ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ DÖNEMİNDE ORTAYA KONAN KURAN TERCÜMELERİ ÜZERİNE - I

Yıl 2005, Cilt: 39 Sayı: 39, 115 - 159, 06.08.2012

Mustafa Özkan

Öz

Eski Anadolu Türkçesi, Türkçenin XIII—XV. yüzyıllara arasında gelişme gösteren dönemidir. Bu dönemde te’lif ve tercüme pek çok eser yazılmıştır, ancak tercüme eserler dah çoktur. Bu tercümelerin de büyük bir kısmı dinî içeriklidir. Dini içerikli eserler arasında da Kuran tercümleri büyük bir yer tutmaktadır. Bu yazıda Eski Anadolu Türkçesi Döneminde— XIII-XV. yüzyıllar arası— meydana getirilen Kur’an tercümeleri tanıtılmakta ve bunların dil tarihimiz açısından önemleri üzerinde durulmaktadır

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, tercüme eserler, dinî içerik, Kur’an tercümleri, Türk Dili Tarihi

Kaynakça

• AKÇAY, Yusuf, Mustafa bin Muhammed’in İhlas Suresi Tefsiri , giriş—ineeleme-metin— ekler dizini— sözlük—tıpkıbasım, (basılmamış yüksek lisans tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya 2005.
• ATA, Aysu Türkçe İlk Kur'an Tercümesi, Karahanlı Türkçesi, Giriş—Metiıı—NoıIar—Dizin, TDK Yayınları: 854, Ankara 2004.
• ATEŞ, Ahmed "Hicrî Vll—Vlll. (Xll—XIV) Asırlarda Anadolu'da Farsça Eserler", TM. Vll—Vlll 2 (1945), 5. 94-135.
• AYDAR, Hidayet, Kur’an—ı Kerim'in Terciiıııesi Meselesi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, doktora tezi, İstanbul 1993.
• BLOCHET, E., Catalogue des Manuscripts ancs, Tome 1, Paris 1932, suppl. Turc. 62.
• BOROVKOV, A. K., Leksika Srerlııeaziatskaga Tefsira XII-XIII W., Moskva 1963.
• BULUÇ, Sadettin, "Şeyyad Hamza'nın Beş Manzumesi“, TDBD, VII/L2 (1956), 5. 5—12.
• BULUÇ, Sadettin, "Şeyyad Hamza'nın Bilinmeyen Bir Mesnevisi", TM, XV (1968), s. 247—257.
• BULUÇ, Sadettin, “Şeyyad Hamza'nın Lirik Bir Şiiri", TDED,X111 (1963), s. 139-142.
• COŞAN, M. Esad, Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri, Server İletişim, İstanbul 2008.
• CUMBUR, Müjgan, “Kur’an-ı Kerim’in Türk Dilinde Basılmış Tercüme ve Tefsirleri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Ankara 1962, s. 123.
• DANKOFF, Robert, “Some Notes on the_Middle Turkic Glasses", Journal of Turkish Studies, 5. 1981 (1983), 5.41. .
• DEMIR, Ziya. İstanbul Kı'itiiphaneleriıııle Mevvcut Matbu ve Yazma Fati/ta Tefsirleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul 1987.
• DEMIR, Ziya, Osmanlı Müfessir/eri ve Tefsir Çalışmaları, Kuruluştan X/ XVI. Asrın Sonuna Kadar, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel lslam Bilimleri Anabilim Dalı, Tefsir Bilim Dalı, doktora tezi, lstanbul 1994.
• DEVELİ, Hayati, ”Ağız Özellikleri Taşıyan Bir Eski Türkiye Türkçesi Metni, Fatiha Tefsiri”, İltnîAraştırnıa/ar, 6 (İstanbul 1998), s. 63-81.
• ECKMANN, Janos, " Kur'an’ın Doğu Türkçesine Tercümeleri", TDED, XXI (İstanbul 1975), s. 15-24.
• ECKMANN,Janos, Mtddle Turkic Glassess 0f the Rylaııds Interlinear Kora/ı Transalatı'a/ı, Akademia Kiado, Budapest 1976.
• ERDEM, Tahir, "XIV. Asırda Türk Diliyle Yazılmış Bir Eser ve Hızır b. Gölbegi’ne Ait Bir Kitabe", Ün Dergisi (Isparta Halkevi Dergisi), Isparta 1937, c. IV, sy. 27, s. 1519.
• ERDOĞAN. Abdulkadir, “Kur’an Tercümelerinin Dili Meselesi”, Vakıflar Dergisi, c.1 (Ankara 1938), s. 47.
• ERKAN, Mustafa, “Behcetü’l—hadâik", DİA, V, 347.
• ERTAYLAN, İsmail Hikmet, Türk Edebiyatı Örnekleri VII: Ahmed—i Dâî, Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1952.
• ERTAYLAN, İsmail Hikmet Ahmed-i Dâî, Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1952.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, Yunus Eınre, Risâletı'i'ıı—ııııslıı'yye ve Divan, İstanbul 1965.
• GÜDER, Nurcan Öznal, Kastamonulu Şâzî Dâsitâıı-ı Makıel— i Hüseyn, İnceleme, Metin, Sözlük (doktora tezi, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü), İstanbul 1997.
• HAMİDULLAH, Muhammed, “Kur’ân—ı Kerîm’in Türkçe Yazma Tercümeleri”, TM XIV (İstanbul 1965), s. 65-80.
• İNAN,Abdu1kadir, Kur’anvı Kerim'in Türkçeye Tercümeleri Üzerine Bir İnceleme, Ankara 1961.
• İNAN. Abdulkadir,"Kur’anm Eski Türkçe ve Oğuz-Osmanlıca Çevirileri Üzerine Notlar“, TDAY— Belleten 1960, Ankara 1960, 5.90.
• İNAN, Abdülkadir, "Eski Kur'an Tercümelerinin Dili Meselesi“, Türk Dili, 1/7 (Nisan 1952), s. 19-22, 1/9 (Haziran 1952), s. 14—16.
• NAN, Abdülkadir. "Eski Türkçe Üç Kur'an Tercümesi", Türk Dili, 1/6 (Mart 1952), s.12-15.
• İNAN, Abdülkadir, ’Şeybanlı Özbekler Çağına Ait Bir Çağatayca Kur’an Tefsiri“, TDAY-Belleıeıı 1962, Ankara 1963. s. 61—62.
• KARAL, Enver Ziya, "Osmanlı Tarihinde Türk Dili Sorunu", Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe, Ankara 1978, s. 22,23.
• KORKMAZ, Zeynep, “Selçuklular Çağı Türkçesinin Genel Yapısı", TDAY—Belleten 1972, s. 17— 34. '
• KORKMAZ, Zeynep. Sadriiddin Şeyhoğlu, Marzubân—nâme T e rcı'ı'nıesi, Ankara 1973.
• KORKMAZ, Zeynep, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, 1, Ankara 1995.
• KÖK, Abdullah, Karahanlı Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi Giriş-Me ı'n—lnceleme—Dizin Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
• KÖPRÜLÜ , Fuat, Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1980.
• KÖPRÜLÜ. Fuat Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, Ankara 1994, s. 105.
• KÖPRÜLÜ, Fuat, "Gazneliler Devrinde Türk Şiiri", Edebiyat Fakültesi Mecmuası, Vll/2 (1929) s. 81—83.
• Dünyası Araştırmaları, sy. 27 (Aralık 1983), s. 58. )
• TOPALOGLU, Ahmet, Muhammed bin l-Iamza, XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış “Satır-Arası" Kuran Tercümesi, . Cilt: Giriş—Metin, İstanbul 1976.
• TÖREN. Hatice; Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Amme Cüzü Tefsiri l, Metin—İceleıne- Tıpkıbasıııı. lstanbul 2007. Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ail Amme Cüzü Tefsiri ll, Dizin, İstanbul 2007,
• TURGAL (ÜN). Hasan Fehmi, “Hızır b. Gölbegi“, Ün Dergisi (Isparta Halkevi Dergisi), Isparta 1937. C. IV, sy. 27, S. l517.
• TÜMER, Günay, “Arâisü'l—Mecâlis", DİA, lll, 266.
• USTA, Halil ibrahim — AMANOĞLU, Ebulfez, Orta Asyada Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlığı (XII-XIII. Yiizyzllnr), TDK Yay., Ankara 2002.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri. Ankara 1988.
• ÜNLÜ,Suat, Karahanlı Türkçesi Salır Arası Kur'an Tercümesi, Giriş—Metin-İnceleıne—Dizin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
• ÜŞENMEZ. Emek, “Doğu Türkçesine Yapılan Kur’an Tercümeleri" 1. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, Başkent Üniversitesi 20—21 Kasım 2008 Ankara.
• YAŞAR OCAK, Ahmet, "Danişmendname", DİA, Vlll, 478-480.
• YAVUZ, Kemal, XII—XV. Asır Dil Yadigarlarının Anadolu Sahasında Türkçe Yazılış Sebepleri ve Bu Devir Müellillerinin Türkçe Hakkındaki Görüşleri“, Türk Dünyası Araştırmaları, sy. 27, 1983, 5. 9—54.
• YAVUZ. Orhan. Anadolu Türkçesi ile Yapılan En Eski Tezkireıii'l—evliya Tercümesi ve Dil Özellikleri. Erzurum 1986. s.XLVl.
• YÜCE, Nuri, "Eine neu endeckte Handschril't des Mitteltürkischen". —— Spraclı — und Knltıırkonıakıa der türkischen Völker. (Materialierı der zweiten Deutschen Turkologen— Konl'erenz Rauischholzhausen, 13.46. Juli I990, herausgegeben von Jens Peter Laut und Klaus Röhı'born. Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 1993. Veröffentlichungen der Societas Uralo—Altaica Band 37). s,: 221—227.
• ZÜLFIKAR Hamza, Çağatayca Kur’an Tefsiri, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, yayımlanmamış doktora tezi, Ankara 1970.
• ZÜLFIKAR,Hamza, “Çağatayca Bir Kur’an Tefsiri“ Türkoloji Dergisi, c Vl, sy-.l (Ankara 1974). 5153—195. '