.
• EMİL, Birol. Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler, Ankara: Akçağ Yayınları, t.y.
• ERTOP, Konur. "Reşat Nuri'nin Bir Romanı", Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 109, Aralık 1989:10-11. -
• FİCHTER, Joseph. Sosyoloji Nedir?, (Çev. Nilgün Çelebi), Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları: 75, 1990.
• GÜNGÖR, Erol. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş., 1997.
• GÜNTEKİN7T^e^tTlTâpraTrDöT(Unui. İstanbul:_İnlalapJ<.itab.e.vi-t-v ~ —
• GÜNTEKİN, Reşat. Anadolu Notlan, İstanbul: İnkılap ve Aka Basımevi, 1980.
• GLTNYOL, Vedat. "Türkçe'ye Tadını, Tuzunu İlk Kez Reşat Nuri Verdi", Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 109, Aralık 1989:17-18.
• HAYBER, Abdülkadir. Halide Edip, Yakup Kadri ve Reşat Nuri'nin Romanlarında Nesil Çatışmaları, İstanbul: M.E.B. Yayınları: 2449, 1993.
• IŞIN, Ekrem. "19.y.y.'da Modernleşme ve Gündelik Hayat", Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi I I , İstanbul: İletişim Yayınları, 1985: 538-563.
• K A H R A M A N , Hasan Bülent. "Bir Simge: Reşat Nuri", Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 109, Aralık 1989:14-16.
• KONGAR, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, İstanbukRemzi Kitabevi: 2002.
• KUÇURADİ, İoanna. Uludağ Konuşmaları Özgürlük Ahlak Kültür Kavramları, Ankara: Meteksan Limited Şirketi, 1997.
• KUDRET, Cevdet. Türk Edebiyatında Hikaye ve Roman I I , İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1987.
• K U R D A K U L , Şükran. Çağdaş Türk Edebiyatı I I , Ankara: Bilgi Yayınevi, 1992.
• LEVEND, Sırrı Agah. "Son Yüzyılda Roman", Türk Dili Dergisi, Cilt: X I I I , Sayı: 154, 1 Temmuz 1964: 570-572.
• MERİÇ, Cemil. Jurnal I , İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
• TÜRİCAN ERDOĞAN 205
• NACİ, Fethi. Reşat Nuri'nin Romancılığı, İstanbul: Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Ş t i , 1995.
• ŞENER, Sevda. "Oyun Yazan Reşat Nuri Güntekin", Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi, 109, Aralık 1989: 23-26.
• TANPINAR, A. Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler, (Haz. Zeynep Kerman), İstanbul: Dergah Yayınları, 1992.
• TAYDAŞ, Nihat. Reşat Nuri'nin Oyun Yazarlığı, Ankara: Kültür Bakanlığı, 2000.
• TEZCAN, Mahmut. Sosyal ve Kültürel Değişme, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1984.
• TURHAN, Mümtaz. Kültür Değişmeleri Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No: 16, 1997.
• UYGUNER, Muzaffer (Der.). Reşat Nuri Güntekin, Yaşamı, Sanatı, Yapıtlarından Seçmeler, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1967.
• YALÇIN, Alemdar. Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı, Ankara: Günce Yayınları, 1992.