Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Toplu Eylem Hakkı

Yıl 2015, Sayı: 68, 105 - 126, 22.12.2017

Pir Ali Kaya Ceyhun Güler

Öz

Toplu eylem hakkı, işçilerin ekonomik sosyal ve çalışma
koşullarını olumsuz etkileyen karar ve uygulamalara karşı toplu olarak
başvurdukları demokratik bir direnme hakkıdır. Toplu eylem hakkı, düşünce ve
ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilen bir temel insan hakkıdır. Avrupa
Sosyal Şartı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, ILO Sözleşmeleri, Avrupa İnsan
Hakları Mahkemesi Kararları, Avrupa Sosyal Haklar Komitesi Kararları ve ILO’nun
Denetim Organları’nın kararlarına göre toplu eylem hakkı işçilerin işyeri veya
diğer alanlardaki ekonomik ve sosyal menfaatlerini korumak için başvurdukları
demokratik bir haktır.  Bu çalışmada
toplu eylem hakkının hukuki dayanakları, toplu eylem hakkının niteliği ve bu
hakkın meşru sayılması için aranan şartlar tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Toplu Eylem Hakkı, İnsan Hakları, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa Sosyal Haklar Komitesi, ILO Denetim Organları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kaynakça

• Alpagut, Gülsevil (2013), “6356 sayılı Kanun’un Avrupa Konseyi, AB, ILO Normlarına Uyumu Açısından Değerlendirilmesi”, İş Hukukunda Güncel Sorunlar-3, Ed. Ali Güzel ve Deniz Ugan Çatalkaya, Seçkin, Ankara.
• Çoban Wiles, Seyhan (2012), “Avrupa İnsan Hakları Makemesi’nin Demir ve Baykara v Türkiye Kararının Getirdiği Yenilikler ile Toplu İş Hukukuna Etkileri ve Sonuçları”, http://wilesbaddalhukuk.com/makaleler_toplu-is_hukuku.html , (25.06.2017).
• Doğan, Sevil (2014), “Toplu Eylem Hakkı ve Siyasi Grev Bağlamında Bir Yargıtay Kararı İncelemesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı: 40, ss. 305-333.
• Dorssemont, Filip (2016), “The Right to Take Collective Action in the Council of Europe: A Tale of One City, Two Instruments and Two Bodies”, King’s Law Journal, Vol.27, No:1, pp. 67-88.
• ECHR (2016), Trade Union Rights, Press Unit, Brussels.
• ECHR (2017), Euroapean Convention on Human Rights, Strasbourg, http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf, (25.06.2017).
• Engin, Murat (2015a), “İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuku Anayasa m. 90 Son Cümle Hükmü ve Toplu Eylemler Üzerine”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt:5, Sayı:2, Ankara.
• Engin, Murat (2015b), “Sendikal Haklar ve Özgürlüklere İlişkin AİHS Hükümleri, AİHM Kararları ve Türk Hukuku”, İş Hukukunda Güncel Sorunlar-5, Ed. Ali Güzel vd., Seçkin, Ankara.
• Engin, Murat (2016), “İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı Açısından 2014 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2014, MESS, 2016.
• European Commission (2012), Proposal for a Council Regulation on the Exercise of the Right of Take Collective Action within the Context of the Freedom of Establishment and the Freedom of Provide Services, 21.03.2012, COM (2012), 130 final, 2012/0064(APP), Brussels.
• Gülmez, Mesut (2002), “Avrupa Birliği Hukukunda Sendikal Haklar ve Türkiye’nin Uyum Sorunu”, İnsan Hakları Yıllığı Dergisi, Cilt: 23-24, Ankara, ss. 1- 29.
• Gülmez, Mesut (2014), “Toplu Eylem Hakkına Dâhil Protesto Grevleri, Yasa Dışı Grev Değildir: Yargıtay 7. Hukuk Dairesi Kararı Karar Eleştirisi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2014/14, sayı: 43, ss. 233-255.
• Güzel, Ali (2015), “Toplu İş İlişkileri Açısından Yargıtayın 2013 yılı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Yargıtay İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, YOL-İŞ, İstanbul.
• Heckscher, Charles and Mcarthy, John (2014), “Transient Solidarities: Commitment and Collective Action in Post-Industrial Societies”, British Journal of Industrial Relations ,52(4):627–657.
• ILO (1996), Freedom of Association Digest of Decisions and Principle of the Freedom of Association Committe of the Governing Body, 5th Edition, ILO Office, Geneva.
• Kılıçoğlu, Mustafa ve Şenocak, Kemal (2010), “ İş Güvencesinde Ölçülülük İlkesinin İçeriği ve Ultima-Ratio Prensibinin Ölçülülük İlkesi İçerisindeki Konumu”, Osman Güven Çankaya’ya Armağan, Kamu-İş, Ankara.
• Köksal, Duygu (2015), “AİHM’nin Sosyal Haklara Bakışı ve Uyguladığı Yorum Metodu”, İş Hukukunda Güncel Sorunlar-5, Ed. Ali Güzel vd., Seçkin, Ankara.
• Mouly, Jean (2012), “Büyük Dairenin 12 Kasım 2008 tarihli Demir ve Baykara v. Türkiye Kararı”, Sosyal Hakların Genişletilmesinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, Anayasal Sosyal Haklar, Ed. İbrahim Kaboğlu, Legal, İstanbul.
• Offe, Claus and Wiesenthal, Helmut (1980), “Two Logics of Collective Action: Theoretical Notes on Socail Class and Organizational Form”, Political Power and Socail Theory, Vol.1, pp 67-115.
• Sur, Melda (1994), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Sendika Hakkı”, İnsan Hakları Yıllığı, Sayı: 16/1, TODAİE, Ankara, ss 37-50. Sur Melda (2009), “Siyasi Grev”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2009/4, ss. 19-26.
• Sur, Melda (2010), “Siyasi Grev Konusunda Bir Anayasa Mehkemesi Kararının Düşündürdükleri”, Osman Güven Çankaya’ya Armağan, Kamu-İş, Ankara, ss. 241-260.
• Sur, Melda (2014), “Uluslararası Normlar ve 6356 sayılı Kanunun Toplu İş Sözleşmeleri ve Grev Hakkındaki Hükümleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt.15, Özel Sayı, ss255-278.
• Sur, Melda (2015), İş Hukuku Toplu İlişkiler, 5. Baskı, Turhan Yayınevi, Ankara.
• Tutal, Erhan (2013), “Türk Hukukunda Grev Hakkı ve Uluslararası Belgelerde Görünümü”, Türkiye Adalet Akademisi, Yıl:4, Sayı:15, Ankara, ss. 431-460.
• Ünsal, Engin (2011), “Grev Hakkının Geleceği”, TBB Dergisi, 2011(92), ss 419-430
• Yorgun, Sayım (2016), “Anayasa Mahkemesinin 6356 Sayılı Yasaya İlişkin Kararının Sendikal Özgürlükler Boyutuyla Değerlendirilmesi” , Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı:50, ss. 1171- 1202.
• Mahkeme Kararları
• ECHR (1975), National Union of Belgian Police v Belgium App no 4464/70 (ECHR, 27 October 1975).
• ECHR (1976a), Schmidt and Dahlström v Sweden App no 5589/72 (ECHR, 6 February 1976).
• ECHR (1976b), Handyside/United Kingdom App no. 5493/72 (ECHR, 7 December 1976).
• ECHR (1997), Rolf Gustafson v. Sweden App no 23196/94 (ECHR, 1 July 1997).
• ECHR (1999), Başkaya and Okuçuoğlu/Turkey App no. 23536/94, 24408/94 (ECHR, 8 July 1999). ECHR (2002), Wilson & the National Union of Journalists (and Others) v. the United Kingdom, Application nos. 30668/96, 30671/96 and 30678/96 of 2 July 2002.
• ECHR (2008), European Court of Human Rights Grand Chamber, Case of Demir and Baykara v. Turkey, App. No. 34503/97, 12 November 2008, Judgment, Strasbourg.
• ECHR (2009a), Kaya and Seyhan v Turkey App no 30946/04 (ECHR, 15 September 2009).
• ECHR (2009b), Enerji Yapi-Yol Sen v Turkey App no 68959/01 (ECHR, 21 April 2009).
• ECHR (2014), National Union Of Rail, Maritime And Transport Workers v. The United Kingdom, App No. 31045/10 (ECHR, 8 April 2014).
• ILO Freedom of Association Commitee Decision, Report Case No. 1562, Prag. 518(a).
• ILO Freedom of Association Commitee Decision, Report Case No. 1381, Prag. 412 and 413.
• ILO Freedom of Association Commitee Decision, Report Case No. 997, 999, 1029, Prag. 367, 260 and 39.
• TC, Anayasa Mahkemesi, Başvuru No: 2013/7199 (Yücel Yaşar Başvurusu), Karar Tarihi: 25.03.2015.
• TC, Anayasa Mahkemesi, Başvuru No: 2013/8517, Karar Tarihi: 06.01.2015 (Bireysel Başvuru)
• TC, Anayasa Mahkemesi, Başvuru No: 2012/1051, (Sebahat TUNCEL Başvurusu), Karar Tarihi: 20.02.2014.
• TC, Anayasa Mahkemesi, Başvuru No: 2013/409, (Genel Kurul Kararı), Karar Tarihi: 25.06.2014.
• TC, Anayasa Mahkemesi, Başvuru No: 2013/8463 (Tayfun Cengiz Başvurusu), Karar Tarihi: 18.09.2014.
• TC, Yargıtay, 7 H.D. E 2014/7643; K:2014/12368: 04.06.2014.