İşçilerle İlgili Sosyal Sigorta Mevzuatının Gelişimi: “Yap-Boz-Yap” Döngüsünden Çıkılabilir mi?

Yıl 2022, Sayı: 83, 1 - 38, 30.12.2022

Yusuf Alper

https://doi.org/10.26650/jspc.2022.83.1181864

Öz

Türk sosyal sigorta sistemi, sık yapılan müdahalelerle sosyal sigorta haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen mevzuat bakımından adeta “yap-boz-yap” döngüsüne girmiştir. Geçmişte 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu dağınık sosyal sigorta mevzuatını toplamayı amaçlayan “tek çatı” kanunları olarak yürürlüğe girmişti. 5510 sayılı Kanun da aynı gerekçelerle hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuş bir “tek çatı” kanunudur. Ancak Kanunun yürürlük tarihinden bugüne (Eylül 2022) kadar geçen 16 yıllık sürede 80 ayrı müdahale ile değişiklikler yapılmıştır. Adeta tarih bir kez daha tekerrür etmekte ve önceki dönemlerde olduğu gibi 5510 sayılı Kanunda da yeniden “sadeleştirme” amaçlı kapsamlı düzenleme yapma ihtiyacı doğmaya başlamıştır. Kısacası, Türk sosyal sigorta sistemi yine “düzenle-boz-yeniden düzenle döngüsüne” doğru hızla yol almaktadır. Bu çalışmada bu döngüyü yaratan gelişmeler, sosyal sigorta mevzuatı ile ilgili “nitel” değişimler esas alınarak incelenmektedir. Bu inceleme ile sosyal sigorta mevzuatında sık yapılan değişikliklerle ortaya çıkan “yap-boz-yap kısır döngüsünün” sosyal sigorta hak ve yükümlülükler dengesine yönelik olumsuz etkilerine dikkat çekilmeye çalışılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal Sigorta Mevzuatı, Tek Çatı Kanunları, Sosyal Sigorta Reformları, “yap-boz-yap” döngüsü, 506 sayılı Kanun, 5510 Sayılı Kanun

Developing Workers’ Social Insurance Legislation: Can the Work-Break-Rework Cycle Be Broken?

Öz

The Turkish social insurance system has practically turned into Lego blocks in terms of legislation regulating social insurance rights and obligations with frequent interventions. In the past, Türkiye’s Social Insurance Act No. 506 and Pension Fund Act No. 5434 are single-roof laws that aim to consolidate the disparate social insurance system. Türkiye’s Social Insurance and General Health Insurance Act No. 5510 is also a single-roof law that was prepared and put into effect for the same reasons. However, in the past 16 years since the enactment of Act No. 5510, the need for a comprehensive rearrangement has emerged through the frequent interventions similar to previous periods. In short, the Turkish social insurance system is again on its way to the work-break-rework dilemma.

Anahtar Kelimeler

Social Insurance Legislation, Single Roof Laws, Social Insurance Reforms, Act No. 506, Act No. 5510, Sosyal Sigorta Mevzuatı, Tek Çatı Kanunları, Sosyal Sigorta Reformları, “yap-boz-yap” döngüsü, 506 sayılı Kanun, 5510 Sayılı Kanun

Kaynakça

• KAYNAKÇA Alper, Y. (2012). “3. Genel Kurul Toplantısına Giderken SGK Yalnızlaşıyor mu?” Sosyal Güvenlik Dünyası, Yıl:15, sayı, 81, Eylül-Ekim, 2012.
• Alper, Y. (2016). “Sosyal Güvenlik Reformu-2008-2016: Sosyal Güvenlik Mevzuatı ve İdari Özerklik”, Atatürk Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:30, Sayı:5. Erzurum.
• Alper, Y. (2017). “5510 Sayılı Kanunda Yeni Değişiklikler ve Düzenlemeler Yapma İhtiyacı”, Karatahta İş Yazıları Dergisi, Sayı 8, Ağustos-2017.
• Alper, Y. (2019). Sosyal Güvenlik Üzerine Yazılarım, Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi, Ankara,
• Alper, Y. (2022). Sosyal Güvenlik, Sosyal Politika (Ed. A. Tokol, Y. Alper) Gözden geçirilmiş 12. Baskı, Dora Yayınevi, Bursa.
• Arıcı, K. (2015). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Fişek, G., Özsuca, Ş.T., Şuğle, M.A (1997) Sosyal Sigortalar Kurumu Tarihi:1946-1996, Sosyal Sigortalar Kurumu, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Ankara.
• Güzel, A., Okur, A.R., Caniklioğlu, N.(2021). Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 19. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi.
• Özbek, N . (2006). Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, Emeklilik Gözetim Merkezi, Tarih Vakfı, İstanbul.
• SGK ( 2022). SGK Sigortalı-mali istatistikler http://eski.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik (Eylül 2022).
• Soykan, Ş. (1964). Türkiye’de Sosyal Sigortaların Kuruluşu ve Gelişmesi, Sosyal Siyaset Konferansları, sayı:15, s.73-82.
• Sözer, A.N.(2021). İşçi, Bağımsız Çalışan ve Kamu Görevlileri Bakımından: Türk Sosyal Sigorta Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı. Beta Yayınevi, İstanbul.
• Şenocak, H (2009), Sosyal Güvenlik Sistemini Oluşturan Bileşenlerin Tarihi Süreç Işığında Değerlendirilmesi, Sosyal Siyaset Konferansları, sayı. 56, s. 410-468.
• T.C. Başbakanlık (2003). T.C. 58. Hükümet Acil Eylem Planı (AEP), T.C. Başbakanlık, Ankara.
• T.C. Başbakanlık (2005). Sosyal Güvenlik Reformu: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma:9, T.C. Başbakanlık, Ankara,
• Talas, C. (1955). Sosyal Güvenlik Meselemiz, Sosyal Siyaset Konferansları, Yıl: 1955; sayı. 7; s. 84-99.
• TOBB(1993). Sosyal Güvenlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Ankara . TÜİK (2022). Sosyal Koruma İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sosyal-Koruma-Istatistikleri-2020-
• Uşan F. (2016). “Kanun Yapmak Bu Kadar Kolay mı? Yahut Bu kadar Zor mu? (5510 Sayılı Kanun Çerçevesinde Bir Tesbit)”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2016-1, Ankara . Yazgan, T. (1981). Türk Sosyal Güvenlik Sistemi ve Meseleleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, KUTYAY, İstanbul.
• Zadil, E. (1950), “Sosyal Sigortaların Mahiyet ve Vazifeleri” Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı 3, s. 36-64.
• Zadil, E. (1968), 506 Sayılı Kanunun Getirdiği Yenilikler, Sosyal Siyaset Konferansları, sayı: 19, s.255-284.