Mercimek Piyasası ve Türkiye’nin Karşılaştırmalı Üstünlüğü

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 7 - 18, 30.06.2024

Furkan Akpınar , Ayhan Başaranoğlu , Hüseyin Özbek , Burak Öztornacı

Öz

Bu çalışmada 2000-2021 yılları arasında dünyada ve Türkiye’de mercimek piyasası ve karşılaştırılmalı üstünlüğü incelenip, Türkiye’nin rekabet durumu ortaya konmak istenmiştir. Bu amaçla karşılaştırmalı üstünlük hesaplanması için Balassa ve Vollrath indeksleri kullanılmıştır. Dünya mercimek piyasasında Kanada, Hindistan ve Avustralya önemli üretici ülkelerdir. Kanada ve Avustralya ürettiği mercimeğin çoğunu ihraç etmekte, Hindistan ise önemli bir üretici olmasına rağmen ithalatçı ülke konumundadır. Türkiye ise 1990’lı yıllarda dünya mercimek piyasasında neredeyse hâkim konumda iken 2000’li yıllarda bu rolünü kaybetmiştir. Türkiye, dünyada mercimek üretiminde 4. Sırada yer almasına karşın en çok ithalat yapan 2. ülke konumundadır. Türkiye’deki ve dünyadaki üretici fiyatları arasındaki makas Türkiye aleyhinde açılmaktadır. Bu durumun devam etmesi üreticileri mercimek üretiminden uzaklaştıracaktır. Üreticilerin ekonomik açıdan korunması için gerekli desteklerin verilmesi gerekmektedir. Türkiye’nin dünya mercimek piyasasındaki rekabet gücünü artırması için pazar taleplerini dikkate alması, markalaşması, reklam çalışmaları yapması ve yeni pazarlar araması gerekmektedir. Ballasa indeksine göre dünya mercimek piyasasında Avustralya, Mısır, Kanada, Kazakistan, Nepal, Sri Lanka, Suriye, Türkiye ve BAE karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Türkiye dünya mercimek piyasasında üstünlüğe sahip ülkelerle karşılaştırıldığında Avustralya, Mısır, Kazakistan, Sri Lanka ve BAE karşısında avantaja sahip olup Kanada, Nepal ve Suriye karşısında dezavantaja sahiptir. Vollrath LnRXA indeksine göre dünya mercimek piyasasında Avustralya, Kanada, Kazakistan, Nepal, Rusya, Sri Lanka, Suriye, Türkiye ve BAE üstünlüğe sahiptir. RTA indeksine göre Avustralya, Kanada, Çin, Kazakistan, Nepal, Portekiz, Rusya, Suriye, Uganda ve BAE üstünlüğe sahiptir. RC indeksine göre ise Avustralya, Kanada, Çin, Kazakistan, Nepal, Portekiz, Rusya, Suriye, Uganda, BAE ve ABD üstünlüğe sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Mercimek, Rekabet durumu, Karşılaştırmalı üstünlükler, Balassa indeks, Vollrath indeks

The Lentil Market and Türkiye’s Comparative Advantage

Öz

In this study, the lentil market and comparative advantage in the world and Türkiye between 2000 and 2021 were examined to elucidate Türkiye's competitive position. For the purpose of calculating comparative advantage, Balassa and Vollrath indices were utilized. In the global lentil market, Canada, India, and Australia are significant producer countries. Canada and Australia predominantly export their lentil production, while India, despite being a major producer, holds the position of an importer. Türkiye, on the other hand, while nearly dominant in the global lentil market during the 1990s, has lost this role in the 2000s. Despite ranking fourth in lentil production worldwide, Türkiye stands as the second-largest importer. The price gap between producer prices in Türkiye and globally is widening against Türkiye. This trend may lead to a disengagement of producers from lentil cultivation. Necessary support measures are imperative to safeguard producers economically. To enhance Türkiye's competitiveness in the global lentil market, it should consider market demands, engage in branding, undertake promotional activities, and explore new markets. According to the Balassa index, Australia, Egypt, Canada, Kazakhstan, Nepal, Sri Lanka, Syria, Türkiye, and the UAE exhibit comparative advantage in the global lentil market. When compared to countries with comparative advantage in the global lentil market, Türkiye holds an advantage against Australia, Egypt, Kazakhstan, Sri Lanka, and the UAE, but a disadvantage against Canada, Nepal, and Syria. According to the Vollrath LnRXA index, Australia, Canada, Kazakhstan, Nepal, Russia, Sri Lanka, Syria, Türkiye, and the UAE hold superiority in the global lentil market. According to the RTA index, Australia, Canada, China, Kazakhstan, Nepal, Portugal, Russia, Syria, Uganda, and the UAE hold superiority. According to the RC index, Australia, Canada, China, Kazakhstan, Nepal, Portugal, Russia, Syria, Uganda, the UAE, and the USA hold superiority.

Anahtar Kelimeler

Lentils, Competitive situation, Comparative advantages, Balassa index, Vollrath index

Kaynakça

• Aslan, H., (2023). Türkiye’de Kırmızı Mercimek Üretiminin Ekonomik Açıdan Sürdürülebilirliğinin İncelenmesi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
• Bashimov, G., (2017). Türkiye’nin Tarım ve Gıda Ürünlerinde Karşılaştırmalı Üstünlüğü. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(3), 319-330.
• Berk, A.; Şanlı, H., Özcan, A: E. (2019). Forecasting of Lentil Production in Turkey and Importance of Cooperatives. Conference: XXIII.International Turkish Cooperative CongressAt: Kiev, Ukraine.
• Çakan, V. A., Turhan, Ş., (2022). Türkiye’nin Nohut Dış Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlüğünün Analizi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 26(2), 378-384.
• Erkan, B., Arpacı, B. B., Yaralı, F., Güvenç, İ., (2015). Türkiye’nin Sebze İhracatında Karşılaştırmalı Üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76.
• FAO, (2023a). Food and Agriculture Organization of the United Nations, https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL (Erişim tarihi: 2023).
• FAO, (2023b). Food and Agriculture Organization of the United Nations, https://www.fao.org/faostat/en/#data/PP (Erişim tarihi: 2023).
• FAO, (2023c). Food and Agriculture Organization of the United Nations, https://www.fao.org/faostat/en/#data/TCL (Erişim tarihi: 2023).
• Gülaç, N., Z., (2022). Mercimek Ürün Raporu, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Ankara.
• Gülümser, A., (2016). Dünya’da ve Türkiye’de Yemeklik Dane Baklagillerin Durumu, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25, 292-298.
• Karaköy, T., (2022). Yemeklik Tane Baklagil Yetiştiriciliği ve Islahı. İksad Yayınevi, Ankara.
• Kaya, F., (2010). Ülkemizde Yetiştirilen Bazı Mercimek Çeşitlerinin Bileşimlerinin Belirlenmesi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Kılıç, A., (2018). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklere Göre Türkiye’de Pamuğun Uluslararası Rekabet Analizi: 2000-2009 ve 2010-2016 Döneminin Karşılaştırılması, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 39, 65-87.
• Küzeci, U., Dağdemir, V., Kahraman, T., (2019). Türkiye’de Mercimek Piyasasının Ekonomik Analizi ve Pazarlama Marjları, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 34, 279-288.
• Özden, C., (2015). Dünya ve Türkiye Baklagil Piyasaları ve İhracat Rekabeti Açısından Türkiye’nin Konumu, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana.
• Özel, R., (2004). Türkiye’de Kırmızı Mercimek Üretim Ekonomisi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana.
• Özkaya, E., (2013). Yemeklik Tane Baklagiller ’in Türkiye Ekonomisindeki Önemi, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, sayı: 360, 22-31.
• Şahin, G., (2016). 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye’de Mercimek (Lens culinaris Medik) Yetiştiriciliği, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 1665-1696.
• TÜİK, (2023). Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Erişim tarihi: 2023).
• Uçar, Ö., Önder, S., (2021). Türkiye’de Tescilli Yemeklik Tane Baklagil Çeşitleri, https://www.researchgate.net/publication/355352083_Turkiye'de_tescilli_yemeklik_tane_baklagil_cesitleri (Erişim tarihi: 2.11.2023).
• Yalçın, T., Bakan, S., (2021). Türkiye’nin Rekabet Gücünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Yöntemiyle Analizi (2005-2018 Dönemi), Türk Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 99-114.
• Yazıcıoğlu, İ., E., (2022). Uluslararası Ticaret Teorilerinden Mutlak, Karşılaştırmalı ve Rekabetçi Üstünlükler Teorilerine Yönelik Bir Değerlendirme, Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 29-42.