Çeçen Mitolojisinde Hurri-Urartu Uygarlığının Sürekliliği

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 16, 147 - 168, 31.05.2025

Cahit Aslan Çevirmen: Cahit Aslan

Öz

Son zamanlarda Hurri-Urartular hakkındaki tartışmalar yeniden hız kazanmaya başladı. Kim oldukları ve özellikleri, tarihteki önemleri konusunda ciddi tartışmalar yapılmaktadır. Bu tartışmalara bu toplumların modern toplumlardan kimin ataları oldukları konusu da eşlik etmektedir. Son bulgular Hurri-Urartuların Çeçenlerle bağlantılı olduğu izlemini yaratmaktadır. Örneğin, her iki toplumun dilleri arasında benzerlikler bulunmuştur. Antik bir toplumla modern bir toplum arasında süreklilik bağı kurmak için dil dışında birçok veriye ihtiyaç vardır. Bunlardan biri de mitoloji olabilir. Bu çalışma Hurri-Urartu ve Çeçen mitolojileri arasında bir sürekliliğin olduğunu iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hurrito-Urartular , Çeçenler , Mitoloj , Nartlar

Continuity of Hurrito-Urartian Civilization in Chechen Mythology

Öz

Recently, discussions about the Hurrito-Urartians have started to gain momentum again. There are serious discussions about who they are, what kind of characteristics they have, and their importance in history. These discussions are accompanied by the question of who these societies are the ancestors of modern societies. The latest findings create the impression that they are related to the Chechens. For example, similarities have been found between the languages ​​used by both societies. If a continuity is to be established between an ancient society and a modern society, many more data are needed besides languages. One of these may be mythologies. This very study claims that there is a continuity between the mythologies of the Hurrito-Urartians and the Chechens.

Anahtar Kelimeler

Hurrito-Urartians , Chechens , Mythology , Narts

Хуррито-урартской цивилизации в чеченской мифологии

Öz

Недавно дискуссии о хуррито-урартской мифологии снова начали набирать обороты. Есть серьезные дискуссии о том, кто они, какие характеристики они имеют, и их важность в истории. Эти дискуссии сопровождаются вопросом о том, кто эти общества являются предками современных обществ. Последние результаты создают впечатление, что они связаны с чеченцами. Например, было обнаружено сходства между языками, используемыми обоими обществами. Если между древним обществом и современным обществом должна быть установлена ​​непрерывность, помимо языков необходимо, кроме языков. Одной из них может быть мифология. В этом самом исследовании утверждается, что существует непрерывность между мифологиями херрито-урарцев и чеченцев.

Anahtar Kelimeler

Херрито-урарцы , чеченцы , мифология , Нарты

Kaynakça

• Adiloğlu, Adilhan. “Karaçay-Malkar Nart Destanları”. Turkish Studies Volume 2 /1 Winter, 2007: 196-218.
• Adiloğlu, Adilhan. “ Karaçay-Malkar Türklerinde Nart Destanları”. Ankara: Yeni Türkiye Dergisi-Türk Dünyası Özel Sayısı, Sayı 15 (1. Cilt), 1997: 575-591.
• Akurgal, Ekrem. Anadolu Kültür Tarihi. İstanbul: Phoenix Yayınevi, 2023.
• Akurgal, Ekrem. Hatti ve Hitit Uygarlıkları. İstanbul: Phoenix Yayınevi, 2023.
• Archi, A. "The West Hurrian Pantheon and Its Background". In Collins, B. J.; Michalowski, P. (eds.). Beyond Hatti: a tribute to Gary Beckman. Atlanta: Lockwood Press, 2013.
• Bağlar, Selçuk. An Example Of Common God Culture In Anatolian and Caucasus Myths: Storm God Teışeba-Teşup And Nart Sosrıko. VII Uluslararası Vangölü Havzası Sempozyumu (pp.99-107). Bitlis, Turkey, 2011. https://avesis.yyu.edu.tr/yayin/d5c3bd6b-33cd-4333-9972-b618a00d7ef7/an-example-of-common-god-culture-inanatolian-and-caucasus-myths-storm-godteiseba-tesup-and-nart-sosriko
• Belli, Oktay. “Urartu Mitolojisi Üzerine Bir Deneme”. Anadolu Araştırmaları, 0 (7), 1980 . https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/12707
• Belli, Oktay. “Anzaf Kaleleri ve Urartu Tanrıları”. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1998.
• Bryce, Trevor. Letters of the Great Kings of the Ancient Near East (The Royal Correspondence of the Late Bronze Age). London and New York: Routledge, 2003.
• Cambridge Ancient History. Cambridge University Press, vol. ii, 2005: 172.
• Civelek, Makbule. “Göstergebilimin Kuramsal Açıdan İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Alanya Akademik Bakış, 4 (3), 2020: 771-784
• Çilingiroğlu, Altan. Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayını, 1997.
• Demirel, Serkan. “Hititçe Çiviyazılı Metinlerde Geçen Kumarbi Efsanesi ve Ullikummi Şarkısı’na İlişkin Bir Tartışma Notu”. Tarih İncelemeleri Dergisi, 30 (2), 20154: 443-449.
• Diakonoff, Igor M. and Starostin, Sergei A. Hurro- Urartu as an Eastern Caucasian Language. Munich: R. Kitzinger, 1986.
• Dinçol, Ali M. ve Dinçol, Belkıs. Sedat Alp'a Armağan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• Del Monte, von Giuseppe. F. and Tischler, Johann. Die Ots und Gewassernamen der hethitischen Texte (RGTC VI/2). Wiesbaden, 1992.
• Dumezil, George. Kafkas Halkları Mitolojisi. Çev.: Musa Yaşar Sağlam. İstanbul: Ayraç Yayınları, 2000.
• Elmurzayev, Sirazhdin. (Collector). Çeçen Nart Efsaneleri. (Çev.: Tarık Cemal Kutlu). İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
• Erhat, Azra. Hesiodos Eseri ve Kaynakları. Çev.: Sabahattin Eyüboğlu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997.
• Gernot, Wilhelm. "Hurrian". In “The Ancient Languages of Asia Minor”. Woodard, Roger D. (ed.). Cambridge: Cambridge University Press. 2008:. 81–104.
• Güterbock, H. G. Kumarbi Efsanesi. (Çev.: Sedat Alp). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1945.
• Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1984.
• Habiçlanı, Magomet. “Karaçay Nart Eposnu Nartlarını Üsünden”. Zamannı Avazı, Çerkessk, 1973.
• Hadağatle, Asker. Çerkes Nart Öyküleri. (Çev.: Murat Papşu). Ankara: KAFDAV Yayınları, 2005.
• İlyasov, Levha. The Diversity of the Chechen Culture: From Historical Roots to the Present. Published with support of the UNESCO Moscow Office for Azerbaijan, Armenia, Belarus, the Republic of Moldova and the Russian Federation, 2009. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000186004/PDF/186004eng.pdf.multi
• Jaimoukha, Amjad. The Chechens A handbook, Caucasus World Peoples of the Caucasus Series editor: Nicholas Awde. London - New York: Routledge-Curzon Press, 2005.
• Kıymet, Kurtuluş. Hitit Mitolojisinde Tanrıların Yer Altına İnişi. Folklor/Edebiyat, 20 (77), 2014: 21-34 .
• Kuhrt, Amelie. The Ancient Near East, C. 3000-330 BC. Routledge Publishing, 1995.
• Kurban, V., Fedakar, P., Uçkun, R., Beşikçi, S. Ö., Kureş, M. N., Çümen, N., Gül, B. Tarihi, Sosyo-Kültürel Yapısı ve Siyasal Yönleriyle Çeçenler. İzmir: İKSAD Yayınları, 2020.
• Lepiev, İsmail. Türkçe-Çeçence Sözlük. Ankara: Türkiye Kitabevi, 2003.
• Nevruz, Yılmaz. Umumî Kafkas Tarihi’ne Giriş, Cilt I. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 2013.
• Öztürk, Özhan. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Phoenix yayınları, 2009.
• Öztürk, Özhan. Dünya Mitolojisi. Ankara: Nika Yayınları, 2016.
• Rifat, Mehmet. 20. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 1 / Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Rosen, Arlene Miller. Civilizing Climate: SocialResponses to Climate Change inthe Ancient Near East. Rowman Altamira Press, 2007.
• Tavkul, Ufuk. “Nart Destanlarının Eski Türk Destanları ile İlişkisi," In Prof DR Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Ankara: Akçağ, 2008: 599-618.
• Tavkul, Ufuk. Karaçay-Malkar Nart Destanlarında Olağanüstü Doğum Motifi. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Bahar 2001, Sayı: 11, 2001: 166-167.
• Turtsaninov, G. F. Kafkasya’da Bulunan Antik Eserlerin Keşfi ve Yazılarının Çözümlenmesi. (Çev.: A. Hayrettin Tınmaz). Ankara: Birleşik Kafkasya Dernekleri Federasyonu Yayınları, 2006.
• Ünal, Ahmet. Hitit Devrinde Anadolu (Kitap I). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2002.
• Woodard, Roger D. The Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge University Press, 2008.
• Zaman, Şenol. “Çerkes Nart Destanlarının Neliği, Nasıllığı ve Neredenliği Bağlamında George Dumezil’in Üç İşlev Hipotezi / Şablonu". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(2), 2024: 533-559.