Türkiye ve Avrupa Birliği’nde tüketicilerin gıda güvenliğiyle ilgili tutum ve davranışları

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 57 - 66, 01.01.2020

Gamze Aydın Eryılmaz Osman Kılıç

https://doi.org/10.3153/FH20007

Öz

Dünyadaki
bütün ülkelerin temel hedefi, gıda ürünleri yönünden kendine yeterliliği
sağlamak ve gıda güvenliğini teminat altına alacak bir tarım politikası
geliştirmektir. Gelişmiş ülkelerde, gıda güvenliği konusunda son yıllarda diğer
ülkelere örnek olacak önemli gelişmeler olmuştur. Türkiye’de ise gıda kaynaklı
hastalıkların artması ve Avrupa Birliği’ne uyum süreci, gıda güvenliğine
yönelik uygulamaları hızlandırmıştır. Mevzuat yönünden Avrupa Birliği’yle
uyumlu bir yol izleyen Türkiye’de, gıda güvenliğine yönelik henüz yeterli
düzeyde toplumsal bir bilince ulaşıldığı söylenemez. Çalışmanın verileri, Türkiye
ve Avrupa Birliği ülkelerinde yapılan çeşitli araştırmaların sonuçlarının
derlenmesiyle elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de eğitim ve
gelir düzeyi yüksek olan tüketiciler gıda güvenliği konusunda daha
bilinçlidirler. Yaşam standardının ve toplumsal bilincin daha yüksek olduğu
Avrupa Birliği ülkelerinde ise, tüketicilerin eğitim ve gelir durumları ile
gıda güvenliği bilinç düzeyleri arasında doğrusal bir ilişkiden söz edilemez.
Türkiye’de tüketicilerin gıda güvenliği bilinç düzeylerinin artırılması için,
okullarda gıda-sağlık ilişkisiyle ilgili derslere ve bütün paydaşların yer
aldığı eğitim çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Gıda güvenliği, Tüketici tutum ve davranışları, Türkiye, Avrupa Birliği

Food safety attitudes and behaviors of consumers in Turkey and the European Union

Öz

The
primary objective of all countries in the world is to provide self-sufficiency
in terms of food products and to develop an agricultural policy to guarantee
food safety. In recent years, developed countries have made significant
progress in food safety practices which set an example to other countries. In
Turkey, the increments in food-borne illnesses and the European Union (EU)
adaptation process have accelerated food safety practices. Despite Turkey’s
legislative measures compliant to EU adaptation process, the level of social
awareness on food safety has not reached to an adequate level. The study data
was obtained by compiling results of various researches which conducted in
Turkey, and the European Union countries. According to researches, in Turkey,
well educated, and high-income consumers are more conscious about food safety.
In the EU countries, consumers have a high standard of living and social
awareness, the level of food safety awareness of consumers does not have a
linear relationship with their education and income levels. To increase food
safety awareness of consumers in Turkey, there is a need of including food
safety courses in school curriculums, and developing educational projects which
include all the stakeholders related to this subject.

Anahtar Kelimeler

Food safety, Consumer attitudes, Consumer attitudes and behaviors, Turkey, European Union

Kaynakça

• Angelillo, I.F., Foresta, M.R., Scozzafava, C., Pavia, M. (2001). Consumers and foodborne diseases: Knowledge, attitudes and reported behavior in one region of Italy. International Journal of Food Microbiology, 64, 161- 166. https://doi.org/10.1016/S0168-1605(00)00451-7
• Bal, H.S.G., Göktolga, Z.G., Karkacıer, O. (2006). Gıda güvenliği konusunda tüketici bilincinin incelenmesi (Tokat İli Örneği). Tarım Ekonomisi Dergisi, 12(1), 9-18.
• Bekar, A. (2013). Tüketicilerin gıda güvenliğine yönelik tutumları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 23(2), 90-101.
• Bernue's, A., Olaizola, A., Corcoran, K. (2003). Labelling information demanded by European consumers and relationships with purchasing motives, quality and safety of meat. Meat Science, 65, 1095-1106. https://doi.org/10.1016/S0309-1740(02)00327-3
• Buccheri, C., Mammina, C., Giammanco, S., Giammanco, M., Guardia, M., Casuccio, A. (2010). Knowledge, attitudes and self-reported practices of food service staff in nursing homes and long-term care facilities. Food Control, 21, 1367-1373. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2010.04.010
• Buzbaş, N. (2010). Türkiye ve AB'de gıda güvenliği: Ortaklığın sinerjisi. 28. Türkiye-AB Karma İstişare Komitesi Toplantısı, 13-14 Eylül 2010, İskoçya.
• Demirel, A.F., Çak, B. (2016). Türkiye ve Avrupa Birliği'nde ilgili mevzuatlar açısından hayvan refahı uygulamalarının gıda güvenliğindeki önemi. Van Veterinary Journal, 27(2), 111-116.
• Dışişleri Bakanlığı (2019). Avrupa Birliği Başkanlığı. https://www.ab.gov.tr/avrupa-birliginin-tarihcesi_105.html (Erişim tarihi: 30.10.2019).
• Domenech, E., Martorell, S. (2016). Definition and usage of food safety margins for verifying compliance of food safety objectives. Food Control, 59, 669-674. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2015.05.042
• Enneking, U. (2004). Willingness-to-pay for safety improvements in the German meat sector: The case of the Q&S label. European Review of Agricultural Economics, 31(2), 205-223. https://doi.org/10.1093/erae/31.2.205
• Ergönül, B. (2013). Consumer awareness and perception to food safety: A consumer analysis. Food Control, 32, 461-471. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2013.01.018
• Eryılmaz, G.A., Demiryürek, K., Emir, M. (2015). Avrupa Birliği ve Türkiye'de organik tarım ve gıda ürünlerine karşı tüketici davranışları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 30, 199-206.
• Eryılmaz, G.A., Kılıç, O., Başer, U. (2018). Gıda güvenliği konusunda tüketici davranışlarının belirlenmesi: Samsun ili kentsel alan örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(2), 237-245. https://doi.org/10.28979/comufbed.474766
• European Commission (2006). Commission staff working document. Turkey 2006 Progress Report, Brussels (Erişim tarihi: 29.10.2019).
• FAO (Food and Agriculture Organization) (2017). http://www.fao.org/news/story/en/ item/1037253/icode/ (Erişim tarihi: 28.08.2019).
• Fischer, A.R.H., Frewer, L.J. (2008). Food-safety practices in the domestic kitchen: Demographic, personality, and experiential determinants. Journal of Applied Social Psychology,38(11), 2859-2884. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2008.00416.x
• Gkana, E.N., Nychas, G.J.E. (2017). Consumer food safety perceptions and self-reported practices in Greece. International Journal of Consumer Studies, 42, 27-34. https://doi.org/10.1111/ijcs.12391
• Griffith, C.J., Mathias, K.A., Price, P.E. (1994). The mass media and food hygiene education. British Food Journal, 96(9), 16-21. https://doi.org/10.1108/00070709410072535
• Griffith, C., Worsfold, D., Mitchell, R. (1998). Food preparation, risk communication and the consumer. Food Control, 9(4), 225-232. https://doi.org/10.1016/S0956-7135(98)00003-6
• Göktolga, Z.G., Bal, S.G., Karkacıer, O. (2006). Factors effecting primary choice of consumers in food purchasing: The Turkey case. Food Control, 17, 884-889. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2005.06.006
• Resmi Gazete (2004). Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun. Kanun No: 5179, Kabul Tarihi: 27/05/2004, Resmi Gazete Tarihi: 5/06/2004, Sayı: 25483.
• Resmi Gazete (2010). Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu. Kanun No: 5996, Kabul Tarihi: 11/6/2010, Resmi Gazete Tarihi: 13/6/2010, Sayı: 27610.
• Roseman, M., Kurzynske, J. (2006). Food safety perceptions and behaviors of Kentucky consumers. Journal of Food Protection, 69(6), 1412-1421. https://doi.org/10.4315/0362-028X-69.6.1412
• Salicik, D., Kumral, A.Y. (2017). Bursa ili kentsel alanında tüketicilerin güvenilir gıda tüketimine yönelik tutumlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(2), 69-82.
• Sckokai, P., Veneziani, M., Moro, D., Castellari, E. (2014). Consumer willingness to pay for food safety: The case of mycotoxins in milk. Bio-based and Applied Economics, 3(1), 63-81.
• Smigic, N., Djekic, I., Martins, M.L., Rocha, A., Sidiropoulou, N., Kalogianni, E.P. (2016). The level of food safety knowledge in food establishments in three European countries. Food Control, 63, 187-194. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2015.11.017
• Şanlıer, N. (2009). The knowledge and practice of food safety by young and adult consumers. Food Control, 20, 538-542. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2008.08.006
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2017). 2018-2022 Stratejik Plan https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/2013-2017/GTHB%202018-2022%20STRATEJI%CC%87K%20PLAN.PDF (Erişim tarihi: 28.10.2019).
• Taşdan, K., Albayrak, M., Gürer, B., Özer, O.O., Albayrak, K., Güldal, H.T. (2014). Geleneksel gıdalarda tüketicilerin gıda güvenliği algısı: Ankara ili örneği. II. Uluslararası Davraz Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi, 29-31 Mayıs 2014, Isparta.
• Ünüsan, N. (2007). Consumer food safety knowledge and practices in the home in Turkey. Food Control, 18, 45-51. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2005.08.006 Yılmaz, E., Oraman, Y., İnan, İ.H. (2009). Gıda ürünlerine ilişkin tüketici davranışı dinamiklerinin belirlenmesi: "Trakya örneği". Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-10.
• Yılmaz, E., Oraman, Y., Unakıtan, G., İnan, İ.H. (2015). Consumer food safety knowledge, practices and differences in behaviors in thrace region of Turkey. Tarım Bilimleri Dergisi, 21, 279-287. https://doi.org/10.15832/tbd.41783
• Yüzbaşıoğlu, R., Kızılaslan, H., Kızılaslan, N., Kurt, E. (2018). Gıda güvenilirliği açısından tüketici davranışlarının incelenmesi: Sivas kentsel ve kırsal kesimde kırmızı et tüketimi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 7(3), 49-60.
• Zorba, N.N.D., Kaptan, M. (2011). Consumer food safety perceptions and practices in a Turkish community. Journal of Food Protection, 74(11), 1922-1929. https://doi.org/10.4315/0362-028X.JFP-11-126