Tekinalp’s Anti-socialism as a Modern Ottoman Jewish

Yıl 2020, Sayı: 61, 323 - 339, 30.06.2020

Rıdvan Turhan

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0010

Öz

Tekinalp is an intellectual of Jewish origin, who lived in the period of transition from empire to nation state with radical social, economic and political changes. Tekinalp was, for a certain period of time, a fervid advocate of the Ottomanism ideal, which envisaged the Ottomanization of Jews and their adaptation to the society they lived in. Tekinalp also expressed his opinions on such modern ideologies as Zionism and socialism on various platforms. In the political arena of the period, Tekinalp took an explicit position as an antagonist of socialism. Nevertheless, a significant proportion of the Jewish intellectuals living in Europe at that time gathered around socialism and it was to such extent that the most prominent socialist theoreticians stood out among Jewish intellectuals. In this paper, Tekinalp’s negative stance against socialism was outlined and the underlying reasons for the dissenting opinions between European Jewish intellectuals and Tekinalp, an Ottoman Jew, during the early 20th century were discussed. In this context, such discussion hopefully aims to introduce an unassuming contribution to the understanding of the relation between Judaism and socialism.

Anahtar Kelimeler

Tekinalp, judaism, socialism, jewish identit

Modern Bir Osmanlı Yahudi’si Olarak Tekinalp’in Sosyalizm Karşıtlığı

Öz

Tekinalp toplumsal, ekonomik ve siyasal açıdan köklü dönüşümlerin yaşandığı imparatorluktan ulus devlete geçiş sürecinde yaşamış Yahudi bir entelektüeldir. Belirli bir dönem Yahudilerin Osmanlılaştırılması ve içinde yaşadıkları topluma uyumu ekseninde Osmanlıcılık düşüncesinin ateşli bir savunucusu olan Tekinalp, çeşitli platformlarda Siyonizm ve sosyalizm gibi modern ideolojiler hakkındaki düşüncelerini dile getirmiş ve dönemin siyasi arenasında kendisini açık bir biçimde sosyalizm karşıtı olarak konumlandırmıştır. Diğer yandan aynı dönemde Avrupa’da yaşayan Yahudi entelektüellerin önemli bir bölümü sosyalizmin saflarında bir araya gelmiş, hatta en önemli sosyalist teorisyenler yine Yahudi entelektüeller arasından çıkmıştır. Bu çalışmada Tekinalp’in sosyalizm karşısındaki negatif tutumu ana hatlarıyla tanıtılmış ve buradan hareketle yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Avrupalı Yahudi entelektüellerle bir Osmanlı Yahudi’si olan Tekinalp’in sosyalizm karşısındaki farklı tutumlarının sebepleri tartışılmıştır. Bu eksende ortaya koyulacak bir tartışmanın Yahudilik ve sosyalizm ilişkisinin anlaşılabilmesine mütevazı bir katkı yapması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tekinalp, yahudilik, sosyalizm, yahudi kimliği

Kaynakça

• Anastassiadou, M. (2001). Selanik 1830-1912. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Attali, J. (2014). Yahudiler, dünya ve para: Yahudi halkının ekonomik tarihi. (B. Günen, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Baer, M. D. (2010). The dönme: Jewish convert, Muslim revolutionaries, and secular Turks. California: Stanford University Press.
• Bali, N. R. (2012). Bir günah keçisi: Munis Tekinalp, Cilt 2. İstanbul: Libra Yayınları.
• Bayly, C. A. (2014). Modern dünyanın doğuşu. (M. N. Şellaki, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayram, S. (2009). Osmanlı döneminde Selanik limanı: 1869-1912. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Benaroya, A. (1949). The socialist federation of Saloniki. Jewish Social Studies, 11(1), 69–72.
• Benbassa, E. (1994). Associational strategies in Ottoman Jewish society in the nineteenth and twentieth century. In A. Levy (ed.), The Jews and the Ottoman Empire. (pp. 457–483). Princeton: The Darwin Press.
• Benbassa, E., Rodrigue, A. (2010). Türkiye ve Balkan Yahudileri tarihi (A. Atasoy, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Benlisoy, S. (2018). İstanbul’un ırgatları, İstanbul: İstos Yayınları.
• Brenner, M. (2011). Kısa Yahudi tarihi. (S. Altınçekiç, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Clinard, M. B., & Meier, F. R. (1968). Sociology of deviant behavior. New York: Rinehart. Coenen-Huther, J. (2013). Durkheim’ı anlamak. (S. A. Gönen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Deutscher, I. (2017). The non-Jewish Jew and other essays. London: Verso.
• Diner, D., & Frankel, J. (2004). Jews and communism: The utopian temptation. In J. Frankel (ed.), Dark times, dire decisions. (pp. 3–12). New York: Oxford University Press.
• Dumont, P. (2004). Yahudi-Sosyalist-Osmanlı bir örgüt: Selanik İşçi Federasyonu. Mete Tunçay ve Eric J. Zürcher (Ed.). (M. Tunçay, Çev.). Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyalizm ve milliyetçilik 1876-1923 içinde (s. 73–111). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dumont, P. (2014). Osmanlı sosyalizminin doğuşu. Gilles Veinstein (Ed.). (C. Akalın, Çev.). Selanik 1850-1918 içinde (s. 247–262). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Georgeon, F. (2014). Müslüman ve dönme Selanik. Gilles Veinstein (Ed.). (C. Akalın, Çev.). Selanik 1850-1918 içinde (s. 134–135). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Haupt, G., Dumont, P. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyalist hareketler (Tuğrul Artunkal, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (1994). Intellectuals and class struggle, In Revolutionaries: Contemporary essays (pp. 245–266). London: Phoenix.
• Ilıcak, H. Ş. (2002). Jewish socialism in Ottoman Salonica. Southeast European and Black Sea Studies, 2(3), 115– 146.
• Karaömerlioğlu, A. (2006). Rusya, Almanya ve Türkiye’de büyük bir kozmopolit entelektüel ve eylemci: HelpandParvus. Doğu Batı, (37), 157–179.
• Landau, J. (1996). Tekinalp: Bir Türk yurtseveri (B. Parmaksızoğlu, İ. Pınar, O. Engin, N. Medina, M. Şahin, S. S. Öğün, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Laurens, H. (2013). Judaism and the religious denominational community in the near east. In Meddep, A., & Stora, B. (Eds.), A history of Jewish-Muslim relations from the origins to the present day (pp. 272–276) Princeton: Princeton University Press.
• Lazare, B. (1995). Antisemitism its history and causes. London: University of Nebraska Press.
• Lewental, D. G. Club des Intimes, Salonica. In Normal A. Stillman (Ed.), Encyclopedia of Jews in the Islamic World, Retrieved from http://referenceworks.brillonline.com.
• Löwy, M. (2017). Redemption and utopia: Jewish libertarian thought in central Europe. London: Verso. Mazower, M. (2007). Selanik: Hayaletler şehri. (G. Ç. Güven, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mendes-Flohr, P. (1999). German Jews: A dual identity. New Haven: Yale University Press.
• Merton, R. K. (1968). Social theory and social structure. New York: The Free Press.
• Michels, R. (2001). Political parties: A sociological study of the oligarchical tendencies of modern democracy. Kitchener: Batoche Books.
• Molho, R. (2014). Yenilenme. Gilles Veinstein (Ed.). (C. Akalın, Çev.). Selanik 1850-1918 içinde (s. 79–98). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Odabaşı, A. İ. (2010). Munis Tekinalp (Moiz Kohen)’in erken dönem biyografisine ve bibliyografyasına katkı. Toplumsal Tarih, (204), 2–13.
• Quataert, D. (2014). Fabrika bacalarından tüten ilk dumanlar. Gilles Veinstein (Ed.). (C. Akalın, Çev.). Selanik 1850-1918 içinde (s. 223–245). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rodrigue, A. (1990) French Jews, Turkish Jews. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
• Sencer, O. (1969). Türkiye’de işçi sınıfı. İstanbul: Habora Kitabevi.
• Scharlau, W., Zeman, Z. A. (2007). Devrim taciri: İttihat ve Terakki’nin bolşevik teorisyeni-Parvus Efendi. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Sharkey, H. J. (2017). A history of Muslims, Christians and Jews in the Middle East. Cambridge: Cambridge University Press.
• Shaw, S. (1991). The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, London: MacMillan Press.
• Starr, J. (1945). The socialist federation of saloniki. Jewish Social Studies, 7(4), 323–336.
• Taguieff, P. A. (2017). Antisemitizm. (I. Ergüden, Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Tekeli, İ., İlkin, S. (2003). İttihat ve Terakki’nin oluşumunda Selanik’in toplumsal yapısının belirleyiciliği. Cumhuriyetin harcı: Köktenci modernitenin doğuşu içinde (s. 1–65). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Traverso, E. (2001). Marksistler ve Yahudi sorunu. (A. Tekin ve U. U. Aydın). İstanbul: Yazın Yayıncılık.
• Traverso, E. (2016). Yahudi modernitesinin sonu. (Z. Bursa, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1988). Türkiye’de siyasal partiler: İkinci Meşrutiyet dönemi (2. bs.). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Tunçay, M. (2000). Türkiye’de sol akımlar I-1908-1925. (2. bs.). İstanbul: BDS Yayınları. Turhan, R. (2017). Türkiye’de Yahudi Modernleşmesi ve Tekin Alp, Kutadgubilig, (36), s. 505–528.
• Ülken, H. Z. (1944). Yahudi meselesi. İstanbul: Üniversite Kitabevi. Veinstein, G. (2014). Seküler bir paradoks. Gilles Veinstein (Ed.). (C. Akalın, Çev.), Selanik 1850-1918 içinde (s. 51–78.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Vidal-Naquet, P. (2001). Yahudi prizması ve Marksist prizma. E. Traverso, Marksistler ve Yahudi sorunu içinde (s. 9–23). İstanbul: Yazın Yayıncılık.
• Weber, M. (2003), Max Weber: A biography. New Brunswick: Transaction Publishers.
• Yumul, A., Bali, N. R. (2009). Ermeni ve Yahudi cemaatlerinde siyasal düşünceler. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Tanzimat ve Meşrutiyet’in birikimi içinde (s. 362–366). İstanbul: İletişim Yayınları.