Döviz Piyasası Baskı Endeksi ile Kur Krizi Dönemlerinde Tepki Veren Sanayi Şehirlerinin Elektrik Tüketim Miktarı ile Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 150 - 167, 29.12.2023

Savaş Tarkun

https://doi.org/10.56668/jefr.1383194

Öz

Öz
Sinyal yaklaşımında, bir değişkenin olası bir ekonomik krizden önceki dönemde belirli bir eşik değerinin üzerine çıkması durumunda krizin meydana gelebileceği konusunda erken uyarı sinyali verdiği düşünülmektedir. Bu çalışmada, Kaminsky ve Reinhart (1999) tarafından geliştirilen döviz piyasası baskı endeksini, elektrik tüketim miktarı ile incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, ISO 500 tarafından 2021 yılı için belirlenmiş olan Türkiye’nin sanayi şehirleri Ocak 2016-Ağustos 2022 dönemi için araştırılmıştır. Sonuçlara göre Model-1 de bulunan 9 şehirden, döviz piyasası baskı endeksinin eşik değeri geçtiği dönemlerde istatistiksel olarak anlamlı bulunan sanayi şehirleri sırası ile Ankara, Bursa ve Manisa’dır. Model-2 de bulunan 8 şehirden sadece Konya ve Model-3 de bulunan 12 şehirden Eskişehir, Karabük ve Osmaniye istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Birlikte incelenen model sonuçlarına göre ise Ankara, Karabük ve Manisa şehirlerindeki sanayilerin kriz dönemlerinde sinyal veren şehirler olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Piyasası Baskı Endeksi, Sanayi Şehirleri, Kriz Dönemi, Elektrik Tüketimi

Analysis of Turkey’s Industrial Cities Based on Electricity Consumption Amount with the Crisis Indicator Index of Currency Market Turbulence

Öz

According to the signal approach, if a variable rises above a certain threshold in the period preceding a potential economic crisis, it provides an early warning signal that a crisis may occur. This research aims to correlate the ICMT created by Kaminsky and Reinhart (1999) with the amount of electricity consumed. In this regard, Turkey's ISO 500 industrial cities were studied from January 2016 to August 2022. Ankara, Bursa, and Manisa were the industrial cities that responded to periods when the ICTM surpassed the threshold in Model-1; among the 8 cities in Model-2, only Konya and 12 towns in Model-3, Eskisehir, Karabuk, and Osmaniye, were statistically significant. Ankara, Karabuk, and Manisa were identified as cities that sent signals during the industries' crisis times based on collectively reviewed model findings.

Anahtar Kelimeler

Index of Currency Market Turbulence, Industrial Cities, Crisis Period, Electricity Consumption

Kaynakça

• Akkaya, M. (2021). Döviz piyasası baskı endeksi ve kriz göstergelerinin tahmini: Türkiye uygulaması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, 23(1): 67–92.
• Akkaya, M. ve Kantar, L. (2019). Bankacılık kırılganlık endeksinin Logit-Probit model ile analizi: Türkiye uygulaması. Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar, 56(650):131-145.
• Aktaş, M. ve Şen, B. (2013). 2008 Global Ekonomik Krizinin Öncü Göstergeleri ve Ülkeler Üzerinde Bir Uygulama. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1): 137–147.
• Arbaa, O. and Varon, E. (2019). Turkish currency crisis – Spillover effects on European banks. Borsa Istanbul Review, 19(4): 372–378. https://doi.org/10.1016/j.bir.2019.07.003
• Avcı, M.A. ve Altay, N.O. (2013). Finansal krizlerin belirleyenleri ve öngörülebilirliği: Türkiye üzerine bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 13(1): 113–124. https://doi.org/10.21121/eab.2013119504
• Burbidge, J. and Harrison, A. (1984). Testing for the effects of oil-price rises using vector autoregressions. International Economic Review, 25(2): 459–484.
• Chen, S.T., Kuo, H.I. and Chen, C.C. (2007). The relationship between GDP and electricity consumption in 10 Asian countries. Energy Policy, 35(4): 2611–2621. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2006.10.001
• Comelli, F. (2014). Comparing parametric and non-parametric early warning systems for currency crises in emerging market economies. Review of International Economics, 22(4): 700–721. https://doi.org/10.1111/roie.12121
• Dalgıç, C. (2022). Finansal Kriz Dönemlerinde Optimal Sermaye Yapısını Etkileyen Mikro ve Makro Faktörlerin Modellenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dalyancı, L. ve Oktar, S. (2010). Finansal kriz teorileri ve Türkiye ekonomisinde 1990 sonrası finansal krizler. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2): 1–22.
• Demirhan, E., Altay, B. ve Inkaya, A. (2010). Türkiye’de reel döviz kuru ile makro ekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar, 47(546).
• Dibo, M. ve Ulusoy, A. (2018). Türkiye’de 1990 sonrası finansal krizlerin dış borçlarla ilişkisinin analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15): 27–39.
• Eğilmez, M. (2013, 31 Ağustos). İmkânsız üçleme ve Türkiye’nin durumu [Blog Yazısı]. Erişim adresi: https://www.mahfiegilmez.com/2013/08/imkansz-ucleme-ve-turkiyenin-durumu.html
• EPDK. (2022). Elektrik Piyasası Aylık Sektör Raporu. Erişim adresi: https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-23/elektrikaylik-sektor-raporlar
• Ertuğrul, H.M. (2011). Türkiye’de elektrik tüketimi büyüme ilişkisi: Dinamik analiz. Enerji, Piyasa ve Düzenleme, 2: 49–73.
• Falianty, T. and Budimanta, A. (2020). Contagion, Exchange Rate, and Financial Volatility: Indonesian Case in Global Financial Turbulence. In A.Rozanov, A. Barannikov, O.Belyaeva, M.Smirnov (Eds.), Public sector crisis management (pp. 1–26). IntechOpen. https://doi.org/10.5772/intechopen.92275
• Frankel, J.A. and Rose, A.K. (1996). Currency crashes in emerging markets: An empirical treatment. Journal of International Economics, 41(3–4): 351–366. https://doi.org/10.1016/S0022-1996(96)01441-9
• Gerni, C., Emsen, S. ve Değer, M.K. (2005). Erken uyarı sistemleri yoluyla Türkiye’deki ekonomik krizlerin analizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 2: 39–62.
• Glick, R. and Hutchison, M.M. (2013). Models of currency crises. The Evidence and Impact of Financial Globalization, 3: 485–497.
• Gujarati, D.N. (2004). Basic Econometrics (Fourth). The McGraw−Hill Companies.
• Gündoğan, H. ve Akal, M. (2017). Finansal krizlerin sinyal yaklaşımıyla öngörülebilirliği: Türkiye örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4): 73-88.
• Gurgul, H. and Lach, Ł. (2012). The electricity consumption versus economic growth of the Polish economy. Energy Economics, 34(2): 500–510. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2011.10.017
• Hamilton, J.D. (1983). Oil and the macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2): 228–248. https://doi.org/10.1086/261140
• ISO500. Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması [Veri Seti]. Erişim adresi: https://iso500.org.tr/
• Kaminsky, G.L. and Reinhart, C.M. (1999). The twin crises: The causes of banking and balance-of-payments problems. American Economic Review, 89(3): 473–500. https://doi.org/10.1257/aer.89.3.473
• Kar, M., Ağır, H. ve Türkmen, S. (2019). Seçilmiş gelişmekte olan ülkelerde elektrik tüketiminin ekonomik büyümeye etkisinin panel ekonometrik analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(3): 37–48. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/792932
• Korkmaz, S. ve Şahin, Ş. (2017). Türkiye’de sanayi üretimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Metinleri, ICOMEP Özel Sayısı, 162-170.
• Kouakou, A.K. (2011). Economic growth and electricity consumption in Cote d’Ivoire: Evidence from time series analysis. Energy Policy, 39(6): 3638–3644. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2011.03.069
• Kumar, M., Moorthy, U. and Perraudin, W. (2003). Predicting emerging market currency crashes. Journal of Empirical Finance, 10(4): 427–454. https://doi.org/10.1016/S0927-5398(02)00068-3
• Nakatani, R. (2018). Real and financial shocks, exchange rate regimes and the probability of a currency crisis. Journal of Policy Modeling, 40(1): 60–73. https://doi.org/10.1016/j.jpolmod.2017.10.004
• Nelson, R.M. (2018). Turkey’s Currency Crisis. Congressional Research Service, 1–2. https://www.systemdynamics.org/assets/conferences/2017/proceed/papers/P1379.pdf
• Roberts, M. (2020). This research has a surprising way to look at the economic impact of COVID-19. World Economic Forum.
• Sari, R., Ewing, B. T. and Soytas, U. (2008). The relationship between disaggregate energy consumption and industrial production in the United States: An ARDL approach. Energy Economics, 30(5): 2302–2313. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2007.10.002
• Semin, A., Vasiljeva, M., Sokolov, A., Kuznetsov, N., Maramygin, M., Volkova, M., Zekiy, A., Elyakova, I., and Nikitina, N. (2020). Improving early warning system indicators for crisis manifestations in the Russian economy. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(4): 1–21. https://doi.org/10.3390/joitmc6040171
• TCMB. (2022). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/
• TEPAV. (2020). COVID-19’un ekonomiye etkisinin elektrik tüketimi ile takibi. Erişim adresi: https://www.tepav.org.tr/tr/calismalarimiz/s/407
• Uslu, H. (2019). Logit-Probit modeli yardımıyla Türkiye’de cari açık kaynaklı kriz riskini etkileyen farktörlerin belirlenmesi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(2): 153–178.
• Yokuş, T. ve Ay, A. (2020). Kur krizleri ve Türkiye: 2006-2018 dönemi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 18(1): 295–316. https://doi.org/10.11611/yead.608003
• Zhang, C., Zhou, K., Yang, S. and Shao, Z. (2017). On electricity consumption and economic growth in China. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 76(February): 353–368. https://doi.org/10.1016/j.rser.2017.03.071
• Ziramba, E. (2009). Disaggregate energy consumption and industrial production in South Africa. Energy Policy, 37(6): 2214–2220. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2009.01.048