İKİ SEVİYELİ OYUN ÖRNEĞİ OLARAK SANCAK KRİZİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 16 - 56, 31.12.2020

Fuat Aksu Tuğçe Kafdağlı

https://doi.org/10.24013/jomelips.766395

Cited By: 1

Öz

1936’da Fransa’nın Suriye’deki manda yönetimini bırakma kararıyla 1921 Ankara Antlaşması’nın ve dolayısıyla İskenderun Sancağı’nın durumu tartışmalı hale gelmiştir. Türkiye bu durumda Sancak’ın, Suriye’ye bırakılmasını uygun bulmamış ve Fransa’dan özerk bir yönetimde olmasını talep etmiştir. Bu talebin tetiklediği Sancak Krizi’nde Türkiye’nin askeri kuvvet kullanma tehdidiyle desteklediği diplomatik girişimleri, Milletler Cemiyeti’nin kararları ve İngiltere’nin arabuluculuğuyla beraber Sancak önce bağımsızlığını kazanmış ardından Türkiye’ye ilhak olmuştur. Sancak Krizi’nin yönetim süreci, İkinci Dünya Savaşı’na doğru ilerleyen uluslararası sistemdeki değişimden ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün kriz yönetimindeki baskın lider profilinden etkilenmiştir. Karar birimi olarak lider, kriz yönetim sürecinde Fransa ile uluslararası zeminde müzakere ederken ulusal zeminde de TBMM’yle doğrudan iletişim içinde olmuştur. Baskın lider profilinin kriz yönetiminde ön planda olmasına rağmen, yasama organı olarak TBMM kimi zaman yürütmenin sorumlu olduğu bir üst denetim mekanizması kimi zaman izlenen siyasanın dillendirildiği etkin bir araç olmuştur. Böylece yasama organı kriz yönetim sürecine dâhil olmuştur. Krizin barışçıl çözüm sürecinde ve liderin kararlaştırma sürecinde; rakibin ikna olması için kırmızı çizginin açık ifadesi, kararın mutabık olunmuş ulusal çıkara dayandırılması, kriz yönetiminde bazı stratejik hamleler ve anayasal zorunluluk sebepleri ile yasama organı olarak TBMM krizde özel bir işleve sahiptir. TBMM’nin krizdeki etkinliği, Türkiye’nin kriz yönetim sürecindeki başarısını olumlu yönde etkileyerek destekleyici unsur olmuştur. Bu çalışma iki seviyeli oyun örneği olarak Sancak Krizi’nde; yasama organının karar alıcı ile ilişkisinin sebeplerini, niteliğini ve bu etkileşimin Türkiye’nin kriz yönetim ve karar alma sürecine etkisi boyutuyla sonuçlarını analiz edecektir.

Anahtar Kelimeler

Sancak (Hatay) krizi, iki seviyeli oyun, kriz yönetimi, baskın lider

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK -SOBAG 1001

Proje Numarası

Bu makale TÜBİTAK 1001 Projesi (Proje No.: 112K172) Desteğiyle Hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Ada, S. (2005). Türk-Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Aksu, F. (2018). “Türk Dış Politikası Krizlerinde Hükümetler, Cumhurbaşkanları ve Başbakanlar”. Uluslararası İlişkiler. C. 13 S. 59, 65-78.
• Armaoğlu, F. (2007). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Barlas, D (2000) “Fransız Belgelerine Göre Türkiye’nin Avrupa Politikası (1930-1939)”, Atatürk 4. Uluslararası Kongresi Bildiri Kitabı. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay., 217-222.
• Davaz, S. (1936). İskenderon-Antakya Meselesi IV. Ankara: (Yayınevi Yok)
• Dayı, S. E. (2002). “Hatay Devleti ve Hatay’ın Anavatan’a Katılması”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 19, 331-340.
• Demir, Y. (2012). “Hatay’da Siyasi Çekişmeler ve Türkiye’nin Politikası (1936-1938)”, History Studies, Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, 47-72.
• Fırat, M. ve Kürkçüoğlu, Ö. “Sancak Sorunu”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar C. I. içinde (279-292) İstanbul: İletişim.
• Foreign Relations of the United States (FRUS) Diplomatic Papers (1938). The British Commonwealth, Europe, Near East, and Africa, Volume II. Document 851.
• Goloğlu, M. (2009). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II: Tek Partili Cumhuriyet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gözler, K. (2016). Devlet Başkanları: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Güçlü, Y. (2001). The Question of the Sanjak of Alexandretta. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hermann, M. ve Hermann, C. (1989). “Who Makes Foreign Policy Decisions and How: An Empirical Inquiry”. International Studies Quarterly. Vol.3, No.4, 361-387.
• Iida, Keisuke. (1993). “When and How Do Domestic Constraints Matter? Two-Level Games with Uncertainty”. The Journal of Conflict Resolution, Vol. 37, No. 3, 403-426.
• Karakoç, E. (2009). “Atatürk’ün Hatay Davası”. Bilig. S. 50. 97-118.
• Kaştan, Y. (2019). “TBMM Tutanak Defterleri’ne Göre İskenderun Sancak Meselesi, Hatay Cumhuriyeti ve Hatay’ın Türkiye’ye Katılım Süreci (1936-1940)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 12, Sayı: 67, 344-363.
• Khadduri, M. (1945) “The Alexandretta Dispute”. The American Journal of International Law. Vol. 39, No: 3, 406-425.
• Köni, H. (1989). “Hatay Sorunu’na Yeni Bir Bakış”. Atatürk Yolu Dergisi. C. 1 S. 4, 535-539.
• Melek, A. (1986). Hatay Nasıl Kurtuldu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Nadi, Y. (1937, 6 Ocak). “Fransız Dostluğuna Hala Kıymet Veriyoruz”. Cumhuriyet.
• Oran, B. “Dönemin Bilançosu”, Baskın Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar C. I. içinde (387-398) İstanbul: İletişim.
• Pehlivanlı, H. (1998). “Atatürk Dönemi Milli Emniyet Hizmetleri Teşkilâtı İstihbarat Raporlarında Hatay Meselesi”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. C. XIV, S. 4, 159-205.
• Putnam, R. D. (1988). “Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of Two-Level Games”. International Organization. Vol. 42, No. 3, 435-436.
• Renshon, J. ve Renshon, S. A (2008). “The Theory and Practice of Foreign Policy Decision Making”. Political Psychology. Vol. 29, No. 4, 509-536.
• Sarınay, Y. (1996). “Atatürk’ün Hatay Politikası-I (1936-1938)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. C. XII, S. 34, 3-67.
• Sebenius, J. K. (2013). “Level Two Negotiations: Helping the Other Side Meet Its ‘Behind‐the‐Table’ Challenges”. Negotation Journal. Vol. 29, Issue 1, 7-21.
• Selek, S. (2009). İsmet İnönü Hatıralar, Ankara: Bilgi Yayınları.
• Soyak, H. R. (2006). Atatürk’ten Hatıralar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Soysal, İ. (1985). “Hatay Sorunu ve Türk-Fransız Siyasal İlişkileri”. Belleten. C. 49, S.193, 79-109.
• Soysal, İ. (1989). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları I. Cilt (1920-1945). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sökmen, Tayfur (1992). Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şener, B. (2018). “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasında Çok Yönlü Bir İnce Diplomasi Uygulaması: Siyasal, Hukuksal Ve Askerî Boyutlarıyla Hatay’ın Türkiye’ye Katılması Süreci (1921-1939)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. C. 34, S. 97, 139-178.
• Şimşir, B. (1981). “Atatürk’ün Yabancı Devlet Adamları ile Görüşmeleri”. Belleten. C.45/1 S.177, 157-207.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü (1973). Montreux ve Savaş ve Öncesi Yılları (1935-1939). Ankara: Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl Serisi.
• Tekin, M. (2015). Hatay İşgal Yılları ve Bağımsız Hatay Devleti Kronolojisi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.,
• Tengirşenk. Y. K. (2001). Vatan Hizmetinde. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yamaç, M. (2019). “Fransız Arşiv Belgelerinde 23 Haziran 1939 Tarihli Türk - Fransız Antlaşması”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. S. 99, 215-252.
• Yavuz, B. (1992). “1921 Türk-Fransız Anlaşması’nın Hazırlık Aşamaları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. C. VIII, No. 23, 273-308.
• “Antakya ve İskenderun meselesi hakkında Hariciye vekili Dr. Tevfik Rüştü Aras’ın beyanatının tasvib edildiğine dair karar” (1936). TBMM Karar No: 958. Resmi Gazete. 3475.
• “Hatay Meselesi ile İsviçre basınından Neue Zürcher Zeitung gazetesi ve Yugoslav basınından yarı resmi Novosti gazetesinde çıkan yazılar.” (1938). T.C. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi 030.10/224.509.28.
• “Hatay Vilayeti Kurulmasına Dair Kanun 3711 S.K.” (1939). Resmi Gazete. 4255.
• “Romanya Bükreş'te yayınlanan Le Moment gazetesinde Hatay’la ilgili olarak çıkan yazı.” (1937). T.C. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030.10/222.501.25.
• “Türkiye Fransız Hükümeti’ne Bir Nota Verdi” (1936, 10 Ekim). Cumhuriyet.
• “Türkiye’nin Milletler Cemiyetine iltihakının tasvip edildiği hakkında” (1932). TBMM Karar No:726. Resmi Gazete. 2148.