Uçuş Operasyonlarında İnsan Faktörünün Rolü ve Pilot Performansını Arttıracak Öneriler

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 55 - 70, 28.12.2020

Melih Başdemir

https://doi.org/10.30518/jav.848709

Cited By: 4

Öz

Uçuş emniyetinin vazgeçilmez unsuru insandır. İnsan yeteneklerinin kısıtlı olması, insanın teknik ve teknik olmayan yetkinliklerinin birçok değişken tarafından etkilenmesi, insan faktörünün uçuş emniyetini sağlamadaki rolünü önemli hale getirmiştir. Uçuş faaliyetlerinin tarihsel sürecine bakıldığında insan faktörünün uçak kazalarındaki yerinin %70-80 oranında olduğu görülmektedir. İnsan faktörüyle ilgili dinamikleri tam olarak bilmeden ve insan faktörlerinin uçuş operasyonlarına olan etkisi anlaşılmadan uçuş emniyetini sağlamanın zor olduğu bilinmektedir. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada pilot performansının uçuş emniyetindeki yeri nitel araştırma yöntemi ile araştırılmıştır. Öncelikle, ayrıntılı bir şekilde insan faktörüne ilişkin bir literatür taraması yapılmış ve sonrasında tecrübeli kaptan pilotlarla yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılarak konuyla ilgili veriler toplanmış, takiben elde edilen bulgular yorumlanarak araştırma tamamlanmıştır. Araştırmanın sonunda hava yolu işletmelerine sunulmak üzere insan performansını arttırmaya yönelik olarak “pilot performansını iyileştirecek bir öneri seti” oluşturulmuştur. Elde edilen önerilerde özellikle kurumal iklimin iyileştirilmesi, yönetimde adaletin sağlanması, uçuşa bilgili ve hazırlıklı gelme ve ihlallerden uzak durmanın ön planda olduğu görülmüştür. Çalışmada Ekip Kaynak Yönetimi (EKY) ve Tehdit ve Hata Yönetimi (TEHY) dinamikleri de dikkate alınmıştır. Çalışmanın ana amacı hava yolu işletmelerinde pilot performansını arttırmaya yönelik öneriler sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

insan faktörü, pilot performansı, ekip kaynak yönetimi, uçuş emniyeti

Teşekkür

Editörümüz Sayın Bahri Baran Koçak'a teşekkür ederiz

Kaynakça

• [1] M.M. Başdemir, “Hava Yolu İşletmelerinde Uçuş Güvenliği Uygulamaları ve İyileştirme Önerileri” Journal of . Aviation. 4 (1), 126-146, 2020.
• [2] FAA Publication “Operator’s Manual Human Factors in Airport Operations” September 2007
• [3] I. Dumitru, M. Boşcoianu, “Human Factors Contribution To Aviation Safety”, Internatıonal Conference Of Scientific Paper AFASES”, Brasov, 28-30 May 2015
• [4] D.A. Wiegmann, S. A. Shappell, “A Human Error Approach to Aviation Accident Analysis”, The Human Factors Analysis and Classification System, University of Illinois at Urbana-Champaign, Civil Aerospace Medical Institute, Ash Gate e-book, 2003
• [5] A. Keightley, “Human Factors Study Guide”, Palmerston North Massey University, 2004.
• [6] J. Reason, “Human Error”. New York: Cambridge University Press, 1990.
• [7] B. Kılıç, “HFACS Analysis for Investigating Human Errors in Flight Training Accidents”, Journal of Aviation 3 (1): 28-37 (2019) e-ISSN: 2587-1676., 2019.
• [8] D.A. Wiegmann, S. A. Shappell, “ Applying Reason: The Human Factors Analysis and Classification System (HFACS)”, Human Factors And Aerospace Safety, Vol.12, 55-67, 2001.
• [9] International Civil Aviation Organization, “Eighteenth Meeting Of The Communications/Navigation And Surveillance Sug-Group (CNS SG/18) of APANPIRG”, Asia and Pacific Regional sub-office, Beijing, China 21 – 25 July 2014.
• [10] M.F. Allnutt, B.A., PH.D., F.B.PS.S., “Army Personnel Re-Search Establishment”, US Army Pubs, Famborough, Hants, 1998.
• [11] Br. J, Anaesth, 59, 856-864, “Human Factors In Accidents”, Department of Transport and Regional Development, Bureau of Air Safety Investigation, Analysis on Human Factors in Fatal Aircraft Accidents, 1987.
• [12] E.L. Wiener, D.Nagel, “Human Factors in Aviation”, ISBN: 9780080570907, Academic Press, ABD, 2014.
• [13] R.K. Dismukes, “ The Limits of Expertise: Rethinking Pilot Error And The Causes Of Airline Accidents”, Aldershot, UK: Ashgate Publishing Limited, 2007.
• [14] J.M. Davies, I.R. Lange, “Human Error and Its Management”, Calgary Regional Health Authority, Calgary, Alberta, Canada, 2000.
• [15] R.L. Helmreich, A.C.Merritt, “University of Texas at Austin Human Factors Research Project: 250- Safety And Error Management: The Role of Crew Resource Management”, In B.J. Hayward & A.R. Lowe, Aviation Resource Management (pp. 107-119). Aldershot UK, 2000.
• [16] R.L. Helmreich, “On Error Management: Lessons From Aviation”,BMJ 2000; 320: 781–5,2000.
• [17] P.K. Mwarari, “Human Factors As An Element In Aviation Accidents: Lessons Learnt From “Human Failure”, Jan, Research Gate, 2014.
• [18] D. Broome, “Accident Reduction Through Crew Resource Management”, Journal of Aviation/Aerospace Education& Research 3:3 15–28, 2011
• [19] M.M. Başdemir,“Tüm Havacılar İçin Ekip Kaynak Yönetimi (EKY)”, Beta Yayınevi, İstanbul, 2020.
• [20] Dahlström, Laursen, Bergström, “Crew Resource Management, Threat And Errormanagement, And Assessment Of CRM Skills Current Situation And Development Of Knowledge, Methods And Practices”, Lund University School of Aviation (LUSA), Report for the Swedish Civil Aviation Authority, 2005.
• [21] Anadolu Ajansı (AA) “Pakistan’da Geçen Ayki uçak Kazasının Nedeni “İnsan Hatası” Olarak Açıklandı”, Dünya Haberleri, www.aa.com.tr, Erişim Tarihi: 26.06.2020
• [22] Velázquez, Peck, Sestak, “Behavioral Traps in Crew-Related Aviation Accidents”, FAA Publication, USA, 2015.
• [23] Wagener, F. David C. “Crew Resource Management Application in Commercial Aviation”, Journal of Aviation Technology and Engineering 3:2 2–13, Ison Embry-Riddle Aeronautical University–Worldwide, 2014.
• [24] D.P., Miller, A.D. Swain,“Human Error And Human Reliability”. In G. Salvendy (Ed.) Handbook of Human Factors (pp 219-250). New York, NY: John Wiley &Sons, 1987.
• [25] E. Hearst, “Fundamentals Of Learning And Conditioning”. In R.C. Atkinson, R.J. Herrenstein, G. Lindzey, and R.D. Luce (Eds.) Stevens' Handbook of Experimental Psychology, Second Edition, Volume 2 (pp 3-110). New York, NY: John Wiley &Sons, 1988.
• [26] E. Terry, Associates 1992, “Americans With Disabilities Act-Facilities Compliance Workbook”. New York, NY: John Wiley&Sons, 1988.
• [27] S.A. Shappell, D.A. Wiegmann, “Reshaping The Way We Look At General Aviation Accidents Using The Human Factors Analysis And Classification System”, Paper presented at the Proceedings of the 12th International Symposium on Aviation Psychology, Dayton, Ohio USA, 2003.
• [28] A.D. Swain, “Some Limitations In Using The Simple Multiplicative Model In Behavior Quantification”. In W. B. Askren (Ed.) Symposium on reliability of human performance in work (AMRL-TR-67-88) , pp. 251-254. Wright-Patterson AFB, OH: Aerospace Medical Research Laboratory, 1967.
• [29] D. Meister, “Comparative Analysis Of Human Reliability Models” (Report L0074-107), Westlake Village, CA: Bunker-Ramo Electronics Systems Division, 1971.
• [30] S. Shappell, C. Detwiler, K. Holcomb, C. Hackworth, A. Boquet, D. Wiegmann, D., “Human Error and Commercial Aviation Accidents: An Analysis Using the Human Factors Analysis and Classification System”, Article in Human Factors The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society • May 2007.
• [31] The Rutgers Scholar, “An Electronic Bulletin Of Undergraduate Research”, Volume 5, 2003.
• [32] B. Kilic, S. Soran “How Can An Ab-Initio Pilot Avert A Future Disaster : A Pedagogical Approach To Reduce The Likelihood Of Future Failure”. Journal of Aviation, 3 (1), 1-14. DOI: 10.30518/jav.508336, 2019.
• [33] SHY-1, Resmi Gazete Sayı : 30084 Yönetmelik Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden: “Pilot Lisans Yönetmeliği”, 2 Haziran 2017
• [34] ICAO Conference Notes, “Maintaining Pilot Performance Level and Recovering Confidence “, Joint webinar of ICAO, IATA and IFALPA, 13 October 2020
• [35] S. Gürbüz, F. Şahin, “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri”. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2015.
• [36] A. Yıldırım, H. Şimşek, “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013.
• [37] A. Aziz, “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri”. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2008.
• [38] J.W.Creswell, C. Plano, “Karma Yöntem Araştırmaları Tasarım ve Yürütülmesi”, Ankara: Anı Yayıncılık, 2015.
• [39] B. Açıkel, “Eğitim Hava Sahası Karmaşıklığı ve Hava Trafik Kontrolörü İş Yükünün Gerçek Uçuş Verileri ve Uzman Görüşleri Bağlamında Değerlendirilmesi”, Doktora Tezi, Danışman: Yard. Doç. Dr. Uğur TURHAN, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ağustos, 2016
• [40] J.W. Creswell, J.W.. “Nitel Araştırma Yöntemleri” (Çev: Dr. S.B. Demir ve M. Bütün).Ankara: Siyasal Kitabevi, 2014.
• [41] M.Q. Patton, “ Enhancing the Quality And Credibility Of Qualitative Analysis”, Health Services Research, 34(5 Pt 2), 1189, 1999.
• [42] T. Baş, U. Akturan, U. “Nitel Araştırma Yöntemleri: Nvivo 7.0 İle Nitel Veri Analizi”, Seçkin Yayıncılık, 2008.
• [43] A. Bryman - Social Research Methods, 4th Edition, Oxford University Press, 2012.