Poetic Translation Of Qasidat Al-Burda By Zâtî

Yıl 2020, Cilt: 60 Sayı: 1, 113 - 152, 30.06.2020

Damla Taşdelen

https://doi.org/10.26650/TUDED2020-0026

Öz

In this study, a Turkish translation of Al-Kawākib ad-Durrīya fī Madḥ Khayr al-Barīya originally written in Arabic by Muhammed bin Saʿid al-Bûsirî in the 7th century is addressed. The one hundred and sixty one couplet qasida was the outcome of the great interest of Imam Bûsirî for Prophet Mohammad, and known as Qasidat al-Burda in literature, has been accepted as one of the most beautiful examples of eulogy in this field. The Qasidat al-Burda, having exceptional value in the world of Islam, was translated into many languages including English, Persian, French, and Urdu. Additionally, it deeply influenced the Turkish culture and literature and was translated and explained in verse or prose many times. As the subject matter of this study, a copy of the poem Qasidat al-Burda, between the sheets of 31b-44a in the journal numbered as 06 Yz. A 859/9 in National Library, is one of those translations. The translator of the work was a poet having the appellative “Zâtî”. However, it has not been established whether this translation of Burda belonged to the famous poet Zâtî of the 15th century or Zâtî from Keşan whose real name was Süleymân. Due to some issues dealt with in the article, the idea that it belonged to Süleymân Zâtî has the highest probability. In this article, firstly Bûsirî and his Qasidat al-Burda, the Turkish explanations, and translations of the qasida are examined. Afterwards, the lives, art, and works of the aforementioned authors are analyzed. Lastly, the text of the translation are evaluated in terms of form and translation.

Anahtar Kelimeler

Zâtî, Bûsirî, Qasidat al-Burda, translation, poem

Zâtî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi

Öz

Bu çalışmada, Muhammed b. Saʿid el-Bûsirî’nin hicrî 7. yüzyılda Arapça olarak kaleme aldığı el-Kevâkibü’d-dürriyye fî medhi hayri’l-beriyye adlı manzumesinin Türkçe tercümelerinden biri ele alınacaktır. İmam Bûsirî’nin Hz. Muhammed’e duyduğu derin muhabbetin ürünü olan ve literatürde Kasîde-i Bürde olarak tanınan 161 beyitlik kasîdesi, bu eksende yazılmış en güzel naat örneklerinden biri olarak kabul edilmiştir. Tüm İslam dünyasında müstesna bir yere sahip olan Kasîde-i Bürde; İngilizce, Farsça, Fransızca ve Urduca gibi pek çok dile çevrilmiş, Türk kültür ve edebiyatına da derinden tesir ederek manzum veya mensur olarak defalarca tercüme ve şerh edilmiştir. Üzerinde çalıştığımız Milli Kütüphane 06 Yz. A 859/9 numaralı mecmuada 31b-44a varakları arasında bulunan manzum Kasîde-i Bürde nüshası da bu tercümelerden biridir. Eserin mütercimi, Zâtî mahlaslı bir şairdir. Ancak bu Bürde tercümesinin, XVI. yüzyılın ünlü şairi Zâtî’ye mi yoksa asıl adı Süleymân olan Keşanlı Zâtî’ye mi ait olduğu hakkında kesin bir hüküm verilememektedir. Bununla birlikte makalede temas edilen bazı hususlardan ötürü Süleymân Zâtî’ye ait olduğu fikri ağır basmaktadır. Bu makalede öncelikle Bûsirî ile Kasîde-i Bürde’sine ve kasîdenin Türkçe şerh ve tercümelerine değinilmiştir. Ardından söz konusu müelliflerin hayatları, sanatları ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Son olarak şekil ve çeviri özellikleri açısından değerlendirilerek tercümenin metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zâtî, Bûsirî, Kasîde-i Bürde, tercüme, manzum

Kaynakça

• Albayrak Sak, V. (2014). Şemseddin Sivâsî’nin kasîde-i bürde tercümesi. Turkish Studies. 9,(3), 91-110.
• Armutçuoğlu, İ. (2009). Kasîde-i bürde. İstanbul: Erkam Yayınları.
• Armutlu, S. (2018). Zâtî: Hayatı, kişiliği, sanatı ve eserleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 (Özel Sayı), 1935-1956.
• Armutlu, S. (1998). Zâtî’nin şem ü pervânesi (inceleme-metin). (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Arslan, M. (1994). Zâtî Süleyman Efendi - dîvân ve sevânihu’n-nevâdir fî ma’rifeti’l-anâsır. Sivas: Dilek Matbaacılık.
• Arslan, M. (2014). Zâtî, Süleymân Efendi. Türk edebiyatı isimler sözlüğü içinde. Erişim adresi: http://teis. yesevi.edu.tr/madde-detay/zati-suleyman-efendi
• Ayçiçeği, B. (2015). Bûsîrî (ö. 696/1297 ?)’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) tarafından yapılan mensur ve manzum tercümesi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. (15), 27-102.
• Ayçiçeği, B. (2016). Üsküdarlı Abdülhay Celvetî ve kasîde-i bürde tercümesi. 9. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu (11-13 Kasım 2016) Bildiriler C. II içinde, s. 223-266. İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları.
• Ayçiçeği, B. (Proje Yöneticisi). (2018). Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’sinin geçmişten günümüze türkiye toplumu üzerindeki akademik, sosyal ve dini etkileri. (Tamamlandı: 15.05.2016-20.09.2018). TÜBITAK Projesi, Proje nu.: 215K398.
• Ayçiçeği, B. (2020). Necîb Efendi’nin Kasîde-i Bürde Şerhi: Muhtasar tevessül (inceleme-tevessül’le karşılaştırma-metin). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Cankurt, H. (2014). Seyyid Hasan Rızâyî el-Aksarâyî hayâtı, sanatı, eserleri ve Miftâhu’s-Sa’âde” adlı Manzum Kasîde-i Bürde şerhi. (Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Çavuşoğlu, M. (1970). Zâtî’nin letâyifi. İÜ. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dergisi. 18, 25-51.
• Çavuşoğlu, M. (1977) Zâtî’nin letâyifi II. İÜ. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dergisi, 22, 143-161.
• Çavuşoğlu, M. ve Tanyeri, M. A. (1987). Zâtî Divanı - gazeller kısmı III. Cilt Edisyon Kritik ve Transkripsiyon. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edb. Fak. Yay.
• Coşkun, V. (2013). Zâtî. TDV İslâm ansiklopedisi içinde (C. 44, s. 150-151). İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Demirayak, K. (2001). Kasîdetü’l-Bürde. TDV İslâm ansiklopedisi içinde (C. 24, s. 566-568). İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Ertaylan, İ. H. (1960). Abdürrahim Karahisarî, Tercüme-i Kasîde-i Bürde. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Günaydın, Y. T. (1995). İbn-i Kemâl edebî kişiliği ve kasîde-i bürde Tercümesi (Tenkitli Metin). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Harman, Ö. F. (2004). Âbidin Paşa, kasîde-i bürde tercümesi ve şerhi. İstanbul: Kalem Yayınları.
• İlhan, M. (2017). Na’îmî’nin Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi. Littera Turca. 3(4), 42-61.
• Kahraman, B. (1997). Le’âlî ve Abdurrahîm Karahisârî’nin manzum kasîde-i bürde tercümeleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 4, 57-107.
• Karaca, D. (2018). Zâtî’nin Edirne şehrengizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11(55), 114-136.
• Karadeniz, M. (2010). Heft-Peyker (inceleme-metin). (Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Kaya, M. (1992). Bûsîrî, Muhammed b. Saîd. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 6, s. 468-470). İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Koç, H. (2018). Ahmed-i Rıdvan’ın manzum kasîde-i bürde tercümesi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi. 5(12), 9-31.
• Kurtoğlu, O. (2013). Zâtî, Ivaz. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü içinde. Erişim adresi: http://teis.yesevi. edu.tr/madde-detay/zati-ivaz
• Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî divanı (gazeller dışındaki şiirleri) e-kitap. (Erişim Târihi: 15.04.2020). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar G. M. Kültür Eserleri Dizisi-552.
• Kut, G. (1973-74). Gazâlî’nin Mekkke’den İstanbul’a Yolladığı Mektup ve Ona Yazılan Cevaplar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. TDK Yay. s. 223-252.
• Kuzubaş, M. (2007). Muhammed Fevzî’nin Miftâhu’n-Necât Adlı Eseri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1(1), 156-192.
• Omay, A. (2001). Zâtî Süleyman efendi, miftahü’l-mesâ’il. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Saraç, M. A. Y. (1994). Kemal Paşazâde’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi. İslâmi Edebiyat. (24), 65-70.
• Sezer, İ. H. (1985). Şâir Bûsirî ve Bürde’si. (Basılmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şahin, E. S. (1997). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe şerh ve tercümeleri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, S. (2010). Süleymân Zâtî. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 38, s. 110-111). İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Şimşek, S. (2005). Keşanlı Süleymân Zâtî ve XVIII. Asırda celvetîlik. (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Tarlan, A. N. (1967). Zâtî Divanı - gazeller kısmı I. Cilt “edisyon kritik ve transkripsiyon. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1970). Zâtî Divanı - gazeller kısmı II. Cilt “edisyon kritik ve transkripsiyon. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ünver, N. (2007). Zâtî. Türk dünyası edebiyatçıları sözlüğü içinde (C. 8, s. 710-712). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Yazar, S. (2011). Anadolu sahası klasik türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.