Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 1, 74 - 84, 15.01.2024

Serap Tekbaş , Ümran Dal Yılmaz , Ganna Pola

https://doi.org/10.46483/deuhfed.1101234

Öz

Giriş: Sağlıklı olmayı ve sağlığı sürdürmeyi sağlayacak bilgilere erişme, anlama ve kullanma
becerilerini tanımlayan sağlık okuryazarlığı bireylerin kendi sağlığı ile ilgili doğru karar alabilme
durumu ile ilişkilidir.

Amaç: Bu çalışmada hemşirelik öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyini ve sağlık okuryazarlığı
düzeyini etkileyen faktörlerin belirlemesi amaçlanmıştır.

Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki çalışmamızın örneklem grubunu hemşirelik bölümünde
öğrenim gören 538 öğrenci oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından
hazırlanan kişisel bilgi formu ve yetişkin sağlık okuryazarlık ölçeği kullanılmıştır.

Bulgular: Hemşirelik öğrencilerinin yetişkin sağlık okuryazarlık ölçek puan ortanca değeri 15
olarak bulunmuştur. Birinci sınıftaki öğrencilerin yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçek puan ortancası
diğer sınıflara göre daha düşük bulunmuştur (p<.05). Anne ve baba eğitim seviyesinin sağlık
okuryazarlık düzeyini etkilediği saptanmıştır. Ayrıca, sosyal güvenceye sahip olmayan, sigara ve
alkol kullanan, hekime danışmadan ilaç kullanan ve kullandığı ilacı başka bireylere tavsiye eden
öğrencilerin yetişkin sağlık okuryazarlık ölçek puan ortancası daha düşük bulunmuştur.

Sonuç: Çalışmamızdaki öğrencilerin sağlık okuryazarlık düzeyi orta seviyededir. Mezuniyet öncesi
sağlık okur yazarlığı seviyesinin artırılması önerilmektedir. Hemşirelik öğrencilerinin eğitim
programları sağlık okuryazarlığı düzeyine etki eden faktörler dikkate alınarak, sağlık okuryazarlık
düzeylerinin en üst seviyede olmasını sağlayacak özellikte düzenlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Hemşirelik, Eğitim, Sağlık, Okuryazarlık

Determination of Health Literacy Levels of Nursing Students and Affecting Factors

Öz

Background: Health literacy, which defines the ability to access, understand and use information
that will enable to be healthy and maintain health, is related to individuals’ ability to make the right
decisions about their own health.

Objectives: In this study, it was aimed to determine the health literacy levels of nursing students
and the factors affecting them.

Methods: The sample group of our descriptive and cross-sectional study consisted of 538 nursing
students. Personal information form prepared by the researchers and adult health literacy scale
were used as data collection tools.

Results: The median value of the adult health literacy scale of nursing students was found to be
15 Adult health literacy scale mean scores of the first year students were found to be lower than the
other classes (p<.05). It was determined that the education level of the mother and father affected
the level of health literacy. In addition, the average score of the adult health literacy scale was found
to be lower for the students who do not have social security, use cigarettes and alcohol, use drugs
without consulting a physician, and recommend the drug they use to other people.

Conclusions: The health literacy level of the students in our study is moderate. It is recommended
to increase the level of health literacy before graduation. Nursing students’ education programs
should be organized in such a way as to ensure that their health literacy level is at the highest level,
taking into account the factors affecting the level of health literacy.

Anahtar Kelimeler

Health Literacy, Nursing, Education, Health

Kaynakça

• Akgün, Ş., Tok, H. H., & Oztaş, D. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık okuryazarlık düzeyleri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 247-256.
• Arslan, F.T., Çelen R. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutumlarının belirlenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2018, 27(2):99-106.
• Ayaz-Alkaya, S., & Terzi, H. (2019). Investigation of health literacy and affecting factors of nursing students. Nurse Education in Practice, 34, 31-35.
• Berkman, N. D., Sheridan, S. L., Donahue, K. E., Halpern, D. J., & Crotty, K. (2011). Low health literacy and health outcomes: an updated systematic review. Annals of internal medicine, 155(2), 97-107.
• Cho, Y. I., Lee, S. Y. D., Arozullah, A. M., & Crittenden, K. S. (2008). Effects of health literacy on health status and health service utilization amongst the elderly. Social science & medicine, 66(8), 1809-1816.
• Çelik, S., İstek, Z., Kızkın, A., Yiğit, M. C., & Kaçan, H. (2021). Üniversite öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi: Bartın Üniversitesi örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (15), 593-605.
• Çınarlı, I. (2015). Kitle iletişimi ve eleştirel sağlık okuryazarlığı. Sağlık Okuryazarlığı, 15-28.
• Dikmen, A. U., Tüzün, H., & Karakaya, K. (2020). Türkıye’de Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve Belirleyicileri. Turkey Health Literacy Journal, 1(1), 27-39.
• Dincer, A., & Kursun, S. (2017). The determination of health literacy levels of university students. Journal Of Continuing Medical Education, 26(1), 20-26.
• Gözlü, K. (2020). Sağlığın Sosyal Bir Belirleyicisi: Sağlık Okuryazarlığı A Socıal Determınant Of Health: Health Lıteracy. Sdü Tıp Fakültesi Dergisi, 27(1), 137-144.
• Güner, T. A., Kuzu, A., Bayraktaroğlu, T. (2020). Diyabetli bireylerde sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı arasındaki ilişki. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 4(3), 214-223.
• Gün, M., Aslantekin, F., & Karadağ, N. (2021). Tıp fakültesi ve sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlık durumu ve etkileyen etmenlerin değerlendirilmesi. Türkiye Biyoetik Dergisi, 8(1), 34-43.
• Güven, D. Y., Bulut, H., & Öztürk, S. (2018). Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeylerinin İncelenmesi/Examining the Health Literacy Levels of Health Sciences Faculty Students. Journal of History Culture and Art Research, 7(2), 400-409.
• Inoue, M., Takahashi, M., Kai, I. (2013). Impact of communicative and critical health literacy on understanding of diabetes care and self-efficacy in diabetes management: a cross-sectional study of primary care in Japan. BMC family practice, 14(1):1-9.
• Ilıman, A.Y., Aktan, G.G.(2020). Hemşirelik Öğrencilerinin Kullandıkları Bilgi Kaynaklarının İncelenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 3(1):19-24.
• İkiışık, H., Turan, G., Kutay, F., Sever, F., Keskin, S. N., Güdek, H., ... Maral, I. (2020). Üçüncü basamak sağlık kuruluşuna başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 73(3), 247-52.
• İnkaya, B., & Tüzer, H. (2018). Bir üniversitenin sosyal ve sağlık bilimlerinde okuyan öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı durumunun incelenmesi. Kocaeli Med, 7(3),124-9.
• Karadaş, C. ve Özdemir, L.(2015). Hemşirelik öğrencilerinin araştırmaya yönelik farkındalık ve tutumlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2(3):30-39.
• Kazak, A., Başaran, F., Coşkun, N., & Karakullukçu, S. (2021). Sağlıkla ilgili bölümlerde okuyan üniversite öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Kocaeli Tıp Dergisi, 10(3), 273-283.
• Kickbusch, I., Brindley, C., & World Health Organization. (2013). Health in the post-2015 development agenda: an analysis of the UN-led thematic consultations, High-Level Panel report and sustainable development debate in the context of health. World Health Organization.
• Köse, E., Oturak, G., & Ekerbiçer, H. (2021). Bir grup tıp fakültesi öğrencisinde geleneksel ve tamamlayıcı tıp tutumu ve sağlık okuryazarlığı ilişkisinin incelenmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 11(2), 373-380.
• Lambert, M., Luke, J., Downey, B., Crengle, S., Kelaher, M., Reid, S., Smylie, J. (2014). Health literacy: health professionals’ understandings and their perceptions of barriers that Indigenous patients encounter. BMC health services research, 14(1), 1-10.
• Matsumoto, M., & Nakayama, K. (2017). Development of the health literacy on social determinants of health questionnaire in Japanese adults. BMC public health, 17(1), 1-11.
• Morris, N. S., Field, T. S., Wagner, J. L., Cutrona, S. L., Roblin, D. W., Gaglio, B., ... & Mazor, K. M. (2013). The association between health literacy and cancer-related attitudes, behaviors, and knowledge. Journal of health communication, 18(1), 223-241.
• Muslu, L., Çifçi, Ş., Aktaş, E.N. (2017), Rehberlik ve psikolojik danışmanlık bölümü öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri, Eğitim ve Öğretim Araştırma Dergisi, 6(3), 277-285
• Ozkan, S., Dikmen, A. U., Tuzun, H. A. K. A. N., & Karakaya, K. (2016). Prevalence and determiners of health literacy in Turkey: Asiye Ugras Dikmen. The European Journal of Public Health, 26(suppl_1), ckw175-072.
• Özdemir, H., Alper, Z., Uncu, Y., & Bilgel, N. (2010).Yetişkinler arasında sağlık okuryazarlığı: Türkiye’den bir araştırma. Sağlık eğitimi araştırması, 25(3), 464-77.
• Sariyar, S., Fırat Kılıç, H. (2021). The health literacy of university students in North Cyprus. Health Promotion International, 36(1), 101-108.
• Sezer, A., Kadıoğlu, H. (2014). Yetişkin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği’nin Geliştirilmesi. AnadoluHemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3).
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., ... & (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC public health, 12, 1-13.
• Şirin, H., Deniz, S., Oğuzöncül, A. F., Ketrez, G., Ertuğrul, O., & Memiş, D. (2021). Fırat Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörlerin Belirlenmesi. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 6(2), 148-158.
• Tosun, N., Hoşgör, H. (2021). E-sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı farkındalığı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 82-102
• Tözün, M., ve Sözmen, M. K. (2015). Halk sağlığı bakışı ile sağlık okuryazarlığı health Literacy with Perspective of Public Health. Smyrna Tıp Dergisi, 2, 48-54.
• Tuğut, N., Yılmaz, A., Çelik, B. Y. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 120-128
• Uysal, N., Ceylan, E., & Koç, A. (2020). Health literacy level and influencing factors in university students. Health & social care in the community, 28(2), 505-511.
• Yalçın Balçık, P., Taşkaya, S., & Şahin, B. (2014). Sağlık okur-yazarlığı, 13(4):321-326.
• Yorulmaz, D. S., & Sezer, H. K. (2021). Hemşirelik ile İlk ve Acil Yardım Bölümü Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(1), 337-352.