Çarh-nâme’nin Bir Nasihat Kasidesi Metni ile İlişkisi Üzerine Notlar

Yıl 2024, , 405 - 422, 28.06.2024

Orhan Kılıçarslan

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1420184

Öz

Anadolu’da yazılmış ilk Türkçe eser ve bu eserin şairi/müellifi meselelerine ilişkin adı ön sıralarda anılan Ahmed Fakîh ve onun Çarh-nâme adlı kasidesinin bugüne kadar tek nüshası ele geçmiştir. Kasidenin, Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmi‘ü’n-nezâ’ir adını verdiği nazire mecmuasında bulunan ve mahlas beyti de dâhil olmak üzere sondan 17 beyti eksik olan bu nüshası, bir mecmuada bulunan beyitler ile tamamlanmıştır. Çarh-nâme’nin başka tam bir nüshasının varlığına ilişkin yapılan araştırmalarda henüz bir sonuca ulaşılamamışsa da bir süre önce yayımlanan bir nasihatname kasidesinin Çarh-nâme ve ona nazire olarak yazıldığını düşündüğümüz bir kaside ile olan irtibatı fark edilmiştir. Yahyâ ismi/mahlasını kullanan bir şaire ait 125 beyitlik bu kasidede Çarhnâme’ye ait 48, Sa‘dî mahlaslı bir şair tarafından Çarh-nâme’ye nazire olarak yazılmış 106 beyitlik kasideye ait ise 74 beytin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu üç metin incelendiğinde beyitlerin bir kısmının nüsha farkı sayılabilecek farklar barındırdığı, bir kısmının ise aynı şekilde kaydedildiği görülmektedir. Çalışmanın giriş kısmında, iki nüshası farklı bir araştırmada tespit edilen bir hikâye mecmuasının içindeki metinlerden biri olan nasihat kasidesinin Çarh-nâme ve Sa‘dî’nin manzumesi için sunduğu veriler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Nüsha özellikleri yanında dil ve imlaya ait hususların da ele alınıp incelendiği bu çalışmada metinler arasındaki ilgilerin gösterilmesine gayret edilmiş, bu kasideden manzumelerin ikmâl edilmesi, tamamlanması konusunda faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çarh-nâme, Ahmed Fakîh, Nasihat Kasidesi, Yahyâ, Nazîre

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Notes on the Relationship of the Çarh-name with the Text of an Ode of Advice

Öz

To date, only one copy of the first Turkish work written in Anatolia and its poet/ author, Ahmed Fakih, and his ode Çarh-name have been found. This copy of the qasida, which is found in Eğridirli Hacı Kemâl’s collection of verses called Camiü’n-nezair and is missing 17 couplets, including the pseudonym couplet, was completed with couplets found in a collection. Although research on the existence of another complete copy of the Çarh-name has not yet yielded any results, the connexion of a recently published ode of advice with the Çarh-name and an ode that we think was written as a nazira to it has been noticed. It was found that this ode of 125 couplets by a poet using the pseudonym Yahya has 48 couplets belonging to the Çarh-name and 74 couplets belonging to the 106 couplets of an ode written by a poet with the pseudonym Sa‘di as a nursery rhyme to Çarh-name. When these three texts are examined, it is seen that some of the couplets have differences that can be considered as copy differences, while some of them are recorded in the same way. In the introductory part of the study, the data provided by the ode of advice, which is one of the texts in a story collection of which two copies were identified in a different study, for Çarh-name and Sa‘di’s verse are evaluated comparatively. In this study, in which language and spelling issues as well as copy characteristics are discussed and analysed, an effort has been made to show the relations between the texts, and this qasida has been used to complete the poems.

Anahtar Kelimeler

Çarh-name, Ahmed Fakih, Ode of Advice, Yahya, Nazira

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Ali, Mohsin. Mecmû’a-yı Kasâ’id ve Hikâyât İBB Atatürk kitaplığı Bel_ Yz K.001604 İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Yüksek Lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, 2016. google scholar
• Divli, Feyzullah. Hikâyât Giriş Dil İncelemesi Transkripsiyonlu Metin Gramatikal Dizin-Sözlük Tıpkıbasım. Yüksek Lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2019. google scholar
• Erkan, Ahmet Serdar. “Yahya Mahlaslı Bir Şaire Ait Bir Nasihatname”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 10 /27 (2023): 271-292. google scholar
• Ertek Morkoç, Yasemin. Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiü’n-nezâir ’i Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme. Doktora tezi, Ege Üniversitesi, 2003. google scholar
• Hikâyât. Ankara, Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, 06 Hk 1637/5. google scholar
• Kaya, Muhammet. Mecmû‘a-yı Kasâid ve Hikâyât İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Yüksek Lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, 2016. google scholar
• Keskin, Ayşe Gülay. Klasik Türk Edebiyatında Kaside Nazım Şekli XIII.-XIV.-XV. Asırlar. Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 1994. google scholar
• Kılıçarslan, Orhan. Eğridirli Hacı Kemâl Câmi‘ü’n-nezâ’ir Eksik Şiirler Bâyezîd Nüshası No: 5782 İnceleme-Metin-Tıpkıbasım. Ankara: Grafiker Yayınları, 2022. google scholar
• Kılıçarslan, Orhan. “Çarh-nâme’nin Eksik Beyitleri Üzerine”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 76 (2023): 101-122. google scholar
• Mecmû‘a-i Kasâid ve Hikâyât. İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Bel Yz K 001604. google scholar