THE EFFECTS OF HEALTH LITERACY ON EARLY DIAGNOSIS BEHAVIORS OF BREAST AND CERVICAL CANCER IN WOMEN AGED 18-65

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 410 - 417, 31.05.2023

Eda Kiracılar Derya Yüksel Koçak

https://doi.org/10.16899/jcm.1210914

Cited By: 1

Öz

Background/Aims: This study aimed to determine the effect of health literacy level on early diagnosis Aim: This study aimed to determine the effect of health literacy level on early diagnosis behaviors of breast and cervical cancer in women between the ages of 18 and 65.
Material and Method: The descriptive and cross-sectional study was conducted with female patients who admitted to the Obstetrics and Gynecology Outpatient Clinics of a Training and Research Hospital in the Central Black Sea region. Data were collected using the Introductory Information Questionnaire prepared by the researcher and the European Health Literacy Scale (HLS-EU) between June 2019 and January 2020. The sample of the study included 395 women who were not pregnant, had not undergone hysterectomy, were between the ages of 18 and 65, were married or sexually active, had no psychiatric, hearing or visual impairments, and were not diagnosed with breast and cervical cancer before.
Results: 70.1% of women are between the ages of 25-44. 42.3% of women are graduates of higher education, 46.8% of them are not working. 91.9% of all women are married and 83.8% have a nuclear family. The mean general health literacy score of women on the European Health Literacy Scale (HLS-EU) is 32.43± 7.36. 40.3% of women have a problematic-limited level of health literacy. In the study, a statistically significant relationship was determined between the general score of European Health Literacy Scale (HLS-EU) and the state of knowing CBE (p=0.027) gender of the doctor in CBE (p=0.019), having gynecological examination before (p=0.008), knowing Pap-smear test (p=0.027), having Pap-smear test before (p=0.008),
Conclusion: The level of health literacy of women is problematic- limited. It has been determined that breast and cervical cancer information and early screening practices are insufficient, and insufficient health literacy level prevents participation in cancer screenings.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, Cancer, Cancer screening, Nursing

Destekleyen Kurum

none

Proje Numarası

none

Teşekkür

none

18-65 YAŞ ARASI KADINLARDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞININ MEME VE SERVİS KANSERİNİN ERKEN TANI DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı 18 ve 65 yaş arası kadınlarda sağlık okuryazarlığı düzeyinin meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarına etkisinin belirlenmesidir.
Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel türdeki araştırma, Orta Karadeniz bölgesinde yer alan bir Eğitim ve Araştırma Hastanesinin Doğum ve Kadın Hastalıkları Polikliniklerine başvuran kadın hastalar ile yürütülmüştür. Araştırma verileri Haziran 2019-Ocak 2020 tarihleri arasında araştırmacı tarafından hazırlanan Tanıtıcı Bilgiler Soru Formu ile Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (ASOY- TR) kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın örneklemine gebe olmayan, histerektomi geçirmemiş, 18 ve 65 yaş arasında olan, evli veya cinsel yönden aktif, psikiyatrik, işitme ve görme engeli olmayan, daha önce meme ve serviks kanseri tanısı almayan 395 kadın dahil edilmiştir.
Bulgular: Kadınların %70,1’i 25-44 yaş aralığındadır. Kadınların %42,3’ü yükseköğretim mezunudur, %46,8’i çalışmamaktadır. Tüm kadınların %91,9’u evlidir ve %83,8’i çekirdek aileye sahiptir. Kadınların Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (ASOY- TR) genel sağlık okuryazarlığı puan ortalaması 32,43± 7,36’dir. Kadınların %40,3’ü sorunlu- sınırlı sağlık okuryazarlığı düzeyine sahiptir. Araştırmada ASOY-TR genel puanı ortalaması ile KMM’nin ne olduğunu bilme (p=0,027), tarama/ kontrol amaçlı KMM yaptırmada hekimin cinsiyetinin kadın olması (p= 0,019), jinekolojik muayene yaptırma durumu (p=0,008), Pap-smear testini bilme durumu (p=0,027), daha önce Pap-smear testi yaptırma durumu (p=0,044) arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir ilişki belirlenmiştir.
Sonuç: Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin sorunlu- sınırlı düzeydedir. Meme ve serviks kanseri bilgi ve erken tarama uygulamalarının yetersiz olduğu, yetersiz sağlık okuryazarlığı düzeyinin kanser taramalarına katılımın engellediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, Cancer, Cancer screening, Nursing

Proje Numarası

none

Kaynakça

• 1.Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, & Bray F. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin 2021; 71(3): 209-249.
• 2. American Cancer Society. (2018). Breast cancer early detection and diagnosis. Erişim adresi, https://www.cancer.org/cancer/breast-cancer/screening-tests-andearly detection.html
• 3. Breast Cancer Care. (2018). Breast awareness. Erişim adresi, http:// www.breastcancercare.org.uk/content.php?pa ge_ id
• 4. GLOBOCAN.New Global Cancer Data 2018. Erişim adresi, https://www.uicc.org/newglobal-cancer-data-globocan-2018
• 5. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Smear’den HPV’ye serviks kanseri taramaları 2015. Erişim adresi, http://kanser.gov.tr/Dosya/Sunular/smearHPVmujdegul042015.pdf
• 6. Bruni L, Alemany L, Diaz M, Xavier Bosch F, de Sanjosé S. Women And Health. Troisi, R., Rexrode K.M. (Yay. Haz.). Cervical cancer: Burden of disease and risk factors. Academic Press. 2013.
• 7. World Health Organization. Screening as well as vaccination is essential in the fight against cervical Cancer 2016. Erişim adresi, 70 http://www.who.int/reproductivehealth/topics/cancers/fightcervicalcancer/en/
• 8. Human Papillomavirus and Related Cancers, Fact Sheet 2021. https://hpvcentre.net/statistics/reports/TUR_FS.pdf
• 9. Fertman CI, Allensworth DD. Sağlığı geliştirme programları: teoriden pratiğe. Sağlık Bakanlığı, 882. 2012. (in Turkish)
• 10. World Health Organization. Division of health promotion, education and communications health education and health promotion unit. Health Promotion Glossary. 1998. Erişim adresi, https://www.who.int/healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.pdf
• 11. Çopurlar KC. Kadınların Sağlık Okuryazarlık Düzeyi İle Meme Kanseri Bilgi Ve Tarama Davranışının İncelenmesi. (Uzmanlık Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı. İzmir. 2016.
• 12. Fernandez DM, Larson JL, Zikmund Fisher BJ. Associations between health literacy and preventive health behaviors among older adults: Findings from the health and retirement study. BMC Public Health 2016; 16: 596.
• 13. Yılmazel G. Health literacy, mammogram awareness and screening among tertiary hospital women patients. J Cancer Educ 2016; 33(1):89-94.
• 14. Yılmaz M, Tiryaki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2016; 9(4):142-147.
• 15. Baharum N, Ariffin F, İsa M, Tin S. Health Literacy, Knowledge on Cervical Cancer and Pap Smear and Its Influence on Pre-Marital Malay Muslim Women Attitude towards Pap Smear. Asian Pac J Cancer Prev 2020; 21(7):2021-2028.
• 16. Yılmazel G. Low health literacy, poor knowledge, and practice among Turkish women patients undergoing cervical cancer screening. J Cancer Res Ther 2019;15(6):1276-1281.
• 17. Dilli, Z. Evli Kadınların (18-65 Yaş Arası) Servikal Kansere İlişkin Bilgi Düzeyi ile Öz-Etkililik ve Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kâtip Çelebi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir. 2016.
• 18. Değer M, Zoroğlu G. Relation Between Health Literacy and Cancer Information Overload in People Applying to Primary Healthcare. Anatol Clin 2021;26(1):108-117.
• 19. Çopurlar C, Kartal M. Sağlık Okuryazarlığı Nedir? Nasıl Değerlendirilir? Neden Önemli? TJFM&PC 2016;10(1):42-47.
• 20. Okyay P, Abacıgil F.Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Avrupa sağlık okuryazarlığı ölçeği Türkçe uyarlaması (ASOY-TR). 2016.
• 21. Erdal S. Çalışan kadınlara sağlık inanç modeli doğrultusunda verilen eğitimin ve sağlık okuryazarlığının meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Bilimi Ana Bilim Dalı. Karabük. 2018
• 22. Yıldırım FE, Keser AE. Sağlık okuryazarlığı. Ankara Üniversitesi Yayın No: 455 Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Yayın No:3.2015.
• 23. Duong TV, Sørensen K, Pelikan JM, Van den Broucke S, Lin IF, Lin YC, ..., Chang PW. Health-related behaviors moderate the association between age and self-reported health literacy among Taiwanese women. Women & health 2018;58(6):632-646.
• 24. Özdemir Y. Aile Sağlığı Merkezlerine Başvuran Hastaların Sağlık Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi: Kahramanmaraş İli Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı. Ankara. 2018.
• 25. Alagöz Ekti, Z. Aile sağlığı merkezine kayıtlı kişilerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin genel sağlık Taramaları ve sağlık algısı üzerine etkisinin Değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Afyon Karahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı. Afyonkarahisar. 2020.
• 26. Tiller D, Herzog B, Kluttig A, Haerting J. Health literacy in an urban elderly East-German population – results from the population-based CARLA study. BMC Public Health 2015; 15: 883.
• 27.Keskin OÖ, Çağlayan Ç. The Relationship Between Participation in Mammography Screening Program and Health Literacy. TJFM&PC 2019;13(4): 448-456.
• 28. Rakhshkhorshid M, Navaee M, Nouri N, Safarzaii F. The association of health literacy with breast cancer knowledge, perception and screening behavior. Eur J Breast Health 2018; 14(3):144.
• 29. Armin J, Torres CH, Vivian J, Vergara C, Shaw SJ. Breast self-examination beliefs and practices, ethnicity, and health literacy: Implications for health education to reduce disparities. Health Educ J. 2014;73:274–284.
• 30. Rutan MC, Sammon JD, Nguyen DD, Kilbridge KL, Herzog P, Trinh QD. The Relationship Between Health Literacy and Nonrecommended Cancer Screening. Am J Prev Med 2021; 60(2): 69-72.
• 31. Komenaka IK, Nodora JN, Hsu CH, Martinez ME, Gandhi SG, Bouton ME, Weiss BD. Association of health literacy with adherence to screening mammography guidelines. Obstet Gynecol 2015; 125(4): 852-859.
• 32. Huang CH, Lo YJ, Kuo KM, Lu IC, Wu H, Hsieh MT, ... & Lin CW. Health literacy and cancer screening behaviors among community-dwelling female adults in Taiwan. Women & Health 2021; 61(5): 408-419.
• 33. Somayyeh N, Aydogdu NG. The Effect of Breast Cancer Fear on Early Detection Behaviors of Women. International Journal of Caring Sciences 2019; 12(2):649-657.
• 34. Doğan M, Çetinkaya F. The relationship of health literacy level with positive health behaviors in academicians. Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 28(3):135-141.
• 35. Naghibi SA, Jamshidi P, Rostami F. Identification of factors associated with breast cancer screening based on the PEN-3 model among female school teachers in Kermanshah. Iran J Health Educ Health Promotion 2016; 4: 58–64.
• 36. Özcan H, Koçak D, Dağlı A. Experiences of women with gynecological examination: The example of Gümüşhane. Sağ Aka Derg 2020;7(3):188-195.
• 37. Bilgin Z, Doğan Merih Y. Determination of Shyness and Anxiety Sıtuations of Women of Different Generations Regarding Gynecological Examinations. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 2020;23(2):188-195.
• 38. Daşıkan Z, Sevil Ü. Kadınlarda Jinekolojik Muayeneyi Engelleyen Psikososyal Faktörler. STED, 2017; 26(2):75-83.
• 39. Thompson EL, Wheldon CW, Vamos CA. Griner SB, Dalley EM. How Is Health Literacy Related to Pap Testing Among US Women?. J Canc Educ 2019; 34:789–795.
• 40. Şensoy N. Aile Sağlığı Merkezine Kayıtlı Kişilerin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Genel Sağlık Taramaları Ve Sağlık Algısı Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi). Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Afyonkarahisar. 2020.
• 41. Altınel B. Serviks Kanseri Yönünden Riskli Kadınlara Yönelik Çoklu Girişimlerin Sağlık Sorumluluğu, Serviks Kanserine İlişkin İnanç Ve Tarama Yaptırmasına Etkisi: Randomize Kontrollü Deney (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Konya. 2018