BIBLIOMETRIC ANALYSIS OF GRADUATE THESES ON CONSUMER ETHNOCENTRISM

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 106 - 120, 02.08.2025

Mehmet Arif Tuncer

Öz

This study aims to examine postgraduate theses on consumer ethnocentrism through bibliometric analysis and offer insights for future research. A total of 119 master’s and doctoral theses published between 2006 and 2024 were identified in the Council of Higher Education (CHE) Thesis Center using the keywords “tüketici etnosentrizmi” and “consumer ethnocentrism.” These theses were analyzed based on parameters such as degree level, gender, language, advisor title, university, institute, department, keywords, research methods, and thesis length. Findings show that 75.15% of the theses were master’s and 21.85% doctoral. There was a balanced gender distribution among authors. Most theses were produced at Istanbul and Marmara Universities, particularly in Social Sciences Institutes and Business Administration departments. A large portion (37.82%) was supervised by professors, and the majority were written in Turkish (91.60%). In 31.93% of the studies, four keywords were used; nearly all employed quantitative methods (99.16%), with most theses between 101–200 pages. Common themes included consumer ethnocentrism, purchase intention and decision, country-of-origin effect, consumer behavior, Cetscale, nationalism, brand personality, and cosmopolitanism. It is suggested that future studies should include qualitative methods to broaden the methodological diversity and deepen the understanding of the phenomenon of consumer ethnocentrism.

Anahtar Kelimeler

Consumer Ethnocentrism , Consumer Behavior , Bibliometric Analysis

TÜKETİCİ ETNOSENTRİZMİ ÜZERİNE ÇALIŞILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN BİBLİYOMETRİK ANALİZİ

Öz

Bu çalışmanın amacı tüketici etnosentrizmi kavramını odağına alan ulusal lisansüstü tez çalışmalarının bibliyometrik analiz metodu ile özelliklerini belirlemek ve tüketici etnosentrizmi kavramına dair yapılacak olan çalışmalara fikir verebilmektir. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Tez Merkezi’nde bulunan, 2006-2024 yılları arasında yazılmış lisansüstü tezler, “tüketici etnosentrizmi” ve “consumer ethnocentrism” anahtar kelimeleriyle taranmış ve 119 adet teze ulaşılmıştır. Bu yüksek lisans ve doktora tezleri çeşitli parametreler çerçevesinde bibliyometrik analiz yöntemi ile incelenmiştir. Tez çalışmalarının %75,15’inin yüksek lisans ve %21,85’inin ise doktora düzeyinde olduğu bulgulanmıştır. Tez yazarlarının cinsiyetlerinde dengeli bir dağılım olduğu, en fazla tezin ise İstanbul ve Marmara Üniversitelerinde, Sosyal Bilimler Enstitülerinde ve İşletme Ana Bilim Dalında yazıldığı gözlemlenmiştir. Tezlerin büyük çoğunluğunun (%37,82) profesör unvanlı akademisyenlerce yönetildiği ve Türkçe dilinde (%91,60) yazıldığı anlaşılmıştır. Çalışmalarda en fazla 4 anahtar kelime kullanıldığı (%31,93), neredeyse tüm tezlerde (%99,16) nicel yöntemlerden yararlanıldığı ve sayfa sayısının ise 101-200 arasında tercih edildiği tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre tüketici etnosentrizmi alanında Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde yayımlanan lisansüstü tez çalışmalarının genel olarak tüketici etnosentrizmi, satın alma kararı, menşe ülke etkisi, tüketici davranışı, satın alma niyeti, etnosentrizm, cetscale, Türkiye, milliyetçilik, marka kişiliği ve tüketici kozmopolitanizmi konuları ile ilişkilendirildiği bulgulanmıştır. Bundan sonraki yapılacak çalışmalarda, yalnızca nicel yöntemler yerine nitel yöntemlere de yer verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tüketici Etnosentrizmi , Tüketici Davranışı , Bibliyometrik Analiz

Kaynakça

• Akyıldız Arda, N. (2023). Biyofilik tasarım konulu lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Kent Akademisi Dergisi, 16(2), 879-904.
• Akyılmaz, B. (2022). Yapay zekâ ve tüketici davranışı alanındaki yayınların bibliyometrik analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(1), 947–963.
• Albayrak, A. ve Tüzünkan, D. (2020). Kırsal turizm ve türlerine yönelik hazırlanan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Turkish Studies-Social, 15(1), 845-859.
• Alkaç Özdemir, G. (2023). Tüketici Finansal Sağlığı: Bibliyometrik Analiz. Finance/Muhasebe ve Finansman Dergisi, 98, 109.
• Altınpulluk, H. (2018). Türkiye’de artırılmış gerçeklikle ilgili hazırlanan tezlerin bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 8(1), 248-272. https://doi.org/10.17943/etku.337347
• Apak, S., Erol, M. ve Öztürk, S. (2016). Muhasebe ve finans tarihi araştırmaları dergisinde yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 11, 111-124.
• Aria, M. ve Cuccurullo, C. (2017). Bibliometrix: An R-tool for comprehensive science mapping analysis. Journal of Informetrics, 11(4), 959-975.
• Asil, H. (2010). Değerler, tüketici etnosentrizmi ve yerli/yabancı markalı ürün tercihi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Ayhan, E., Çolak, A. ve Önder, M. (2022). Türkiye’deki kamu yönetimi çalışmalarının eğilimi: 1990-2019 yılları arasında AİD’de yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 17(1), 1-28.
• Balabanis, G. ve Diamantopoulos, A. (2004). Domestic country bias, country-of-origin effects, and consumer ethnocentrism: A multidimensional unfolding approach. Journal of the Academy of Marketing Science, 32(1), 80–95.
• Balabanis, G., Diamantopoulos, A., Mueller, R.D. ve Melewar, T.C. (2001). The impact of nationalism, patriotism, and internationalism on consumer ethnocentric tendencies. Journal of International Business Studies, 32(1), 157-175.
• Balıkçıoğlu, B., Yükselen, C. ve Koçak, F.A. (2019). Tüketici etnosentrizmi literatür taraması. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 23, 163-202.
• Baş, M., ve Aksoy, G. (2021). Marka yönetimi ile ilgili yazılan ulusal lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(1), 193-207.
• Bayrakçıoğlu, S. (2021). Türkiye’de ön lisans muhasebe eğitimi üzerine yapılan çalışmaların bibliyometrik analizi (2004-2020). The Journal of Accounting and Finance, 91, 103-118.
• Beşel, F. (2017). Türkiye’de maliye alanında yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi (2003-2017). International Journal of Public Finance, 2(1), 27-62.
• Bişkin, F., Yılmaz, N. ve Pektaş, Ç. (2023). Marka deneyimi konusunda hazırlanan lisansüstü tezlerin bibliyometrik profili. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(1): 103-118.
• Çarıkçı, O. ve Yaman, B. (2019). Muhasebe-finans öğrenciler üzerine yapılan araştırmaların bibliyometrik analizi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), 359-381.
• Çatı, K. ve Öcel, Y. (2018). Türkiye’de pazarlama ile ilgili yayınlanan makalelerin bibliyometrik incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 508-519.
• Darıcı, M. (2021). Kamu yönetimi alanında stratejik yönetim temalı tezlerin bibliyometrik analizi: Ulusal tez merkezi örneği. Stratejik Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 21-39.
• Demirbaş, M. (2022). Türkiye’de tüketici davranışları üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi, 4(10), 150-164.
• Dilek, S., Kesgingöz, H. ve Güney, O. (2020). Türkiye’de rekabet gücü ve rekabet avantajı konularındaki lisansüstü tezlerinin bibliyometrik profili (2000-2018). International Academic Journal, 4(1), 6-25.
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N. ve Lim, W.M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296.
• Durgut, S. ve Küçüksille, E.U. (2021) Türkiye’de yapılan akademik çalışmaların büyük veri araçları ile bibliyometrik analizi. Bilge International Journal of Science and Technology Research, 5(1), 1-12.
• Erkuş, U. ve Öztürk, A., (2024). Bibliometric analysis of studies on consumer behaviour in the metaverse. Business and Management Studies: An International Journal, 12(4), 794-820.
• Good, L.K. ve Huddleston, P. (1995). Ethnocentrism of Polish and Russian consumers: Are feelings and intentions related?. International Marketing Review 12(5), 35-48.
• Gök, A.G. (2024). Muhasebede dijitalleşme üzerine çalışılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2), 97-111.
• Han, C.M. 1988. The role of consumer patriotism in the choice of domestic versus foreign products. Journal of Advertising Research, 28(3), 25–32.
• Klein, J.G., Ettenson, R. ve Morris, M.D. (1998). The animosity model of foreign product purchase: An empirical test in the People’s Republic of China. Journal of Marketing, 62(1), 89-100.
• Kurnaz, A. (2021). Etnosentrizm ile ilgili çalışmaların bibliyometrik analizi. Beykoz Akademi Dergisi, 9(2), 98-118.
• Ögel Aydın, S. ve Aydın, S. (2023). Geçmişten bugüne akademik bir yolculuk: Sosyal pazarlama konulu lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 327-348.
• Özsomer, A. ve Çavuşgil, S.T. (1991). Country-of-origin effects on product evaluations: A sequel to Bilkey and Nes review. American Marketing Association, 269-278.
• Öztürk, E. (2024). Tüketici davranışları literatüründe sürdürülebilir moda üzerine yapılan çalışmaların bibliyometrik analizi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 59(4), 2615–2642.
• Pektaş, Ç. ve Aydın, S. (2021). Kongre turizmi ile ilgili hazırlanan lisansüstü tezlerin bibliyometrik profili. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 3(1), 72-83.
• Sharma, S., Shimp, T. A., & Shin, J. (1995). Consumer ethnocentrism: A test of antecedents and moderators. Journal of the Academy of Marketing Science, 23(1), 26–37.
• Shimp, T.A. ve Sharma, S. (1987). Consumer ethnocentrism: Construction and validation of the CETSCALE. Journal of Marketing Research, 24(3), 280–289.
• Sönmez Karapınar, E. (2022). Bibliometiıc analysis of research on consumer behavior during the Covid-19 pandemic. 10. Uluslararası İstanbul Bilimler Araştırmalar Kongresi (pp.316-329). İstanbul, Turkey.
• Şenbabaoğlu Danacı, E. ve Parıltı, N. (2019). Tüketici yenilikçiliğinin görsel haritalama tekniğiyle bibliyometrik analizi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(2), 713–730.
• Tektaş, Ö.Ö. ve Konya, I. (2020). Tüketicilerin küreselleşmeye ve küresel markalara yönelik tutumlarının marka güveni çerçevesinde incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(2), 18-45.
• Toksarı, M. (2022). Marka aşkının bibliyometrik analiz yöntemi ile incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 700-720.
• Turan, İ., ve Altıntaş, M.H. (2024). Tüketici sinirbilimi kavramının bibliyometrik analiz yöntemi ile incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(46), 341-365.
• Watson, J.J. and Wright, K. (2000). Consumer ethnocentrism and attitudes toward domestic and foreign products. European Journal of Marketing, 34(9/10), 1149-1166.
• Yükseköğretim Kurulu (2024). Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/. (Erişim Tarihi: 07.05.2025)