Gizemli Yolcu: Hüseyin Rauf Orbay’ın Hindistan Seyahati (1933)

Yıl 2022, Sayı: 41, 229 - 253, 30.06.2022

Fehim Kuruloğlu

Öz

XX. yüzyıl Türkiye tarihinin en önemli askeri ve politik karakterlerinden biri Hamidiye Kahramanı olarak tanınan Hüseyin Rauf Orbay’dır. Başarılı bir asker ve devlet adamı olan Orbay, Millî Mücadele döneminde Mustafa Kemal Paşa’nın en yakın çalışma arkadaşlarından biri idi. Ancak bu birliktelik kısa bir süre sonra saltanatın kaldırılması tartışmaları nedeniyle sonlandı ve akabinde Orbay için İngiltere, Fransa ve Mısır’da geçen “sürgün” günleri başladı. Bu çalışma Hüseyin Rauf Orbay’ın sürgündeki yaşam öyküsünü hilafet ve saltanat tartışmaları etrafında ele alan bir kesiti ele almaktadır. 1933 yılında gerçekleştirdiği Hindistan gezisinin nasıl, neden ve hangi amaçlarla düzenlendiği, Hindistan’da kimlerle temasta bulunulduğu, hilafetin yeniden tesis edilmesine uğraşılıp uğraşılmadığı yanıt aranan sorulardır. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nde konu ile ilgili yazışmaların temel kaynak olarak kullanıldığı bu araştırma, dönemin Hariciye Nezareti'ndeki endişe ve kaygıların yersiz olduğunu, Rauf Orbay’ın Mustafa Kemal Paşa ile yollarının ayrılmasına rağmen ne onun ne de rejimin aleyhinde herhangi bir eylem ve ifadede bulunmadığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rauf Orbay, Muhalefet, Halifelik, Hindistan Müslümanları, Hindistan

The Usual Suspect: Turkey’s Former PM Hüseyin Rauf Orbay’s Journey to India in 1933

Öz

This study examines the former Prime Minister of the Republic of Turkey Hüseyin Rauf Orbay’s journey to India in 1933 during his period of exile. This study seeks to explore how and why Orbay chose to travel to India, with a specific emphasis on whether the Turkish Ministry of Foreign Affairs’ fears that Orbay sought to re-establish the Caliphate in some form within India were merited. This study primarily relies upon the relevant correspondence documents from the State Archives in Turkey and concludes that the worries of the Turkish Ministry of Foreign Affairs were much ado about nothing insofar as this study found no evidence that Orbay had made any statements either against Turkey’s leader at the time, Mustafa Kemal Pasha, or in favor of resurrecting the Caliphate in any form

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Rauf Orbay, Opposition, Caliphate, Indian Muslims, India

Kaynakça

• Archives of Republic / Presidency of State Archives (BCA)83 Published Archival Documents (United States of America)
• Central File: Decimal File 883.00, Internal Affairs of States, Egypt, Political Affairs, Feb 1,1930-October 28, 1934. MS Egypt: Records of the US Department of State 1853-1862: Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Egypt 1930-1939.
• Political Affairs 1931-1935. MS British Mandate in Palestine, Arab-Jewish Relations, and the U.S. Consulate at Jerusalem 1920-1944: Record Group84: Record of Foreign Service Post of the Department of State U.S. Consulate, Jerusalem, Palestine, Confidential Files The Times of India Milliyet
• Akçapar, Burak: People’s Mission to the Ottoman Empire: M.A. Ansari and the Indian Medical Mission, New Delhi, Oxford University Press, 2014.
• Akşin, Sina: Türkiye’nin Yakın Tarihi, Ankara, İmaj Yayınları, 2001.
• Alkan, Mustafa: “Hüseyin Rauf Orbay’ın Hayatı (1880-1964)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Vol.XX, No.59, 2004, p. 597-626.
• Al-Musharraf, Abdulhameed A.: Great Britain and The Nationalist Movements in Egypt and India, 1900-1939: A Comparative Study, Dissertation Thesis, Denver, University of Denver, 1989.
• Ataseven, Süleyman: Rauf Orbay, Biyografisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 1997.
• Ataseven, Süleyman: “Başvekil Rauf Orbay”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Vol.3, 1999.
• Atatürk, Mustafa Kemal: Nutuk, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1999. Balcıoğlu, Mustafa: Muhalif, Ankara, Erguvan Yayınları, 2014.
• Berkes, Niyazi: Asya Mektupları, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Bilkan, Ali Fuat: “Halide Edip Adıvar’ın ‘Inside India’ Adlı Eseri ve Hindistan Ziyareti”, Bilig, Vol.33, 2005, p. 119-136.
• Çavdar, Kazım: Hamidiye Kahramanı Rauf Orbay, İzmir, Sobe Matbaası, 1973.
• Çelik, Recep: “Hüseyin Rauf Bey’in Hindistan Seyahati ve Faaliyetleri”, Mavi Atlas, Vol.7, 2019, p. 243-264.
• Çulcu, Murat: Ayrıntılarda Saklı Tarih, İstanbul, E Yayınları, 2006.
• Duman, Selçuk: “Atatürk Dönemi Türkiye-Hindistan İlişkileri”, Turkish Studies Vol.9/4, Spring 2014, p. 389-399.
• Haçın, İlhan: “Hüseyin Rauf Orbay ve I. TBMM’deki Faaliyetleri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Vol.12, 2016, p. 53-88.
• İzgöer, Ahmet Zeki: “1911-1913 Osmanlı Hilal-i Ahmer Salnamesine Göre Balkan Savaşları Sırasında Hint Müslüman Halkının Osmanlı’ya Yardımları”, Journal of History and Future, Vol.1, 2015, p. 99-171.
• Jihanpuri, A.S.: Gazi Abdurrahman Şehid Peşaveri, Karachi, North Western Hotel, 1970. Kandemir, Feridun: Hatıraları ve Söyleyemedikleriyle Rauf Orbay, İstanbul, Sinan Matbaası, 1965.
• Karabekir, Kazım: Paşaların Kavgası, prepared by Faruk Özerengin, İstanbul, Emre Yayınları, 1994.
• Kerimoğlu, Hasan Taner: “Trablusgarp ve Balkan Savaşlarında Hint Müslümanlarının Osmanlı Devleti’ne Yaptıkları Yardımlar”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Vol. XII/2, 2012, p. 161-181.
• Kocahanoğlu, Osman Selim: Atatürk-Rauf Orbay Kavgası, İstanbul, Temel Yayınları, 2018.
• Koçak, Cemil: Tek Parti Döneminde Muhalif Sesler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2015.
• Kulke, Herman-Dietmar, Rothermund: Hindistan Tarihi, trans. Müfit Günay, Ankara, İmge Kitabevi, 2001.
• Kurtcephe, İsrafil-Balcıoğlu, Mustafa: “Birinci Dünya Savaşı Başlarında Romantik Bir Türk-Alman Projesi: Rauf Bey Müfrezesi”, Osmanlı Tarihi Araştırmaları Dergisi, Vol.3, 1992, p. 247-269.
• Kutay, Cemal: Osmanlı’dan Cumhuriyete Yüzyılımızda Bir İnsanımız Hüseyin Rauf Orbay, Vol.V, İstanbul, Kazancı Kitap, 1992.
• Mc Callum, Rebekah: “Altered Allegiances: Indian Soldiers, Non-Combatants and Revolutionaries During the Balkan and First World Wars”, IOWC Working Paper Series 3, 2017.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet-Gürel, Necip: “İzmir Suikastı Mahkûmları İçin 1956 Yılında Yapılan Bir İade-i İtibar Girişimi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Vol. XII/25, 2012, p. 227-244.
• Orbay, Rauf: Cehennem Değirmeni Siyasi Hatıralarım 2, İstanbul, Emre Yayınları, 2004.
• Osmanlı Kızılay Cemiyeti 1911-1913 Yıllığı, prepared by Ahmet Zeki İzgöer, Ramazan Tuğ, Ankara, Türk Kızılayı Yayınları, 2013.
• Özaydın, Zuhal: “The Indian Muslim Red Crescent Society’s Aid to the Ottoman State During the Balkan War in 1912”, Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine, Vol.2, 2003, p. 12-18.
• Özcan, Azmi: “Pan-İslamizm Osmanlı Devleti Hindistan Müslümanları ve İngiltere 1877-1914”, İstanbul, TDV İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, 1992.
• Özer, Sevilay-Baş, Ramazan: “1933 Yılında H. Rauf (Orbay) Bey’in Hint Müslümanlarına Verdiği Konferanslara Dair”, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi Bildirileri, Vol.II, Ankara, Berikan Yayınevi, 2018, p. 807-829.
• Özmel, Akın Nur: Rauf Orbay’ın Londra Büyükelçiliği, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2009.
• Sepetçioğlu, Tuncay Ercan: “The Image of Turks Among Indian Muslims: The Case of Balkan Wars”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Vol.2/2, 2015, p. 50-73.
• Süren Çiftsüren, Arzu: 93 Harbinden Sonra Hindistan-Pakistan Alt-Kıtası’nda Urduca ve Farsça Şiirde Türkiye ve Türkler, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Tellioğlu, Ömer: “Hindistan Müslümanlarının Osmanlı Devleti’ne Bağlılığının Sembolü: Trablusgarp ve Balkan Savaşları Sırasında Gönderilen Yardımlar”, Tarih Okulu Dergisi, Vol.8/24, 2015, p. 791-808.
• Tunçay, Mete: “Teşkilat-ı Mahsusa’nın İran Macerasına Bir Alman Tanıklığı”, Toplumsal Tarih, Vol.72, 1999.
• Uğurlu, Nurer: Rauf Orbay İsmet İnönü Kavgası 1. Perde 1922, İstanbul, Örgün Yayınevi, 2005.
• Wasti, Syed Tanvir: “The Indian Red Crescent Mission to the Balkan Wars”, Middle Eastern Studies, Vol.45/3, 2009, p. 393-406.
• Yalman, Ahmed Emin: “Büyük Vatansever Rauf Orbay”, Milliyet, 1964. Yalman, Ahmet Emin: “Camiai Milliyei İslamiye Bütün Bir Yeni Alemdir”, Hindistan’da
• Gördüklerimiz, İstanbul, Türkiye Matbaacılık, 1953.
• https://core.ac.uk/download/pdf/45610633.pdf (Date Accessed: 17.05.2019). https://islamansiklopedisi.org.tr/leknev (Date Accessed: 14.05.2019). https://islamansiklopedisi.org.tr/nedvetul-ulema (Date Accessed: 13.05.2019).