Türkçede İlgi Tümceciği Adası Dışına Yapılan Taşımalar Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 271 - 280, 25.04.2020

Sinan Çakır

https://doi.org/10.31464/jlere.576488

Öz

ÖZ: Geç Eklenti Varsayımına (Stepanov, 2001; 2007; Fox, 2002; Boskovic,
2004; Henderson, 2007) göre eklentiler türetime diğer tümce öğelerine kıyasla
daha geç katılmaktadırlar. Bu nedenle de bu tür yapılardan dışarı doğru taşıma
yapmak mümkün olmamaktadır. Türkçede ilgi tümceciği eklenti adası dışına
yapılan taşımaları inceleyen çalışmaların bulguları (Gürel ve Çele, 2011, İnce,
2012, Çakır, 2018) Geç Eklenti Varsayımının iddialıyla örtüşmektedir. Ancak
Hoffman (1995, s.56-57), Türkçede kişi adılı kullanılan bazı durumlarda ilgi
tümcecikleri gibi oldukça güçlü eklenti adalarından bile öğelerin dışarı taşınabildiğini
iddia etmektedir. Mevcut çalışma, bu tür yapılara odaklanmaktadır. 18 maddeden
oluşan Bir Dilbilgisellik Değerlendirme Testi ve 9 maddeden oluşan Bireysel
Hızda Belirlenen Hızda Okuma Testi (Self-paced Reading Test) ile toplam 93
katılımcıdan veri toplanmıştır. Çalışmanın bulguları Geç Eklenti Varsayımının
iddialarını desteklemektedir. İlgi tümceciği içeren tümcenin öznesi konumunda
ister bir kişi adılı bulunsun ister diğer bir ad öbeği, bu tümcecikten dışarı
doğru yapılan taşımalar dilbilgisel sonuçlar vermemektedir. Kişi adılı içeren
tümcelerde, ilgi tümceciğinden dışarı doğru yapılan taşımaların göreceli olarak
daha fazla kabul edilebilir oluşu ise bu tümcelerde bulunan açık adılların
zihinsel işlemleme esnasında düşürüldüğü şeklinde açıklanmıştır. Çalışma
bulgularının da gösterdiği gibi, açık adılların başka ad öbekleri ile
değiştirilmesiyle bu tür taşımalardaki dilbilgisellik sorunu daha belirgin bir
hale gelmektedir. 

Anahtar sözcükler: Geç Eklenti Varsayımı, İlgi Tümceciği Adası, açık adıllar, Türkçe.

Anahtar Kelimeler

Geç Eklenti Varsayımı, İlgi Tümceciği Adası, Açık Adıllar, Türkçe

Kaynakça

• Adger, D. (2003). Core syntax: A minimalist approach. Oxford: Oxford University Press.
• Aoun, J. & Li, Y. A. (1993). Wh-elements in-situ: syntax or LF? Linguistic Inquiry, 24 (2), 199-238.
• Boeckx, C. (2003). Islands and chains. Stranding as resumption. Amsterdam: John Benjamins.
• Boskovic, Z. (2004). Be careful where you float your quantifiers. Natural Language and Linguistic Theory,22 (4), 681-742.
• Çakır, S. (2018). Long distance scrambling and operator movement in Turkish. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Sempozyumunda sözlü bildiri olarak sunuldu. 7-9, Nisan, Antalya.
• Çele, F., Gürel, A. (2011). L2 acquisition of wh-extractions via a [-wh-movement] L1. J. Herschensohn & D. Tanner (Ed.) içinde, The proceedings of the 11th Generative Approaches to Second Language Acquisition Conference (30-44). Somerville, MA: Cascadilla Press.
• Fox, D. & Nissenbaum, J. (1999). Extraposition and scope: A case for overt QR. S. Bird, A. Carnie, J. D. Haugen, & P. Norquest (Ed.) içinde, The Proceedings of the 18th West Coast Conference on Formal Linguistics (132-44). Somerville, MA: Cascadilla Press.
• Fox, D. (2002). Antecedent-contained deletion and the copy theory of movement. Linguistic Inquiry, 33 (1), 63-96.
• Henderson, B. (2007). Matching and raising unified. Lingua ,117, 202-220.
• Hoffman, B. (1995). The Computational Analysis of the Syntax and Interpretation of "Free" Word Order in Turkish. Yayınlanmamış doktora tezi, University of Pennsylvania, Philadelphia.
• Huang, C. J. (1982). Logical relations in Chinese and the theory of grammar. Yayınlanmamış doktora tezi, MIT, Cambridge, Massachusetts. İnce, A. (2012). Fragment answers and islands. Syntax, 15 (2), 181-214.
• Nissenbaum, J. (1998). Derived predicates and the interpretation of parasitic gaps. K. Shahin, S. Blake & E. S. Kim (Ed.) içinde, The Proceedings of the 17th West Coast Conference on Formal Linguistics. (507-521). Stanford, CA: CSLI Publications.
• Rizzi, L. (2006). On the form of chains: Criterial positions and ECP effects. L. L. Cheng & N. Corver (Ed.) içinde, Wh Movement: Moving On (97-133). Cambridge, MA: The MIT Press.
• Rizzi, L. (2010). On some properties of criterial freezing. E. P. Panagiotidis (Ed.) içinde, The complementizer phase: Subjects and operators, vol. 1. (17–32). Oxford: Oxford University Press.
• Sauerland, U. (1998). The meaning of chains. Yayınlanmamış doktora tezi, MIT, Massachusetts.
• Stepanov, A. (2001). Late adjunction and minimalist phrase structure. Syntax, 4, (2), 94-125.
• Stepanov, A. (2007). The end of CED? Minimalism and extraction domains. Syntax, 10 (1), 80-126.
• Takahashi, D. (1994). Minimality of movement. Yayınlanmamış doktora tezi. Storrs, University of Connecticut.