6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Bağlamında Soma Madenlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Sayı: 76, 89 - 128, 12.07.2019

Atanur Karaahmetoğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, Soma madenlerinde uygulanan iş sağlığı ve
güvenliği yöntemlerinin olumlu ve olumsuz etkisini analiz etmektir. Bu
doğrultuda, Soma madenlerinin jeolojik yapısı, coğrafi konumu, uygulanan üretim
teknikleri, istihdam modeli. Soma maden sahasında oluşturulan iş sağlığı ve
güvenliği sistemi açısından incelemeler yapılmıştır. TKİ verilerine göre, Soma
madenlerinin yaklaşık 600 milyon ton kadar linyit kömürü rezervi bulunmaktadır.
Bu nedenle, Soma madenlerinde geniş çaplı linyit üretimi yapılmaktadır. Soma
madenlerinde yoğun bir üretimin yapılması, iş sağlığı ve güvenliğini tehdit
eden birçok riski de beraberinde getirmektedir. Ayrıca, araştırmada Soma
madenleri yerinde incelenmekle birlikte, bölgede bulunan uzman ve görevlilerin
görüşlerine de başvurulmuştur. Bu şekilde Soma madenlerinde uygulanan iş
sağlığı ve güvenliği politikalarının yeterli olup olmadığı konusu
tartışılmıştır. Bunun yanında, iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları açısından
Soma maden faciası sonrası dönem ile Soma maden faciası öncesi dönem mukayese
edilmiştir. Sonuç olarak, Soma maden faciası öncesi dönemde görülen ihmallerin
ve eksikliklerin giderilmesine dönük gerekli adımların atılıp atılmadığı
üzerine incelemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Soma madenleri, İş sağlığı ve güvenliği, Önleyici sistem, Koruyucu tedbirler, İş sağlığı ve güvenliği anlayışı

Evaluation of Occupational Health and Safety Soma Mines in the Context of Occupational Health and Safety Law No. 6331

Öz

The aim of this study is to analyze the positive and negative effects of occupational health and safety methods applied in Soma mines.In this direction, the geological structure of Soma mines, geographical location, applied production techniques, employment model, occupational health and safety system in Soma mining site were examined. According to TKI data, Soma mines have about 600 million tons of lignite coal reserves.Intensive production in Soma mines brings many risks that threaten occupational health and safety. In addition, Soma mines were investigated on site and the opinions of experts and officials in the region were also investigated. In this way, it is discussed whether the occupational health and safety policies applied in Soma mines are sufficient.Besides, in terms of occupational health and safety practices, the period before Soma mine disaster and the period after Soma mining disaster were compared.As a result, investigations have been made on whether the necessary steps have been taken to eliminate the omissions and shortcomings seen in the period before the Soma mining disaster.

Anahtar Kelimeler

Soma mines, Occupational health and safety, Preventive system, Protective measures, Occupational health and safety understanding

Kaynakça

• Andaç F. (2015). Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri ve Zorunlu Sendikalaşma, Sarı S., Gencer A. H., Sözen i. (Ed.), International Conference On Eurasian Economies. (ss. 601-605)
• Akdeniz, A. L. (2015), Meslek Hastalığı Kavramı Üzerine, İstanbul; Beta Yayıncılık.
• Akpınar, T. (2015). İş Sağlığı ve İş Güvenliği İşçi İşveren Rehberi, İstanbul; On İki Levha Yayıncılık.
• Akpınar, T. (2018). İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Ankara: Ekin Kitapevi.
• Alper, Y. ve Kılkış, İ. (2017). İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Bursa: Dora Yayıncılık.
• Atasayar, M. (1990). TKİ Kurumu ELI Müessesesi Linyit Üretim Faaliyetleri, Madencilik, XXIX, 5–16.
• Balkır, Z. G. (2012),İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2, 56–91.
• Baloğlu, C. (2015). Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri ve Ayrımcılığın İş İlişkilerine Etkisi, Kamu İş, 14, 17–28.
• Baybora, D. (2012). İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış, Baybora D. (Ed.), İş Sağlığı ve Güvenliği, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Baycık, G. (2011). Rödovans Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Tarafların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri, Sarper Süzek’e Armağan, II.1895–1996.
• Bolat, Y. Z. (2015). Kamu Kurumlarında Acil Durum Planı Hazırlama Rehberi ve İlgili Sektörde Acil Durum Bilincini Arttırmaya Yönelik Uygulama", Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi, Ankara, 2015.
• Can, H., Yuvka, E. Ş. ve Beyhan, S. (2015). Yer altı Madenciliğinde Risk Değerlendirme Yaklaşımlarının İncelenmesi, Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 2015 Bildirimler Kitabı, Adana: TMMOB.
• Çankaya, O. G. (2014). Rödovans Alt İşverenlik Sözleşmesi midir? Kamu-İş, 13, 1–21.
• Demirbilek, T. ve Çalık Ö. (2008). Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımını Etkileyen Bireysel ve Örgütsel Değişiklikler, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23, 169–190.
• Düzgün, Ş. (2016). Kasti Körlük: Soma Faciası https://bilimakademisi.org/wp-content/uploads/2016/02/soma-raporu-2016.pdf(30.05.2019).
• Erekmekci, M. ve Süleymanoğlu G. (2016). Rödovans Sözleşmesi, İstanbul Barosu Dergisi, 90, 133–144.
• Ergun, A. R. (2007). Yer Altı Maden İşletmelerinde Gaz ve Toz Patlamaları ve Önlemler, (İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi), ÇSGBİSGM , Ankara. Eser, A. (2015). Maden İşlerinde Solunumu Koruyucu Donanımlar, Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 2015 Bildirimler Kitabı, Adana: TMMOB.
• Eyrenci, Ö., Taşkent S. ve Ulucan D. (2017). Bireysel İş Hukuku, İstanbul; Beta Yayınevi.
• Gerek, N. (2014),İş Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair 6552 Sayılı Kanunun Düşündürdükleri, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi,25, 1–20.
• Gerek, N. (2015). Yer altı Maden İşletmelerinde Çalışanlarla İlgili Yeni Düzenlemelerin Düşündürdükleri. Kamu-İş, 14,1–27.
• Günay, C. İ.(2012). Türk Borçlar Kanunu Şerhi, Ankara; Yetkin Yayınları.
• Güzel, A. ve Okur, A. R. ve Caniklioğlu, N. (2016). Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• http://www.mta.gov.tr/v3.0/kurumsal/tarihce(09.03.2019).
• https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_INSTRUMENT_ID:312321 (15.03.2019).
• İnciroğlu, L. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kamu Denetçiliği Kurumu. (2014). Soma Maden Kazasından Hareketle Kömür Madenciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği Özel Raporu. Ankara.
• Karakaş, İ. (2015). İşçi Açısından İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları, İş Sağlığı ve Güvenliği Ders Notları (2014), Ankara: Gurup Matbaacılık.
• Korkmaz, F. Ve Alp, N. S. (2016). Bireysel İş Hukuku,Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kaştan, Y. (2016). Osmanlı İmparatorluğunda Kömür Ocaklarının İşletilmesi (1832-1918), Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2, 1–26.
• Kurt, R. (2013). Herkes İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Maden İşletmeleri Grubu. (2016). Risk Değerlendirme Bülteni, Risk ve Madencilik Grubu, 5, 1–29.
• Narter, S. (2017). İş Kazası ve Meslek Hastalığında Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Ankara; Adalet Yayınevi.
• Önder, S., Önder, M. ve Günaydın, E. (2017).Maden Sektörü Çalışanlarının Kişisel Koruyucu Donanım Kullanmalarının Değerlendirilmesi, Altıner M., Özdemir A. C. (Ed.).Uluslararası Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 2017, Adana: TBMM Maden Mühendisleri Ofisi.
• Özdemir, E. (2014). İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, İstanbul: Vedat Kitapçılık.
• Özdemir, C. Ş. (2018). İş Mevzuatı Rehberi, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Öztoprak, S. (2015). Maden Ocaklarının Özel Hukuk Kişileri Tarafından İşletilmesi, Ankara; Yetkin Yayınevi.
• Öztürk, G. S. (2015). İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesinin Hukuki, İdari ve Cezai Sonuçları, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Özveri, M. (2015). İşçi Sağlığı İş Güvenliği ve İş Cinayetleri, İstanbul: Birleşik Metal İş Yayınları.
• Poyraz, E. (2016). İş Hukuku Şemalı Anlatımlı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Selek, H. S. (2018). İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Temel Konular, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Senyen Kaplan, E. T. (2015).Bireysel İş Hukuku, Ankara: Gazi Kitapevi.
• Sevimli, K. A. (2013). Türk borçlar kanunu m. 417 ve iş sağlığı ve güvenliği kanunu ışığında genel olarak işçinin kişiliğinin korunması. Çalışma ve Toplum, 36, 107–148.
• Sümer, H. H. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Süzek, S. (2017). İş Hukuku, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Şen, M. (2015). İş sağlığı ve güvenliği kavramı, tarihsel gelişimi ve dayanakları, MÜHFD, 4, 117–142.
• TBMM. (2014). Meclis Araştırma Komisyonu Raporu, Yasama Dönemi; 24, Yasama Yılı; 5, Sıra Sayısı; 680, Ankara: TBMM.
• Tezel, A. ve Kurt, R. (2009). Sosyal Güvenlik Reformu, Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Tiftik, M. ve Adıgüzel A. (2016). İş sağlığı ve güvenliği kanunu’na göre genel hizmet sözleşmelerinde işverenin işçiyi koruma borcu. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 1(1), 319–366.
• TMMOB Maden Mühendisleri Odası. (2014). Soma Maden Faciası TMMOB Raporu, Ankara: TMMOB.
• TMMOB. (2018). İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Oda Raporu, Ankara: TMMOB.
• Topaloğlu, M. (2014). Maden Kazaları Karşısından Maden Ruhsat Sahibinin ve Rödovansçının Hukuki Durumu, Sektörden Haberler Bülteni, Türkiye Madenciler Derneği, 52. Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi. (2014). Soma Maden Faciası Raporu, Ankara: Türkiye Barolar Birliği.
• Türkiye Maden İşçileri Sendikası. (2010). Madencilik Sektöründeki Sorunların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonuna Sunulan Türkiye Maden İşçileri Sendikası‘nın Görüşleri, Ankara.
• Türk Sosyal Bilimler Derneği. (2016). İki Yılın Ardından Soma Maden Faciası Raporu, Ankara.
• Turhan, M. (2016). Türkiye'de Maden Hukukunun Tarihi Gelişimi ve Bazı Ülkelerle Mukayesesi, Ballı (Der.). Maden Hukuku Bildirimler Kitabı, Ankara: Astana Yayınları.
• Uluslararası Çalışma Örgütü. (2016). Türkiye Kömür Madenciliği Sektöründe Sözleşmesel Düzenlemeler: Gerçekleşme Biçimleri, Boyutları, Nedenleri, Yasal Nedenleri ve İSG Üzerindeki Etkisi, Ankara; ILO Türkiye Ofisi.
• Ulusoy, M. E. (2013). İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından İşyerinde Örgütleme Yükümlülüğü, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, SBE, Konya.
• Üçışık Erbilen, S., & Şahin G. (2015). Energy geography within the scope of the lignite in Türkiye. Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 135–160.
• Yamakoğlu, E. (2016). İşverenin İşyeri Hekimi İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yeşilyurt, C. (2015),İş Kazaları ve Maden Mevzuatı, Madencilik Türkiye, 6, 108–116. Yılmaz, F. (2013). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununda önleyici yaklaşım ve işverenin yükümlülükler. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 24, 44–66.
• Yıldız, T. D. (2012). 3212 Sayılı Maden Kanunu Öncesinde ve Sonrasında Türkiye’de Maden Mevzuatında Yapılan Değişikliklerin İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), İTÜ, FBE, İstanbul.
• Y.HGK, E.2013/21-102, K.2013/1456, T.09.10.2013, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm, (05.03.2019).
• Y.21.HD, E.2016/15802, K.2017/3195, T.18.04.2017, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm (07.03.2019).
• Y.9.HD, E.2015/3000, K.2015/12939,T.02.04.2015, https://www.incirogludanismanlik.com/2015/10/09/ 2010-2017-yillari-9-hd-yargitay-kararlari/ (10.03.2019).
• YHGK, E.2004/21-365, K.2004/369, T.16.6.2004, http://www.hukuki.net/ictihat/Yargitay_Hukuk_ Genel_Kurulu_21_365.php (14.03.2019).