A Building Witness to Two Eras: The History of the Isparta İdadi / Middle School Building

Yıl 2025, Sayı: 47, 221 - 242, 26.06.2025

Diren Çakılcı , Şeyda Güvenç Duran

https://doi.org/10.26650/YTA2025-1557220

Öz

The historic school building, completed in 1912 as the Isparta İdadi (imperial high school), remains a central architectural and educational landmark in the city of Isparta. As a continuation of the educational structures that emerged during the Tanzimat period’s reformist agenda, this building maintained its educational function through both the Second Constitu> tional Era and the Republican period. According to archival records, the building was constructed on the site of the former Isparta Rüşdiye (secondary school) and served successively as the Isparta İdadi, the Isparta Middle School, and the Isparta High School. It held a prominent role as the most prestigious educational institution in the city and the surrounding region well into the mid>20th century. Given its significant impact on the historical development and transformation of Isparta, as well as its lasting influence on the city’s educational and cultural life, a comprehensive investigation of the building’s history is of considerable importance. Although it has undergone restorations and functional changes over time, the historic Isparta İdadi building continues to serve as a vessel of the city’s cultural memory. A detailed analysis of its architectural features and spatial functions may also serve as a valuable reference for similar structures in other cities.

Anahtar Kelimeler

Isparta , İdadi , Middle School , Second Constitutional Era , Republican Period

İki Dönemin Tanığı Bir Bina: Isparta İdadisi/Orta Mektebi Binasının Tarihi

Öz

Isparta İdadisi olarak 1912’de inşaatı tamamlanan ve günümüzde hala Isparta şehrinin merkezindeki konumunu koruyan tarihi okul binası Tanzimat döneminde başlayan eğitim reformlarıyla şehir merkezinde varlık gösteren eğitim yapılarının devamı olarak İkinci Meşrutiyet ve Cumhuriyet döneminde de işlevini sürdürmüştür. Arşiv kayıtlarından elde edilen bilgilere göre eski Isparta Rüştiyesi’nin bulunduğu yerde inşa edilen tarihi bina sırasıyla Isparta İdadisi, Isparta Orta Mektebi ve Isparta Lisesi olarak şehrin ve bölgenin en fazla rağbet gören eğitim kurumu olmuş, 20. yüzyılın ortalarına kadar bu özelliği devam etmiştir. Bu anlamda Isparta şehrinin tarihi gelişim ve değişiminde etkili olan, aynı zamanda eğitim ve kültür hayatında iz bırakan bu binanın her yönüyle incelenerek günümüze kadarki tarihini aydınlatmak önem arz etmektedir. Tarihi Isparta İdadisi binası farklı amaçlar için kullanılıyor olsa da geçirdiği restorasyon ve değişimlerle şehrin kültürel hafızasını barındırmaya hala devam etmektedir. Binanın fiziki özellikleri ve mekânsal işlevinin kapsamlı bir şekilde ele alınması farklı şehirlerdeki benzerleri için örnek teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Isparta , İdadi , Orta Mektep , İkinci Meşrutiyet , Cumhuriyet Dönemi

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Teşekkür

Araştırmaya konu binanın yerinde incelenmesi aşamasındaki katkı ve görüşlerinden dolayı Mimar Selin Şahin’e teşekkür ederiz.

Kaynakça

• 1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• 2. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• 3. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri google scholar
• 4. Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi google scholar
• Aldan, Mehmet: Galiçya ve Sonrası Hilmi Dilmen’in Öyküsü, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1984. google scholar
• Böcüzâde Süleyman Sami: Isparta Tarihi, Haz. Hasan Babacan, Isparta, 2012. google scholar
• DiLmen, HiLmi: “İsparta OrtaokuLunun Tarihçesi İİ”, Ün, Isparta Halkevi Mecmuası, S. 42, C. 4, EyLüL 1937, s. 606-609. google scholar
• Dilmen, Hilmi: “Isparta Ortaokulunun Tarihçesi İİİ”, Ün, Isparta Halkevi Mecmuası, S. 43-44, C. 4, İ. ve İİ. Teşrin 1937, s. 630-631. google scholar
• Dilmen, Hilmi: “Isparta Ortaokulunun Tarihçesi İV”, Ün, Isparta Halkevi Mecmuası, S. 45-46, C. 4, İ. Kanun 1937 ve İİ. Kanun 1938, s. 651-653. google scholar
• Dilmen, Hilmi: “Isparta Ortaokulunun Tarihçesi”, Ün, Isparta Halkevi Mecmuası, S. 37, C. 4, Nisan 1937, s. 590-592. google scholar
• Duymaz, Şevki: “İsparta İdadisi”, Osmanlı Mirası Araştırmaları, C. 4, S. 9 Temmuz 2017, s. 43-56. google scholar
• Isparta 1880-1980, Isparta Valiliği Yayınları, İsparta, 2001. google scholar
• Kırmızı, Abdülhamit: “UsûL-i Tedrîs Hâlâ Tarz-ı Kadîm Üzre”: Konya Valisi Ferid Paşa’nın Eğitimi İslah Çalışmaları”, Dîvân İlmi Araştırmalar, S. 19, 2005/2, s. 195-229. google scholar
• Koçıbay, Osman: “HatıraLarda 1914 Burdur-İsparta Depremi”, Yeni Gün, 4 Ekim 2017, s. 4-5. google scholar
• Özçınar, Ahmet Gökhan: Kastamonu Mekteb-i İdadi Binası Restorasyon Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen BiLimLeri Enstitüsü, Ankara, 2006. google scholar
• Sağay Aksun, Zeynep: Tarihsel Süreçte Karesi İdadisi ve Yeniden İşlevlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbuL Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbuL, 2022. google scholar
• Tarihi 100 Lise, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2017. google scholar
• Toptaş, Rahşan: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909) İdadi Yapıları (Türkiye Örnekleriyle), Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal BiLimLer Enstitüsü, DenizLi, 2020. google scholar
• Türk Eğitim Sistemi ve Ortaöğretim, ed. Ercan Türk, MEB YayınLarı, Ankara, 2015. google scholar
• http://isparta.gov.tr/miLLet-kiraathanesi-hizmete-aciLdi (Erişim Tarihi: 01.06.2024). google scholar
• https://isparta.csb.gov.tr/isparta-iL-miLLi-egitim-mudurLugu-hizmet-binasi-haber-16333 (Erişim Tarihi: 05.06.2024). google scholar
• https://ispartaogretmenevi.meb.k12.tr/icerikLer/tarihce_9731109.htmL (Erişim Tarihi: 15.06.2024). google scholar
• https://www.haber32.com.tr/ispartada-eski-adiyLa-hiLmi-diLmen-okuLu-yikiLdi (Erişim Tarihi: 05.06.2024). google scholar