On the Centennial Anniversary of the Turkish Republic: Notes on the History and Historiography of the Republic

Yıl 2023, , 121 - 146, 10.11.2023

Cezmi Eraslan

https://doi.org/10.26650/iutd.20238104

Öz

This study aims to evaluate the academic level reached by pointing out the factors that are effective in understanding and writing the Turkish Republic and its history. In this article, we will try to outline the historicalpolitical-cultural developments and the evaluations of historians from the establishment of the republic to the 21st century. Reform issues discussed in the last century of the Empire were implemented with radical practices during the Republic period. The Republic is defined as the most perfected and mature state of the Ottoman Empire’s three-century-long reform, innovation, and modernization efforts. The Republic of Turkey has managed to peacefully transition from single-party rule to multi-party political life in its century-long life. Evaluations regarding the transition process from the Ottoman Empire to the Republic have changed accordingly.

Anahtar Kelimeler

Ataturk, radicalism, conservatism, social peace, humanism, Turkish-İslamic synthesis

Türkiye Cumhuriyeti’nin Yüzüncü Yılında: Cumhuriyet Tarihi ve Cumhuriyet Tarihçiliği Üzerine Notlar

Öz

Bu çalışma Cumhuriyetin ve tarihinin anlaşılması ve yazılmasında etkili olan unsurlara işaretle gelinen akademik seviyeyi değerlendirmeyi hedeflemektedir. Makalede cumhuriyetin kurulmasından yirmi birinci yüzyıla kadar olan tarihi-siyasi-kültürel gelişmeleri ve tarihçiliğin bu konudaki değerlendirmelerini ana hatları ile vermeye çalışacağız. Son yüzyılda tartışılan yenilik konuları Cumhuriyet döneminde radikal uygulamalarla hayata geçirilmişti. Cumhuriyet, Osmanlı Devleti’nin üç asır süren reform, yenileşme, çağdaşlaşma çabalarının en tekemmül etmiş, olgun hali olarak tanımlanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti bir asırlık hayatında tek parti idaresinden çok partili siyasi hayata barış içinde geçmeyi başarmıştır. Osmanlı İmparatorluğundan Cumhuriyete geçiş sürecine yönelik değerlendirmeler de buna paralel olarak değişim göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, radikalizm, muhafazakârlık toplumsal barış, kamplaşma, Hümanizma, Türk-İslam sentez

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• 490-1-0-0/3-13-3, (03.07.1936), lef 10; 30-10-0-0/26-151-14. google scholar
• Resmî Yayınlar google scholar
• Düstur google scholar
• Resmî Gazete google scholar
• Kitap ve Makaleler google scholar
• Afetinan, Atatürk Hakkında Hatıra ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1984. google scholar
• Akşit, Niyazi, Tarih Lise 2, Remzi Kitabevi, İstanbul 1986. google scholar
• Armstrong, H. C., Bozkurt, Kemal Atatürk’ün Yaşamı, çev. Gül Çağalı Güven, Arba Yayınları, İstanbul 1996. google scholar
• Atatürk, Kemal, Nutuk (1919-1927), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1989. google scholar
• Atatürk’le İlgili Arşiv Belgeleri (1911-1921 Tarihleri Arasına Ait 106 Belge), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 1982. google scholar
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997. google scholar
• Barlas, Mehmet, Turgut Özal’ın Anıları, Birey Yayıncılık, İstanbul 2001. google scholar
• Barutçu, Faik Ahmet, Siyasi Hatıralar II, yay. haz. Mustafa Everdi, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara 2001. google scholar
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk (1916-1922), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2003. google scholar
• Budak, Mustafa, “Modernleşme Açısından Atatürk’ün Osmanlı Tarihi ve Islahatlarının Eleştirisi”, İlmî Araştırmalar, IV (İstanbul 1997), s. 55-66. google scholar
• Çakan Hacıibrahimoğlu, Işıl, Cumhuriyet ve Humanizma Algısı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012. google scholar
• Çeçen, Anıl, Halkevleri, Gündoğan Yayınları, Ankara 1990. google scholar
• Dünya Basınında Atatürk, haz. Nuri Çolakoğlu, Doğan Kitap, İstanbul 2018. google scholar
• Eraslan, Cezmi, Yakın Dönem Türk Düşüncesinde Halkçılık ve Atatürk, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2003. google scholar
• ________, “Nutuk”, DİA, XXXIII, s. 276-278. google scholar
• Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Hatıraları, yay. haz. Mustafa Baydar, Menteş Kitabevi, İstanbul 1968. google scholar
• İnalcık, Halil, Rönesans Avrupası - Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011. google scholar
• Kafesoğlu, İbrahim-Mehmet Saray, Atatürk İlkeleri ve Dayandığı Tarihi Temeller, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, İstanbul 1983. google scholar
• Karabulut, Umut, “Cumhuriyet Tarihçiliğinin Düşündürdükleri”, Belgi, II/18 (2019), s. 1475-1485. google scholar
• Karal, Enver Ziya, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1944), Maarif Vekâleti, Ankara 1944. google scholar
• Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi-Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, İstanbul 1967. google scholar
• ________, Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul Matbaası, İstanbul 1967. google scholar
• Kılıç Ali, Atatürk’ün Hususiyetleri, Sel Yayıncılık, İstanbul 1955. google scholar
• Kili, Suna-A. Şeref Gözübüyük, Türk Anayasa Metinleri Sened-i İttifak’tan Günümüze, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1985. google scholar
• Merçil, Erdoğan-İsmet Miroğlu-Yusuf Halaçoğlu, Lise Tarih II, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 1993. google scholar
• Miroğlu, İsmet-Yusuf Halaçoğlu, Lise İçin Tarih III, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 1989. google scholar
• Osmanlı Belgelerinde Milli Mücadele ve Mustafa Kemal Atatürk, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2007. google scholar
• Saray, Mehmet, Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2019. google scholar
• Sayar, Ahmed Güner, Hasan Âli Yücel’in Tasavvufi Dünyası ve Mevleviliği, Ötüken Yayınları, İstanbul 2002. google scholar
• Sezen, Yumni, Hümanizm ve Atatürk Devrimleri, Ayışığı Kitapları, İstanbul 1997. google scholar
• Sonyel, Salahi R., Atatürk-The Founder of Modern Turkey, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989. google scholar
• Sümer, Faruk-Yüksel Turhal, Tarih Lise 1, İstanbul 1986. google scholar
• Şimşir, Bilal, Atatürk’ün Büyük Nutku Üzerine Belgeler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991. google scholar
• Tarih 1, Tarihtenevelki Zamanlar ve Eski Zamanlar, Devlet Matbaası, İstanbul 1931. google scholar
• Tarih IV, Türkiye Cümhuriyeti, Devlet Matbaası, İstanbul 1931. google scholar
• Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları, Tek Parti’den Çok Parti’ye 1944-1950, Bilgi Yayınevi, Ankara 1990. google scholar
• Toprak, Zafer, Cumhuriyet ve Antropoloji, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2021. google scholar
• Turan, Refik, “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Tarih Öğretim Sisteminin Dönemlendirilmesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası 24 Kasım Başöğretmen Eğitim ve Yenilikçi Bilimler Sempozyumu, İksad Yayınevi, Ankara 2019, s. 626-641. google scholar
• Türk Tarihinin Ana Hatları, Devlet Matbaası, İstanbul 1930. google scholar
• Yıldız, Hakkı Dursun-Coşkun Alptekin-İlhan Şahin-İdris Bostan, Tarih Lise 1, Servet Yayın Dağıtım, İstanbul 1989. google scholar
• ________, Tarih Lise 3, Servet Yayın Dağıtım, İstanbul 1991. google scholar
• İnternet Kaynakları google scholar https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.5816.pdf (Erişim Tarihi: 10.09.2023). google scholar
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7535.pdf. (Erişim Tarihi: 10.09.2023). google scholar
• https://www.atam.gov.tr/duyurular/pasa-kizi-dedi-ki. (Erişim Tarihi: 10.09.2023). google scholar