Evaluation of Cultural Landscape Features in the Scope of Geographical Indication: The Case of Bolu-Mengen

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 33 - 43, 30.06.2024

Gizem Cengiz Gökçe Mertcan Şen Ferdi Köseoğlu

https://doi.org/10.58728/joinabt.1458369

Öz

The concept of geographical indication, whose basic elements are expressed as "geographical area, product, commercial value and right", is directly related to cultural landscapes. It is aimed in the study to contribute to the development of the content of the of geographical indication concept and the basic elements of the concept while expanding the geographical indication map on a national and regional scale by establishing the relationship between cultural landscapes and the concept of geographical indication. For this purpose, Mengen district of Bolu province was chosen as the study area. Data which related to the subject and the area were collected through literature review and field studies. With the foresight of "Cultural landscapes should be evaluated as geographical indications and accordingly, the basic elements of the concept of geographical indication should be developed", the concept of "geographically marked area" was proposed by examining the relationship between geographical indication and cultural landscape concept. Among the cultural landscapes and cultural landscape elements determined in the study area, areas suitable for this concept were determined. In conclusion; A “Geographical Indication Classification” has been proposed to classify the geographical indication concept as geographical indication product and geographically marked area. This study seems important in terms of establishing the relationship between cultural landscapes and the concept of geographical indication in areas similar to the research area, determining cultural landscape values with geographical indication potential in the study area, and developing the concept of geographical indication area.

Anahtar Kelimeler

Cultural landscape, geographical indication, designated geographical area, Bolu-Mengen., classification

Proje Numarası

1919B011903356

Kültürel Peyzaj Özelliklerinin Coğrafi İşaret Kapsamında Değerlendirilmesi: Bolu-Mengen Örneği

Öz

Temel unsurları “coğrafi alan, ürün, ticari değer ve hak” olarak ifade edilen coğrafi işaret kavramı, kültürel peyzajlarla doğrudan ilişkilidir. Çalışmada, kültürel peyzajlar ve coğrafi işaret kavramı arasındaki ilişkiyi kurarak coğrafi işaret kavramının içeriği ile kavramın sahip olduğu temel unsurların geliştirilmesine ve coğrafi işaret haritasının ülkesel ve bölgesel ölçekte genişletilmesine katkı sunmak amaçlanmıştır. Bu amaçla, Bolu iline bağlı Mengen ilçesi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Konuya ve alana ilişkin yapılan literatür taraması ve arazi çalışmalarıyla veri toplanmıştır. “Kültürel peyzajlar, coğrafi işaretler olarak değerlendirilmeli ve buna bağlı olarak coğrafi işaret kavramının temel unsurları geliştirilmelidir” öngörüsüyle coğrafi işaret-kültürel peyzaj kavramı ilişkisi incelenerek “coğrafi işaretli alan” kavramı önerilmiştir. Çalışma alanında tespit edilen kültürel peyzajlar ve kültürel peyzaj ögelerinden bu kavrama uygun alanlar belirlenmiştir. Sonuç olarak; coğrafi işaret kavramının, coğrafi işaretli ürün ve coğrafi işaretli alan olarak sınıflandırılmasına dair bir “Coğrafi İşaret Sınıflandırması” önerilmiştir. Bu çalışma; araştırma alanına benzer nitelikteki alanlarda kültürel peyzajlar ve coğrafi işaret kavramı arasındaki ilişkinin kurulması, çalışma alanına ilişkin coğrafi işaret potansiyeli taşıyan kültürel peyzaj değerlerinin belirlenmesi ve coğrafi işaretli alan kavramının geliştirilmesi bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel peyzaj, coğrafi işaret, coğrafi işaretli alan, Bolu-Mengen., sınıflandırma

Etik Beyan

Bu çalışma, TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı tarafından desteklenen “1919B011903356” kodlu projeden üretilmiştir.

Destekleyen Kurum

Tübitak

Proje Numarası

1919B011903356

Teşekkür

Bu çalışma, TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı tarafından desteklenen “1919B011903356” kodlu projeden üretilmiştir.

Kaynakça

• [1] Antrop, M. (2005). Why landscapes of the past are important for the future. Landscape and Urban Planning, 70(1-2), 21-34.
• [2] Fowler, P. J. (2003). World Heritage Cultural Landscapes 1992-2002. Paris: UNESCO World Heritage Center. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000133121 (Erişim tarihi: 02.10 2019)
• [3] Özsüle, Z. (2005). Geleneksel yerleşimlerin korunması açısından kültürel peyzaj değerlendirmesi: Mudanya örneği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul, 249 s.
• [4] Kayın, E. (2012). Bir “kültürel manzara-kültürel peyzaj” öğesi olarak kırsal yerleşimlerin korunmasına yönelik kavramsal ve yasal irdelemeler. Mimarlık Dergisi, 367, 46-49.
• [5] Yener, G. (2015). Kültürel peyzaj değeri açısından Yörük kültürünün irdelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Isparta, 123 s.
• [6] Arkun, A.K. (2012). Ulus tarihi kent merkezi kültürel peyzaj öğelerinin değişimi ve dönüşümü (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara, 456 s.
• [7] Bekdemir, L.F. (2010). Kültürel peyzaj değerlendirmesi: Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası milli parkı örneği (Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara, 95 s.
• [8]BAKKA (2016). Batı Karadeniz Bölgesi coğrafi işaretli ürünler: Zonguldak-Bartın-Karabük. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/bati-karadeniz-bolgesi-cografi-isaretli-urunler/1093 (Erişim tarihi: 08.05.2020)
• [9] Orhan, A. (2010). Yerel değerlerin turizm ürününe dönüştürülmesinde coğrafi işaretlerin kullanımı: İzmit pişmaniyesi örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 243-254.
• [10] Durlu Özkaya, F., Sünnetçioğlu, S. ve Can, A. (2013). Sürdürülebilir gastronomi turizmi hareketliliğinde coğrafi işaretlemenin rolü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1(1), 13-20.
• [11] Polat Üzümcü, T., Alyakut, Ö. ve Fereli, S. (2017). Gastronomik ürünlerin coğrafi işaretleme açısından değerlendirilmesi: Erzurum-Olur örneği. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 10(2), 44-53.
• [12] Hazarhun, E. ve Tepeci, M. (2018). Coğrafi işarete sahip olan yöresel ürün ve yemeklerin Manisa’nın gastronomi turizminin gelişimine katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 371-389.
• [13] Coşkun, A.Y. (2001). Coğrafi İşaretler (Uzmanlık tezi). https://ci.turkpatent.gov.tr/sayfa/kurum-uzmanl%C4%B1k-tezleri (Erişim tarihi: 05.10.2019).
• [14] Çalışkan, V. ve Koç, H. (2012). Türkiye’de coğrafi işaretlerin dağılış özelliklerinin ve coğrafi işaret potansiyelinin değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 193-214.
• [15] Şahin, G. (2019). Türkiye'nin coğrafi işaretleri ve bunların Türkiye ekonomisinde etkin kullanımları (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, İstanbul 2621 s.
• [16] Canpolat, F.A. ve Haylı, S. (2018). Coğrafi göstergeler açısından Türkiye’de kırsal değişim (1980-2012 Dönemi). International Journal of Human Sciences, 15(4), 2229-2256.
• [17] Kan, M. ve Gülçubuk, B. (2008). Kırsal ekonominin canlanmasında ve yerel sahiplenmede coğrafi işaretler. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 57-66.
• [18] Ertan, A. (2010). Prestijli tarım ürünlerinin pazarlanmasında kalite ve coğrafi işaret kavramlarının tutundurulması ve bu bağlamda tarım satış kooperatiflerinin önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(12), 157-170.
• [19] Kan, M., Gülçubuk, B., Kan, A. ve Küçükçongar, M. (2010). Coğrafi işaret olarak Karaman Divle tulum peyniri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 15-23.
• [20] Kan, M., Gülçubuk, B. ve Küçükçongar, M. (2012). Coğrafi işaretlerin kırsal turizmde kullanılma olanakları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), 93-101.
• [21] Sauer, C.O. (1925). The morphology of landscape. :In The Cultural Geography Reader (pp. 19-53). Sauer, CO. (ed.), CA: University of California Press.
• [22] Roberts, G. (1994). The cultural landscape. Landscape Research, 19(3), 133-136.
• [23] Nassauer, J.I. (1995). Culture and changing landscape structure. Landscape Ecology, 10(4), 229-237.
• [24] Naveh, Z. (1995). Interactions of landscapes and cultures. Landscape and Urban Planning, 32, 43- 54.
• [25] UNESCO (2005). Operational Guidelines. World Heritage Convention. https://whc.unesco.org/archive/opguide05-en.pdf (Erişim tarihi: 05.10.2019).
• [26] Çöteli, M.G. (2012). Kültürel peyzajın korunması ve sürdürülebilir kentsel gelişmenin yaratılması yönünde bir politika önerisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32(1), 71-110.
• [27] Erdem Kaya, M. (2013). Landscape change and rural policy: An Identity Based Approach to Rural Settlement. ITU A|Z, 10(2): 94-110.
• [28] Büyükşahin, F. ve Güneş, G. (2017). Pastoral göçebe toplumlar ve kültürel peyzaj korumanın önemi. Journal of Recreation and Tourism Research, 4(1), 36-48.
• [29] Alişan Yetkin, A. (2018). Community-based Mixed Method Research to Understand Rapidly Changing Cultural Landscapes (Doctoral Thesis). Virginia Polytechnic Institute and State University, Department of Landscape Architecture, Blacksburg, Virginia, USA, 317 pp.
• [30] Cengiz Gökçe, G. (2018). Kültürel peyzaj-turizm ilişkisine yönelik kırsal kimlik koruma modeli: Nallıhan-Beydili örneği (Doktora Tezi). Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Bartın 272 s.
• [31] Kap Yücel, S.D. (2018). Salt E. Kültürel peyzajların tarihsel süreç içerisindeki değişimlerinin tespiti: Bursa İznik örneği. Planlama, 28(1), 40–55.
• [32] KTB (2018). Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Müdürlüğü. http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,12929/yasayan-insan-hazineleri-ulusal-envanteri.html (Erişim tarihi: 01.10.2019).
• [33] Kaptanoğlu, D. (1995). Yaylacık araştırma ormanı (Mengen) florası (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara, 115 s.
• [34] HGM (2020). 1/25000 ölçekli Memleket Haritaları Ankara: Harita Genel Müdürlüğü.
• [35] MGM (2020). İklim verileri. Ankara: Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
• [36] Öztekinci, S.Y. ve Coşkun, M. (2021). Devrek çayı havzasının vejetasyonu ve Hidrografyası. İksad Yayınevi, Ankara.
• [37] Doğan, M. (2010). Mengen Havzası’nın beşeri ve iktisadi coğrafyası (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, İstanbul, 353 s.
• [38] TÜİK (2020). Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt istemi 2019 yılı Sonuçları. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim tarihi: 07.05.2020).
• [39] Mengen Kaymakamlığı (2024). Mengen. http://www.mengen.gov.tr/mahalli-idareler (Erişim tarihi: 01.05.2024).
• [40] Doğan, M. (2011). Mengen ve çevresinin ekoturizm potansiyelinin değerlendirilmesi. Coğrafya Dergisi, 22, 14-26.
• [41] Hoşcan, N., Genç, K. ve Şengül, S. (2016). Bolu Kent markası oluşturma sürecinde aşçılık kültürü ve gastronomi turizminin önemi: Bolgamer önerisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4/Özel Sayı, 52-76.
• [42] Bucak, T. ve Erdoğan Aracı, Ü. (2013). Türkiye’de gastronomi turizmi üzerine genel bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(30), 203-216.
• [43] Türk Patent ve Marka Kurumu (2020). Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı İstatistiklerihttps://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/geographicalRegisteredList/ (Erişim tarihi: 07.05.2020).
• [44] Bolu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2024). Bolu coğrafi işaretli ürünleri. https://bolu.ktb.gov.tr/TR-70033/cografi-isaretli-urunler.html (Erişim tarihi: 01.05.2024).