ARŞİVLERDE VE KÜTÜPHANELERDE YEREL KÜLTÜREL DEĞERLERİN KORUNMASI BAĞLAMINDA EFEMERA KOLEKSİYONUNA KARŞI SORUMLULUKLAR

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 17 - 46, 30.04.2021

Hüseyin Odabaş

Öz

Arşivler ve kütüphaneler, büyük oranda doğru ve denetimli bilginin farklı zaman dilimleri boyunca, nesilden nesle aktarılmasına olanak sağlayan toplumsal örgütlerdir. Yazı taşıma amacıyla üretilen her türlü materyal bu iki tür bilgi merkezinin hedefeleri arasında yer alır. Bu hedefe rağmen daha çok gündelik yaşam içinde yönlendirme ve bilgilendirme amacıyla üretilen efemera, toplum içinde ve aynı zamanda toplumları var eden arşivler ve kütüphanelerde yakın zamana kadar yeterince ilgilenilen materyal grubu içerisinde yerini alamamıştır. Efemeranın belgelendirme ve entelektüel değer paylaşımı amacının dışında farklı amaçlarla üretilmiş olması, bilgi merkezlerinin bu türe karşı mesafeli duruşuna etki etmiştir. Bu çalışmada öncelikle yerel kültürün tescili ve korunması konularında efemeranın tanımı üzerinde durulmakta; efemera koleksiyonundan yararlanmanın yararlılıkları üzerinde değerlendirmeler yapılmaktadır. Daha sonra dünyada ve Türkiye’de kütüphane ve arşivlerde efemera koleksiyonunun derlenmesi, nitelendirilmesi, sayısallaştırılması ve hizmete sunulması konularında karşılaştırmalara gidilmektedir. Söz konusu alanlarda standartlaşmanın yararlılıklarına ilişkin örneklere yer verildikten sonra; Türkiye’de kütüphanelerde ve arşivlerde efemera hizmetlerinin geliştirilmesi hususunda atılması gereken adımlara yönelik önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arşivlerde efemera, kütüphanelerde efemera, efemara sorumluluğu, efemera kataloglama, efemera derleme, kütüphanelerde efemera, arşivlerde efemera, efemera sorumluluğu

Kaynakça

• 1906-1966: Knights of Columbus diamond anniversary dinner. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde http://searcharchives.vancouver.ca/1906-1966-knights-of-columbus-diamond-anniversary-dinner-friday-february-18-1966-seven-oclock-p-m-st-marys-catholic-centre-vancouver-b-c adresinden erişildi.
• About the collection. (2021). Bodleian Libraries. 18 Ocak 2021 tarihinde https://www.bodleian.ox.ac.uk/johnson/about adresinden erişildi.
• Advanced search:National Library of Australia. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde https://catalogue.nla.gov.au/Search/Advanced adresinden erişildi.
• Altermatt, R. ve Hilton, A. (2012). Hidden collections within hidden collections: Providing access to printed ephemera. The American Archivist, 75(1), 171-194.
• Ankara fotoğraf, kartpostal ve gravür koleksiyonu. (2021). Koç University Dijital Koleksiyonlar. 19 Ocak 2021 tarihinde https://librarydigitalcollections.ku.edu.tr/collection/ankara-fotograf-kartpostal-ve-gravur-koleksiyonu/ adresinden erişildi.
• Archives Association of British Columbia. (1999). A Manual for small archives. 23 Mart 2018 tarihinde http://aabc.ca/media/6069/manualforsmallarchives.pdf adresinden erişildi.
• Archives. (2018). The Discovery Service. 26 Mart 2018 tarihinde http://discovery.nationalarchives.gov.uk/advanced-search?_aq=ephemera&_dss=range&_ro=any&_st=adv adresinden erişildi.
• Aufderheide, P., Hansen, D. R., Jacob, M., Jaszi, P. ve Urban, J. M. (2015). Statement of best practices in fair use of orphan works for libraries & archives. 18 Mart 2019 tarihinde http://cmsimpact.org/wp-content/uploads/2016/01/orphanworks-dec14.pdf adresinden erişildi.
• biblioPera: Beyoğlu Araştırma Merkezleri Ağı. (2021). 19 Ocak 2021 tarihinde https://www.bibliopera.org/ adresinden erişildi. Burant, J. (1995). Ephemera, archives, and another view of history. Archivaria, 40.
• City of Vancouver. (2017, 3 Mart). What’s in our holdings. 26 Mart 2018 tarihinde http://vancouver.ca/your-government/holdings-descriptions.aspx adresinden erişildi.
• Çetinkaya, Y. (2017). 2 bin kibrit kutusuyla nostaljik koleksiyon. https://www.yenisafak.com/gundem/2-bin-kibrit-kutusuylanostaljik-koleksiyon-2831285 adresinden erişildi.
• Davis, K. (2005). Slipping thru the cracks: Issues with performing arts ephemera. World Library and Information Congress: 71st IFLA General Conference and Council, August 14th-18th, Oslo, Norway.
• Digital Public Library of America. (2021). Digital Public Library of America. 19 Ocak 2021 tarihinde https://dp.la/ adresinden erişildi.
• Dijital Arşiv Politikası: Türkiye Yardım Sevenler Derneği Dijital Arşivi. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde http://tysdarsivi.hacettepe.edu.tr/policy adresinden erişildi.
• Dijital kütüphane sistemi. (2021). Milli Kütüphane. 19 Ocak 2021 tarihinde https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Fotoğraf Arşivi: Çorum Belediyesi. (2018). 1 Mart 2019 tarihinde http://kentarsivi.corum.bel.tr/dijital-arsiv/fotograf-arsivi/ adresinden erişildi.
• Fotoğraflar. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde http://kentarsivi.balikesir.bel.tr/Fotograflar.aspx adresinden erişildi.
• Harris, L. J. (2011). Wrecking to save world’s fairs. The Ephemera Journal, 14(1), 1-9.
• Karasar, N. (1994). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Araştırma Eğitim Danışmanlık.
• Kaya, A. (2017). Efemera koleksiyonlarının derlenmesi, tanımlanması, erişimi ve korunması: İstanbul üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Makepeace, C. E. (1985). Ephemera: A book on its collection, conservation, and use. Aldershot: Brookfield.
• Nesnelere gözat: Mudurnu Dijital Kent Arşivi. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde http://mudurnukentarsivi.org/items/tags adresinden erişildi.
• Organ, M. K. (1987). Ephemera in archives: What to do? A Possible solution from the University of New South Wales Archives. Archives and Manuscripts—Journal of the Australian Society of Archivist, 15(2), 105-118.
• Past in print project—City of Sydney. (2018). 24 Mart 2018 tarihinde http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/learn/sydneys-history/urban-history/past-in-print-project adresinden erişildi.
• SALT Araştırma. (2021). 19 Ocak 2021 tarihinde https://saltresearch.org/primo_library/libweb/action/dlDisplay.do?vid=salt&afterPDS=true&docId= adresinden erişildi.
• Saving digital ephemera. (2016, 4 Ocak). American Libraries Magazine. 26 Mart 2018 tarihinde https://americanlibrariesmagazine.org/2016/01/04/saving-digital-ephemera/ adresinden erişildi.
• Sayers, J. G. (2011). SS United States: Sixtieth anniversary of an American icon. The Ephemeral Journal, 14(1), 18-23.
• Somer, Ş. N. ve Keskin, İ. (2012). Bir bilgi kaynağı olarak efemera ve türleri. Bilgi Dünyası, 13(2), 437-456.
• Spiller, H. J. (2011). The Ephemeral newsstand paperweight. The Ephemera Journal, 14(1), 10-17.
• Tarihi afişler: Kızılay tarihi. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde http://kizilaytarih.org/galeri-afisler.html# adresinden erişildi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2020). 19 Haziran 2020 tarihinde https://www.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/AnaSayfa.aspx?dab adresinden erişildi.
• The Library of Virginia. (2007). Collection development and collection management guidelines. The Library of Virginia. 20 Ocak 2021 tarihinde https://www.lva.virginia.gov/about/policies/colldev061107.pdf adresinden erişildi.
• The National Archives catalog search. (2021). 19 Ocak 2021 tarihinde https://catalog.archives.gov/search?q=*:*&f.ancestorNaIds=5956692&sort=naIdSort%20asc adresinden erişildi.
• VEKAM. (2021). 15 Ocak 2021 tarihinde https://vekam.ku.edu.tr/vekam/hakkimizda/vekam/ adresinden erişildi.
• Washington State Archives: Digital archives. (2018). 26 Mart 2018 tarihinde https://www.digitalarchives.wa.gov/ adresinden erişildi.
• Wellcome Library encore. (2018). 23 Mart 2018 tarihinde http://search.wellcomelibrary.org/iii/encore/home?lang=eng&suite=cobalt&advancedSearch=true&searchString=t%3A(a)%20w%3Al adresinden erişildi.
• What we do. (2018). 23 Mart 2018 tarihinde http://wellcomelibrary.org/what-we-do/ adresinden erişildi.
• World Digital Library home. (2021). webpage. 19 Ocak 2021 tarihinde https://www.wdl.org/en/ adresinden erişildi.
• Zietz, S. J. (1992). Ephemera: MARC-Formatted Cataloging Records. Rare Books and Manuscripts Librarianship, 7(2), 152-159.