White Collar Subcontracted Employees in the Public Health Sector: The Case of Fırat University Hospital

Yıl 2020, Sayı: 61, 207 - 228, 30.06.2020

Sinan Acar

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0037

Öz

With the Health Transformation Program (HTP) in Turkey whose infrastructure was established in the 1980s and came into practice in 2003, a significant stage of the neo-liberal transformation process started in the field of public health services. With the transformation process in health, a transition was made into performance- based service production in healthcare services, and flexible forms of employment started to be seen in employment processes. This study mainly focuses on the perception and experience of the white- collar subcontracted employees in public health services of flexible and precarious employment in the neoliberal period. As a result, it was observed that most participants were young, single and graduates of higher education. It was found that the knowledge, skills and experience of the employees were not considered in decision-making processes, and accordingly, they had lower levels of feelings of organizational justice. It may be stated that, due to the production of services with flexible and performance based work, the workload of the employees has increased considerably and the work is carried out with a low number of employees. Having employees with the same job and similar educational levels under different forms of employment was found to reveal material and moral inequalities among the employees. Consequently, the neo-liberal transformation process in public health services also shows its effect on the employment processes in these fields and the existing structure is being transformed in a way to also involve white-collar occupations by taking contracts, flexibility and precarity as a basis.

Anahtar Kelimeler

Flexibility, Precarity, Public Health Services, White-Collar Subcontracted Employees

Kamu Sağlık Sektöründe Beyaz Yakalı Taşeron Çalışanlar: Fırat Üniversitesi Hastanesi Örneği

Öz

Türkiye’de kamu sağlık hizmetleri alanında 1980’li yıllardan itibaren alt yapısı oluşturulan, 2003 yılında ise uygulamaya giren Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) ile neo-liberal dönüşüm sürecinin önemli bir aşamasına geçilmiştir. Sağlıkta dönüşüm süreciyle birlikte sağlık hizmetlerinde performansa dayalı hizmet üretim sürecine geçilmiş ve istihdam süreçlerinde de esnekliğe dayalı istihdam biçimleri görülmeye başlanmıştır. Bu çalışma temelde neo-liberal dönemde istihdamda görülmeye başlanan esneklik ve güvencesizlik süreçlerinin kamu sağlık hizmetlerindeki beyaz yakalı taşeron çalışanlarca nasıl algılandığı ve deneyimlendiği konusu üzerinedir. Araştırma sonucunda çalışanların çoğunluğunun genç, bekâr ve yükseköğretim mezunu kişilerden oluştuğu görülmüştür. Çalışanların karar alma süreçlerinde bilgi, beceri ve deneyimlerinin dikkate alınmadığı ve bu noktada örgütsel adalet duygularının düşük olduğu görülmüştür. Esnek ve performansa dayalı hizmet üretimine bağlı olarak çalışanların iş yüklerinin büyük oranda arttığı ve işlerin düşük eleman sayılarıyla yürütülmeye çalışıldığı söylenebilir. Kurumda aynı işi yapan ve benzer eğitim düzeylerine sahip çalışanların farklı istihdam şekillerine dayalı çalıştırılmasının çalışanlar arasında maddi-manevi eşitsizlikleri ortaya çıkardığı görülmüştür. Sonuç olarak kamu sağlık hizmetlerinde yaşanan neo-liberal dönüşüm süreci bu alanlardaki istihdamda da etkisini göstermekte ve mevcut yapı sözleşmeliliği, esnekliği ve güvencesizliği esas alarak ve beyaz yakalı meslekleri de içerecek şekilde dönüşmektedir.

Anahtar Kelimeler

Esneklik, Güvencesizlik, Kamu Sağlık Hizmetleri, Beyaz Yakalı Taşeron Çalışanlar

Kaynakça

• Adams, J. S. (1969). Inequity in social exchange. Advanced in Experimental Social Psychology, 2, 267–299.
• Ağartan, T. (2007). Sağlıkta reform salgını. Avrupa’da ve Türkiye’de sağlık politikaları, reformlar, sorunlar, tartışmalar içinde (s.37–55). İstanbul: İletişim.
• Al-shawawreh, T. B. (2016). Economic effects of using nepotism and cronyism in the employment process in the public sector ınstitutions. Research in Applied Economics, 8(1), 58–67.
• Atkinson, J. (1984). Flexibility uncertainty and manpower management. UK: The Instıtute for Employment Studies.
• Bauman, Z. (2014). Siyaset arayışı. İstanbul: Metis. Beck, U. (2011). Risk toplumu başka bir modernliğe doğru. İstanbul: İthaki.
• Bolton, S. C. (2002). Consumer as king in the NHS. International Journal of Public Sector Management, 15(2), 129–139.
• Bostan, S. ve Çiftçi, F. (2016). Sağlıkta dönüşüm programı uygulamalarının hastane hizmetleri üzerindeki değişim etkisi: sağlık çalışanlarının görüşleri. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 1–8.
• Braverman, H. (2008). Emek ve tekelci sermaye yirminci yüzyılda çalışmanın değersizleşmesi. (Ç. Çidamlı, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Burawoy, M. (2015). Üretim siyaseti ve sosyalizmde fabrika rejimleri. Ankara: Notabene Yayınları.
• Calhoun, C. (2016). Bourdieu sosyolojisinin ana hatları. Ocak ve zanaat, Pierre Bourdieu derlemesi içinde (s.77– 131). İstanbul: İletişim.
• Castells, M. (2008). Enformasyon çağı: ekonomi, toplum ve kültür, Cilt 1: Ağ toplumunun yükselişi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cevahir, E. (2013). Türkiye’de sağlık sisteminin dönüşümü: toplumsal yansıma örnekleri (Doktora Tezi), Marmara Üniversirtesi SBE. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD, İstanbul
• Ceylan, Z. (2009). Performansa dayalı ücretlendirme modelleri ve Türkiye açısından bir değerlendirme. Sayıştay Dergisi (74–75), 45–75.
• Cho, S., Hwang, J.H., & Kim, J. (2008). Nurse staffing and patient mortality in intensive care units. Nursing Research, 57(5), 322–330.
• Ciğerci-Ulukan, N. ve Özmen-Yılmaz, D. (2016). Kamu sağlık sektöründe çalışan taşeron kadın işçiler: Samsun ve Ordu ili örneği. Çalışma ve Toplum, 1(48), 87–114.
• Çelikay, F. ve Gümüş, E. (2011). Sağlıkta dönüşümün amprik analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 55– 92.
• Devlet Personel Başkanlığı. (2017). Kamu personel istatistikleri, Erişim adresi: http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/ istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri,
• Dora, Y. Y. (2014). Hemşirelik hizmetlerinde ücretlendirme ve dağıtım adaleti algısını etkileyen faktörler. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi SBE İşletme Yönetimi ABD. İstanbul
• Elbek, O. (2012). Performans ve hekimlik. Sosyal ekonomisi hekim/sağlıkçı emek tartışmaları içinde (s.52–72). İstanbul: Sorun Yayınları.
• Elbek, O.ve Adaş, E. (2009). Sağlıkta dönüşüm: eleştirel bir değerlendirme. TPD Bülteni, 12(1), 33–44.
• Engels, F. (1974). İngiltere’de emekçi sınıfların durumu . İstanbul: Gözlem Yayınları.
• Erdayı, A. U. (2012). Beyaz yakalıların tanımlanması üzerine. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(3), 65–80.
• Erman-Demir, F. (2014). Çalışanlarda iş doyumu ve etkileyen faktörler (Diyarbakır Çocuk Hastanesi örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi SBE Hastane Ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul
• Etiler, N. (2012). The outcomes of neoliberal policies on health workforce employment. Labour markets & employment içinde (s.41–53). London: IJOPEC Publication.
• Gerek, N. (2017). Kamuda çalışan alt işveren işçilerinin muvazaalı ilişkilerden ve işkolu tespitindeki zorluklardan kaynaklanan sorunları”. KARATAHTA İş Yazıları Dergisi (8), 53–88.
• Gönç, T. (2016). Kadın yoğun meslekleri erilleştirmeye yönelik stratejiler: Türkiye’de erkek hemşireler örneği. Sosyoloji Araştırmalar Dergisi, 19(1), 96–144.
• Gün, S. (2013). Taşeronlaşma ve taşeron uygulamaları bağlamında ‘ hukukun üstünlüğü’ ideali üzerine bir inceleme. Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 57–72.
• Harmancı, A. K. (2010). Sağlık hizmetlerinde özelleştirme uygulamaları ve hemşirelerin özelleştirme uygulamalarına ilişkin algıları. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı
• İlhan, S. (2008). Yeni kapitalizm ve meslek olgusunun değişen anlamları üzerine. Dumlupınar Üniversitesi SBE Dergisi, (21), 313–328.
• Jenkins-Clarke, S., & Carr-Hill, R. (2001). Changes, challenges and choices for the primary health care workforce: looking to the future. Journal of Advanced Nursing, 34(6), 842–849.
• Keyder, Ç. (2007). Giriş. Ç. Keyder, N. Üstündağ, & vd. (Dü), Avrupa’da ve Türkiye’de sağlık politikaları reformlar, sorunlar, tartışmalar içinde (s.15–37). İstanbul: İletişim.
• Kılıçaslan, A. ve Kılıçaslan, Z. (2013). Aşırı tanı ve tedavi. Kapitalizm sağlığa zararlıdır içinde (s.177–192). İstanbul: Hayykitap.
• Kol, E. (2014). Türkiye’de sağlık hizmetlerinde yaşanan dönüşüm: Eskişehir’de alt gelir grupları üzerine bir inceleme. (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi SBE Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD.
• Kumar, K. (2010). Sanayi sonrası toplumdan post-modern topluma çağdaş dünyanın yeni kuramları. Ankara: Dost.
• Lastra, S., Alcazar, F.M., & Gardey, G.S. (2014). Functional flexibility in human resource management systems: conceptualization and measurement. International Journal of Business Administration, 5(1), 1–14. ,
• Navarro, V. (2009). What we mean by social determinants of health. Global Health Promotion, 16(1), 5–16.
• Özkanan, A.ve Erdem, R. (2014). Yönetimde kayırmacı uygulamalar: kavramsal bir çerçeve . Süleyman Demirel Üniversitesi SBE Dergisi. (20), 179–206.
• Öztürk, O. (2015). Sağlıkta neo-liberal dönüşüm ve hak kayıpları. M. Koray, & A. Çelik (Dü), Himmet, fıtrat, piyasa AKP döneminde sosyal politika içinde (s.77–99). İstanbul: İletişim.
• Özveri, M. (2008). Alt işveren: iş hukukunun altının oyulması. Tes-İş Dergisi, 109–114.
• Pala, K. (2007). Türkiye için nasıl bir sağlık reformu ?, Bursa: Ders Notu.
• Parlak, Z. ve Özdemir, S. (2011). Esneklik kavramı ve emek piyasalarında esneklik, Sosyal Siyaset Konferansları, 60(1), 1–60
• Pena-Casas, R., & Latta, M. (2004). Working poor in the european union. Dublin, Ireland: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions,
• Penoyer, D. A. (2010). Nurse staffing and patient outcomes in critical care: a concise review. Critical Care Medicine, 38(7), 1521–1528.
• Sasichay-Akkadechanunt, T., Scalzi, C.C., & Jawad, A.F. (2003). The relationship between nurse staffing and patient outcomes. The Journal of Nursing Administration, 33(9), 478–485.
• Sayan, İ. Ö. ve Küçük, A. (2012). Türkiye’de kamu personeli istihdamında dönüşüm: Sağlık Bakanlığı örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(1), 171–203.
• Sayın, A. K. (2017). Türk hukukunda alt işveren uygulaması: kamu kuruluşlarının personel çalışmasına dayalı hizmet alımlarında 6552 Sayılı Kanunun getirdiği yeni yaklaşımlar. Sosyal Siyaset Konferansları (69), 59–98.
• SB. (2007). Sağlıkta performans yönetimi . Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Sennett, R. (2008). Karakter aşınması, yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri. (B. Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2009a). Zanaatkâr. (M. Pekdemir, Çev.) İstanbul: Ayrıntı. Sennett, R. (2009b). Yeni kapitalizm kültürü. (A. Onacak, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Seymour, R. (2012). Hepimiz güvencesiziz: “prekarya” kavramı ve yanlış kullanımları üzerine. Güvencesizleştirme, süreç, yanılgı, olanak içinde (s.251–271). Ankara: NotaBene.
• Söyük, S. (2007). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerine etkisi ve istanbul ilindeki özel hastanelerde çalışan hemşirelere yönelik bir çalışma. (Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi SBE İşletme Yönetimi ve Organizasyon Bilim Dalı
• Standing, G. (2015). Prekarya yeni tehlikeli sınıf. İstanbul: İletişim.
• Tengilimoğlu, D., Işık, O. ve Akbolat, M. (2009). Sağlık işletmeleri yönetimi. Ankara : Nobel. Ünlütürk-Ulutaş, Ç. (2011). Türkiye’de sağlık üretiminin dönüşümü. Ankara: NotaBene Yayınları.
• Yıldırım, H. H. ve Yıldırım, T. (2005). Avrupa Birliği’ne uyum süreci ve Türk sağlık sisteminde reform tartışmaları. Avrupa Birliği’ne uyum ve katılım sürecinde Türk sağlık sektörü açısından değerlendirmeler içinde (s.39–63). Ankara: ATO.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınevi
• Yücesan-Özdemir, G. (2008). Emek süreci, denetim ve emek rejimleri: taşeron çalışma üzerine ilk notlar. Toplum ve Hekim, 23(4), 254–262.
• Yücesan-Özdemir, G. (2010). Despotik emek rejimi olarak taşeron çalışma. Çalışma ve Toplum, (4), 35–50.