Ayrılık Çeşmesi Cemetery Ornaments Seen on the Women’s Tombstones in the XVIII. Century

Yıl 2017, Sayı: 26, 69 - 103, 19.02.2017

Selma Gül

Öz

Ayrılık Çeşmesi Cemetery, situated in Kadıköy, Istanbul, is located on

Taşköprü Street and named after Ayrılık Çeşmesi. This cemetery is stated

to be the last survived part of the large “Karacaahmet Cemetery”, extending

from Üsküdar to Kızıltoprak. Burials in the cemetery began towards

the end of the XVIII. century and continued until the beginning of the XX.

century. In the cemetery, as well as the courtiers, there are tombs of the

courtier relatives’ with high status in society. If the deceased’s status in society

is important, his or her relative’s tombstone is that much flamboyant.

In this context, a study on “Ayrılık Çeşmesi Cemetery; Ornaments Seen on

the Women’s Tombstones in the XVIII. Century” has been prepared.

On the tombstones, besides traditional ornaments, there are ornaments

that have European features by the effect of Westernization. The ornaments

have been evaluated chronologically by considering the changes on

the tombstones, as well as their places in Turkish Art and their metaphorical

meanings.

Anahtar Kelimeler

Cemetery, Tombstone, Ornament, Ayrılık Çeşmesi, 18th century

Ayrılık Çeşmesi Mezarlığı XVIII. Yüzyıl Kadın Mezar Taşlarında Görülen Bezemeler

Öz

İstanbul Kadıköy’de bulunan Ayrılık Çeşmesi Mezarlığı, Taşköprü Caddesi üzerinde yer almakta ve adını da Ayrılık Çeşmesi’nden almaktadır. Bu mezarlığın Üsküdar’dan başlayıp Kızıltoprak’a kadar uzanan büyük “Karacaahmet Mezarlığı”nın günümüze kalabilen son parçası olduğu ifade edilir. Mezarlığa XVIII. yüzyıl sonlarına doğru defin yapılmaya başlanmış ve XX. yüzyıl başlarına kadar devam etmiştir. Mezarlıkta saraya mensup ya da sarayda görevli kişilerin yanı sıra toplum içinde statüsü yüksek saray çalışanlarının yakınlarının kabirleri de bulunmaktadır. Ölen kişinin toplumdaki yeri ne kadar önemliyse kendisinin ya da yakınının mezar taşı da, çoğunlukla, o kadar gösterişli olmaktadır. Bu bağlamda “Ayrılık Çeşmesi Mezarlığı; XVIII. Yüzyıl Kadın Mezar Taşlarında Görülen Bezemeler” üzerine bir çalışma hazırlanmıştır.

Mezar taşlarında geleneksel bezemelerin yanında Batılılaşmanın etkisiyle ortaya çıkan Avrupai karakterde bezemeler de bulunmaktadır. Bezemeler Türk Sanatı’ndaki yeri ve metaforik anlamlarının yanında, mezar taşları üzerindeki değişimleri ele alınarak kronolojik olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mezarlık, Mezar Taşı, Süsleme, Ayrılık Çeşmesi, 18. yüzyıl

Kaynakça

• Akar, Azade, “Tezyini San’atlarımızda Vazo Motifleri”, Vakıflar Dergisi, S.8, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1969, s.267-271.
• Andersen, Liselotte, Baroque and Rococo Art (Panorama of World Art), Hary N. Abrams İnc., London, 1969.
• Arel, Ayda, Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul, 1975.
• Arseven, Celal Esad, Sanat Ansiklopedisi, C.1, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1983, s.175-176.
• Aynur, Hatice – Hakan Karateke, III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul, 1995.
• Barışta, H. Örcün, “Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Mezar Taşlarından Bazı Takı Tasvirleri”, XIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 4-8 Ekim 1999 Kongreye Sunulan Bildiriler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2002 s.137-156.