Türkiye’de Siyasetin Dönüşümü: ‘Güçlü Devlet Geleneği’nden ‘Total Siyaset’e

Yıl 2020, Sayı: 62, 227 - 253, 25.12.2020

Şükrü Mutlu Karakoç

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0091

Öz

Bu makale Türkiye’de “devlet – toplum ilişkisi olarak siyaset”in 1990’lardan bugüne dönüşümünü kavramsal olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu kavramsal analiz için öncelikle Cumhuriyet Türkiye’sine hakim siyaset yapısını tanımlayan kurucu parametrelerin tespiti yapılmaktadır. Kurucu parametrelerin tespiti konusunda literatürde Türkiye siyasetini analiz etmek üzere daha önceden geliştirilmiş olan yerleşik kavramsal modellere başvurulmaktadır. Bu kapsamda yerleşik kavramsal modeller olarak Şerif Mardin’in “merkez – çevre”, Metin Heper’in “aşkın devlet – toplum”, İdris Küçükömer’in “Batıcı laik – Doğucu İslamcı” cephe ve Emre Kongar’ın “devletçi seçkinci - gelenekçi liberal” cephe modellerinin literatür analizi yapılmaktadır. Ardından, yerleşik kavramsal modellerin analiziyle tespit edilen kurucu parametrelerden hareketle Türkiye siyaset yapısında 1990 sonrası yaşanan değişim incelenmektedir. Çalışmada Cumhuriyet Türkiye’sine hakim siyaset yapısının, genel olarak 2000 sonrasında gerçekleşen siyasal reformlar etrafında değişerek, kurumsal düzeyde “güçlü devlet geleneği”ne dayalı siyaset yapısından “total siyaset”e dayalı bir siyaset yapısına dönüştüğü iddia edilmektedir. Bu bağlamda ilk olarak ekonomi alanında, yeni üretim ilişkileri, sermaye aktörlerinde çeşitlenme, sermayenin toplumsal alana yayılması etrafında dönüşümün ekonomi boyutu incelenmektedir. İkinci olarak toplumsal alanda, sivil toplum alanının genişlemesi, kimlik politikalarının yükselişi, sosyal gruplarda aktörleşme etrafında dönüşümün toplumsal boyutu ele alınmaktadır. Son olarak siyaset alanında güçlü devlet geleneğinin kurumsal olarak çözülüşü ve sosyal grupların davranış - etkileşimleriyle biçimlenen yeni siyaset yapısı ortaya konmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal tabakalaşma, toplumsal hareketlilik, mesleki statü, çok düzeyli modelleme, ikincil veri analizi

Transformation of Politics in Turkey: from the ‘Strong State Tradition’ to ‘Total Politics’

Öz

This article aims to conceptually analyze the transformation of politics, as a state-society relationship, in Turkey from the 1990s until today. To do this conceptual analysis, firstly, a detection of the founding parameters which describe the dominant political structure of Republic of Turkey is done. For the detection of founding parameters, the settled conceptual models that have been developed previously to analyze the politics of Turkey are consulted. As the settled conceptual models, the models of Şerif Mardin’s “centerperiphery”, Metin Heper’s “transcendent state – society”, İdris Küçükömer’s “Proponents of westernization/ secularist - Proponents of easternization/Islamist” front and Emre Kongar’s “statist preeminent - traditionalist liberal” front are analyzed. Then, the changes in the structure of the post-1990 politics of Turkey is analyzed with reference to founder parameters which are detected from the settled conceptual models. The major argument of this article is that the dominant political structure of the Republic of Turkey, overall changing around political reforms after 2000, has transformed at the institutional level from the “strong state tradition - based” political structure to “total politics - based” political structure. In this context, this study explores how the strong state tradition transformed and the social groups turned into an actor in Turkish politics.

Anahtar Kelimeler

Social stratification, social mobility, occupational status, multilevel modelling, secondary data analysis

Kaynakça

• Açıkel, F. (2006). Entegratif toplum ve muarızları: ‘merkez-çevre’ paradigması üzerine eleştirel notlar. Toplum ve Bilim, (105), 30–69.
• Alkan, H. (1998a). Türkiye’de baskı grupları: siyaset ve işadamı örgütlenmeleri (Odalar – TÜSİAD – MÜSİAD). (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Alkan, H. (1998b). Türkiye’de işadamı örgütleri ve devlet. Birikim, (114), 43–62.
• Altan, M. (1992). İkinci cumhuriyet nedir ne değildir?. Türkiye Günlüğü, (20), 10–14.
• Argın, Ş. (2008). Bir sosyalist düşünce platformu: Birikim. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Sol kitabı içinde (s. 967 – 988). Cilt 8. 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayata, A. (1997). The emergence of identity politics in Turkey. New Perspectives on Turkey, (17), 59–73.
• Badie, B., & Birnbaum, P. (1983). The sociology of the state. (A. Goldhammer, Trans.). Chicago: University of Chicago Press,
• Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü. Yeni vakıfların yıl bazında dağılımı (1980-2017)”. https://www.vgm.gov. tr/Documents/YEN%C4%B0%20VAKIFLARIN%20YIL%20BAZINDA%20DA%C4%9EILIMI%20(198028072017).pdf (Erişim tarihi: 7 Haziran 2018).
• Bayramoğlu, A. (2001). Türkiye’de İslami hareket: Sosyolojik bir bakış (1994-2000). İstanbul: Patika Yayıncılık. Bekaroğlu, E. A. (2017, 02 Mayıs). Popülizm: Bildiğimiz siyasetin sonu mu?. aljezeera.com.tr. http://www.aljazeera. com.tr/gorus/populizm-bildigimiz-siyasetin-sonu-mu (Erişim Tarihi: 6 Mayıs 2017).
• Belge, M. (2011). Militarist modernleşme: Almanya, Japonya ve Türkiye. İstanbul: İletişim Yayınları,
• Berki, R. N. (1979). State and society: An antithesis of modern political thought. In J. Hayward & R. N. Berki (Eds.), State and society in contemporary Europe (pp. 1 – 20). Oxford: Martin Robertson.
• Berman, M. (2010). Katı olan her şey buharlaşıyor. (Ü. Altuğ, B. Peker Çev.). 13. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2001). Türkiye’de meslek kuruluşları: ‘Kamu’, ‘sivil’ ve ‘milli’nin muğlak kesişim alanı. S. Yerasimos vd. (Ed.), Türkiye’de sivil toplum ve milliyetçilik kitabı içinde (s. 265–310). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buğra, A. (1998). Class, culture, and state: An analysis of interest representation by two Turkish business associations. International Journal of Middle East Studies, 30(4), 521–539.
• Cizre, Ü. (2001). Turkey’s Kurdish problem: Borders, identity and hegemony, In B. O’Leary vd. (Eds.), Right-sizing the State: The Politics of Moving Borders (pp. 222–252). Oxford: Oxford University Press.
• Cizre-Sakallıoğlu, Ü. (1996). Parameters and strategies of Islam–state interaction in republican Turkey. International Journal of Middle East Studies, 28(2), 231–251.
• Cizre-Sakallıoğlu, Ü., & Yeldan, E. (2000). Politics, society and financial liberalization: Turkey in the 1990s. Development and Change, 31(2), 481–508.
• Çaha, Ö. (2005). Ana temalarıyla 1980 sonrası İslâmî uyanış: demokrasi çoğulculuk ve sivil toplum, Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık, kitabı içinde (476–492), Cilt 6, 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çolak, Y. (2009). Türkiye’de laiklik ve İslamcılık arasında vatandaşlık. (E. F. Keyman ve A. İçduygu, (Der.), Küreselleşme, Avrupalılaşma ve Türkiye’de vatandaşlık kitabı içinde (B. Ulukan, Çev.), (s. 293–327). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Demir, Ö., Acar, M., & Toprak, M. (2004). Anatolian tigers or Islamic capital: Prospects and challenges. Middle Eastern Studies, 40(6), 166–188.
• Eisenstadt, S. N. (1963). The political systems of empires. London: The Free Press of Glencoe.
• Erdoğan, N. ve Üstüner, F. (2005). 1990’larda ‘siyaset sonrası’ söylemler ve demokrasi. M. Yılmaz (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Liberalizm kitabı içinde (s. 658–666), Cilt 7. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğan-Tosun, G. (2012). Civil society and democratic consolidation in Turkey. In M. Aknur (Eds.), Democratic consolidation in Turkey: State, political parties, civil society, civil-military relations, socio-economic development, EU, rise of political Islam and separatist Kurdish nationalism (pp. 179–202).
• Boca Raton, Florida: Universal Publishers. Heper, M. (1992). The strong state as a problem for the consolidation of democracy Turkey and Germany compared. Comparative Political Studies, 25(2), 169–194.
• Heper, M. (2010). Türkiye’de devlet geleneği. 3. Basım. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı. Yıllara Göre Faal Dernek Sayısı. https://www.dernekler.gov.tr/tr/ AnasayfaLinkler/yillara-gore-faal-dernek.aspx (Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017).
• İnsel, A. (2003). The AKP and normalizing democracy in Turkey. The South Atlantic Quarterly, 102(2/3), 293–308.
• Kahraman, H. B. (2008). Türk siyasetinin yapısal analizi I – kavramlar kuramlar kurumlar. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Keyman, E. F., & İçduygu, A. (2003). Globalization, civil society and citizenship in Turkey: Actors, boundaries and discourses. Citizenship Studies, 7(2), 219–234.
• Keyman, E. F., & Koyuncu, B. (2005). Globalization, alternative modernities and the political economy of Turkey. Review of International Political Economy, 12(1), 105–128.
• Keyman, E. F. (1999). Türkiye ve radikal demokrasi. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Keyman, E. F. (2009). Vatandaşlık ve kimliği eklemlemek: Türkiye’de Kürt sorunu. E. F. Keyman ve A. İçduygu (Der.), Küreselleşme, Avrupalılaşma ve Türkiye’de vatandaşlık kitabı içinde (B. Ulukan, Çev.), (s. 329–358). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,
• Kirişci, K. (1998). Minority / majority discourse: the case of the Kurds in Turkey. In D. C. Gladney (Eds.), Making majorities: Constituting the nation in Japan, Korea, China, Malaysia, Fiji, Turkey and The United States (pp. 227–245). California: Stanford University Press.
• Kongar, E. (1976). İmparatorluktan günümüze Türkiye’nin toplumsal yapısı. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Kongar, E. (2014). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği. 18. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Küçükömer, İ. (2013). Batılılaşma ve düzenin yabancılaşması. 4. Baskı. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Mahçupyan, E. (2008a). Epistemolojik konumlar, zihniyetler ve ideolojiler. E. Mahçupyan (Der.), Batı’yı anlamak: Zihniyet, değişim ve kriz kitabı içinde (s. 15–58). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mahçupyan, E. (2008b). Türkiye’nin modernleşme zihniyeti ve pozitivizm. E. Mahçupyan (Der.), Türkiye’yi anlamak: Zihniyet, değişim ve kriz kitabı içinde (s. 117–134). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mahçupyan, E. (2008c). Türkiye’de faşizmin muhtemel dayanakları üzerine. E. Mahçupyan (Der.), Türkiye’yi anlamak: Zihniyet, değişim ve kriz kitabı içinde (s. 195–216). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Şerif (2006), Türk siyasetini açıklayabilecek bir anahtar: Merkez-çevre ilişkileri. Ş. Mardin vd. (Der.), Türkiye’de toplum ve siyaset kitabı içinde (s. 35–78). 13. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marx, K. (1853, 25 Haziran). The British rule in India. New-York Herald Tribune. https://www.marxists.org/archive/ marx/works/1853/06/25.htm (Erişim Tarihi: 7 Kasım 2016).
• Marx, K. (1978). Kapital. Cilt 3. (A. Bilgi, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2012). Grundrisse: ekonomi politiğin eleştirisi için ön çalışma. (S. Nişanyan, Çev.). 2. Baskı. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (1968). Alman ideolojisi Feuerbach. (S. Hilav, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (1970). Komünist manifesto, (S. Ege, Çev.). 2. Baskı. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Nettl, J. P. (1968). The State as a conceptual variable. World Politics, 20(4), 559–592.
• Öniş, Z. (1992). Redemocratization and economic liberalization in Turkey: The limits of state autonomy. Studies in Comparative International Development, 27(2), 3–23.
• Öniş, Z., & Türem, U. (2001). Business, globalization and democracy: A comparative analysis of Turkish business associations. Turkish Studies, 2(2), 94–120.
• Öniş, Z., & Türem, U. (2002). Entrepreneurs democracy, and citizenship in Turkey. Comperative Politics, 34(4), 439–456.
• Öniş, Z. (1997). The political economy of Islamic resurgence in Turkey: The rise of the Welfare Party in perspective. Third World Quarterly, 18(4), 743–766.
• Özbudun, E., & Keyman, E. F. (2002). Cultural globalization in Turkey: Actors, discourses, strategies. In P. L. Berger, S. P. Huntington, (Eds.), Many globalizations: Cultural diversity in the contemporary world (pp. 296–319). Oxford: Oxford University Press.
• Özdemir, Ş. (2006). MÜSİAD: Anadolu sermayesinin dönüşümü ve Türk. Ankara: Vadi Yayınları.
• Özipek, B. B. (2005). Liberal düşünce topluluğu. M. Yılmaz, (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Liberalizm kitabı içinde (s. 620–628). Cilt 7. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2008). Globalization, industrialization and changing politics in Turkey. New Perspectives on Turkey, (38), 267–273.
• Plagemann, G. (2001). Türkiye’de insan hakları örgütleri: Farklı kültürel çevreler, farklı örgütler, S. Yerasimos vd. (Ed.), Türkiye’de sivil toplum ve milliyetçilik kitabı içinde (s. 361–396). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Savran, S. (1986). Sol liberalizm: Maddeci bir eleştiriye doğru. 11. Tez Kitap Dergisi, (2), 10–40.
• Schüler, H. (2001). Aleviler ve sosyal demokratların ittifak arayışı: Dilsel ve dinsel olarak tanımlanmış grupların sosyal demokrat-laik ortam ve partilerdeki rolü. S. Yerasimos vd. (Ed.), Türkiye’de sivil toplum ve milliyetçilik kitabı içinde (s. 133–183). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Seufert, G. (2001). Milliyetçi söylemlerin sivil toplum üzerindeki etkisi. S. Yerasimos vd., (Ed.), Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik kitabı içinde (s. 25–44) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Shils, E. (2002). Merkez ve çevre. (Y. Z. Çelikkaya, Çev.). Türkiye Günlüğü, (70), 86–96.
• Şimşek, S. (2004a). New social movements in Turkey Since 1980. Turkish Studies, 5(2), 111–139. Şimşek, S. (2004b). The transformation of civil society in Turkey: From quantity to quality. Turkish Studies, 5(3), 46–74.
• Toros, E. (2007). Understanding the role of civil society as an agent for democratic consolidation: The Turkish case. Turkish Studies, 8(3), 395–415.
• Tuğal, C. (2005). İslamcılığın dinî çoğulluk alanındaki krizi: Alevîlik açmazı hakkında bazı açılımlar. Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık kitabı içinde (s. 493–502). Cilt 6. 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkmen, B. (2006). Müslim youth and Islamic NGO’s. In N. Göle, L. Ammann (Eds.), Islam in public: Turkey, Iran and Europe (pp. 227–255). İstanbul: İstanbul Bilgi University Press.
• TÜSAİD. (1995, Şubat). Optimal devlet: 21. yüzyıl için yeni bir devlet modeline doğru. İstanbul.
• TÜSAİD. (1995, Mayıs). Türkiye için yeni bir seçim yöntemi tasarımına doğru. İstanbul.
• TÜSİAD. (1995, Eylül). Yerel yönetimler: Sorunlar ve çözümler. İstanbul.
• TÜSİAD. (1996, Nisan). Seçim sistemi tartışması ve iki turlu sistem. İstanbul.
• TÜSİAD. (1997, Ocak). Türkiye’de demokratikleşme perspektifleri. İstanbul.
• TÜSİAD. (1997, Mayıs). Siyasi partiler yasası. İstanbul.
• TÜSİAD. (1997, Haziran). Seçimler, TBMM ve hükümet sistemleri. İstanbul.
• TÜSİAD. (1997, Aralık). Hukuk devleti ve yargı. İstanbul.
• TÜSİAD. (1998, Şubat). İnsan hakları. İstanbul. TÜSİAD. (1998, Kasım). Yargılama düzeninde kalite. İstanbul.
• TÜSİAD. (1999, Aralık). Türkiye’de demokratik standartların yükseltilmesi: Tartışmalar ve son gelişmeler. İstanbul.
• Vorhoff, K. (1998). Academic and journalistic publications on the Alevi and Bektashi of Turkey. In T. Olsson, E. Ozdalga, C. Raudvere, (Eds.), Alevi identity: Cultural religious and social perspectives (pp. 28 – 58). Swedish Research Institute in İstanbul.
• Vorhoff, K. (2000). Businessmen and their organizations: Between ınstrumental solidarity, cultural diversity and the state. In S. Yerasimos, G. Seufert, K. Vorhoff, (Eds.), Civil society in the grip of nationalism: Studies on political culture in contemporary Turkey (pp. 143–195). İstanbul: Orient-Institut & Institut Français D’etudes Anatoliennes.
• Wallerstein, I. (2004). Dünya sistemleri analizi: Bir giriş. (E. Abadoğlu, N. Ersoy, Çev.). İstanbul: Aram Yayıncılık.
• Weber, M. (2012a). Ekonomi ve toplum. Cilt -1. (L. Boyacı, Çev.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2012b). Ekonomi ve toplum. Cilt -2. (L. Boyacı, Çev.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• YA DA - Yaşama Dair Vakıf. Verilerle sivil toplum kuruluşları. Tarih Yok. http://en.yada.org.tr/pdf/ c9b3f2a6d1595bde1124f6df6e830903.pdf (Erişim Tarihi: 27 Temmuz 2017).
• Yaşar, M. E. (2005). Dergâh’tan partiye, vakıftan şirkete bir kimliğin oluşumu ve dönüşümü İskenderpaşa cemaati. Y. Aktay( Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık kitabı içinde (s. 323–340). Cilt 6. 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2005). Modernleşen müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve AK Parti. (A. Yıldız, Çev.). İstanbul: Kitap yayınevi.
• Yavuz, M. H. (2011). Erbakan’dan Erdoğan’a laiklik, demokrasi, Kürt sorunu ve İslam. (L. Adalı, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yayman, H. (2011). Şark meselesinden demokratik açılıma Türkiye’nin Kürt sorunu hafızası. 2. Baskı. Ankara: SETA Yayınları.
• Yıldırım, D. (2016). 1980 sonrasında liberal sol akımın gelişimi. E. Haspolat ve D. Yıldırım (Der.), Türkiye’de yeni siyasal akımlar (1980 sonrası) kitabı içinde (s. 171–209) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Yıldırım, D. ve Haspolat, E. (2016). İkinci cumhuriyetçilik: ‘Sol’ Özalizmin Türkiye tahayyülü. E. Haspolat ve D. Yıldırım (Der.), Türkiye’de yeni siyasal akımlar (1980 sonrası) kitabı içinde (s. 143–170). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Yılmaz, N. (2005). Kentin Alevileri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Resmi Gazete 3.10.2001 tarih ve 4709 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”: 17.10.2001 tarih ve 24556 mükerrer sayılı Resmi Gazete.
• 30.7.2003 tarih ve 4963 sayılı “Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”: 7.8.2003 tarih ve 25192 sayılı Resmi Gazete.
• 29.12.2003 tarih ve 2003/6688 sayılı Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Yönetmeliği: 8.1.2004 tarih ve 25340 sayılı Resmi Gazete.
• 7.5.2004 tarih ve 5170 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”: 22.5.2004 tarih ve 25469 sayılı Resmi Gazete.
• 31.5.2007 tarih ve 5678 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”: 16.06.2007 tarih ve 26554 sayılı Resmi Gazete.
• 30.10.2007 tarih ve 873 sayılı Yüksek Seçim Kurulu Kararı: 31.10.2007 tarih ve 26686 sayılı Resmi Gazete.
• 7.5.2010 tarih ve 5982 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”: 13.5.2010 tarih ve 27580 sayılı Resmî Gazete.
• 7.5.2010 tarih ve 5982 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”: 13.5.2010 tarih ve 27580 sayılı Resmi Gazete.
• 25.7.2016 tarih ve 668 sayılı “Olağanüstü Hal Kapsamında Alınması Gereken Tedbirler İle Bazı Kurum Ve Kuruluşlara Dair Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”: 27.7.2016 tarih ve 29783 (2. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete.
• 25.7.2016 tarih ve 669 sayılı “Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Ve Milli Savunma Üniversitesi Kurulması İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname”: 31.7.2016 tarih ve 29787 sayılı Resmi Gazete.
• 21.01.2017 tarih ve 6771 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”: 11.02.2017 tarih ve 29976 sayılı Resmî Gazete.
• 10.07.2018 tarih ve 1 numaralı “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”: 10.07.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmî Gazete. 1
• 0.07.2018 tarih ve 3 numaralı “Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”: 10.07.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmî Gazete.
• 15.07.2018 tarih ve 4 numaralı “Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”: 15.07.2018 tarih ve 30479 sayılı Resmî Gazete.
• 15.07.2018 tarih ve 5 numaralı “Devlet Denetleme Kurulu Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”: 15.07.2018 tarih ve 30479 Sayılı Resmî Gazete.
• 15.07.2018 tarih ve 6 numaralı Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin Teşkilat ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”: 15.07.2018 tarih ve 30479 sayılı Resmî Gazete.
• 15.07.2018 tarih ve 8 numaralı “Yüksek Askeri Şûranın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”: 15.07.2018 tarih ve 30479 sayılı Resmî Gazete.