ÖZGÜN İSLAMI KURUMLARDAN OLAN VAKIFLARA GENEL BIR BAKIŞ VE VAKIFLARIN KATILIM BANKALARINA ALTARNATİF OLMA YÖNÜ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 46 - 77, 30.06.2024

Ayşe Celebcioğlu

https://doi.org/10.24013/jomelips.1333584

Öz

Osmanlı Devleti bir sömürge imparatorluğu olmadığından kurulduğu yıllardan itibaren sürekli mâli problemler yaşamıştır. Hatta bu durum hemen hemen tüm İslam toplumları için süregelen bir problem olmuştur. Bu konuya İslamın temel kaynaklarında yeralan “Faiz Yasağı” da eklenince durum iyice içinden çıkılmaz bir boyut sergilemiş, Müslüman toplumlar günümüz vahşi kapitalizminin gölgesinde kendilerine en uygun olanı bulmaya çalışırken, faize bulaşmama konusunda da âzami çaba göstermeye çalışmışlardır. Hal böyle olunca faizden uzak kalarak ihtiyaç duydukları fonları temin etmek gayesiyle İslam toplumlarında faize altarnatif bir çok yöntem bulunmuş olup; halen de en ideal olan yöntem bulunmaya çalışılmaktadır. Yani İslam Devletleri yeryüzünde hâla faize altanatif en uygun yöntemi net bir şekilde bulmuş değildir. Çünkü İslamın ilk ortaya çıktığı yıllardan başlayarak günümüze kadar uzanan bir süreçte, fıkhî tartışmalar hala devam etmekte ve müçtehitlerin aykırı yorumları hâla gündemi meşgul etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vakıflar, Para vakıfları, Para Vakıfları Hakkındaki Tartışmalar, Faize Alternatif Yöntemler

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum desteği almıyorum. Sakarya Üniversitesi İslam Ekonomisi Bölümünde Doktora Öğrencisiyim.

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Derginize teşekkür ederim.

Kaynakça

• 2020/3 Sayılı Resmi Gazete. (2020). Kâr Hadleri Konusu. Sayı; 2020/3. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/02/20200210-9.htm
• Ali Haydar Efendi. (1912). Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’i-Ahkâm.
• Ali Haydar Efendi. (1991). Düreru’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm.
• Aşar, B. (2011). İslam Hukuk Tari̇hi̇nde Para Vakiflari Ve Fi̇nansman Kaynaği Olarak Kullanılması. 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Bölümü; Yüksek Lisans Tezi.
• Bayındır, A. (1996). Bey’Bi’l-Vefa, Diyanet İslam Ansiklopedisi. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bayındır, S. (2015). Fıkhî ve İktisaî Açıdan İslamî Finans. Süleymaniye Vakfı Yayınları.
• Bilmen, Ö. N. (1986). Hukûk-ı İslîmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye. Benli Kitabevi.
• Birgivî (Takıyyüddîn Muhammed). (2002). Muhammed b. Pir Ali, Et-Tarikatü’l-Muhammediyye, Bombay, Risâletü-l Kâzü’l-Hâlikîn, Hüsameddîn b. Musa Afâne.
• Celebcioğlu, A. (2017). Türkiye’de İslami Finansın Tarihi ve Kullanılan Finasman Yöntemlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yüksek Lisans Tezi.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2000). Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet İslam Ansiklopedisi. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Döndüren, H. (2023). Hile-i Şer’iyye Yöntemi. https://sorularlaislamiyet.com/kaynak/hile-i-seriyye
• Duman, S. (2019). "Karz-ı Haenin Fıkhi Boyutu " içinde Karz-ı Hasenin Kurumsallaşması. Ensar Yayınları.
• Dumlu, E. (2015). XVI. Yüzyıl Osmanlı Uleması Arasında Para Vakıfları Etrafında Cereyan Eden Tartışmalar (Ebussuûd, İbn Kemal - Çivizâde, Birgivî). İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 0(44), 303–337. https://doi.org/10.29288/ilted.308484
• Durmuş, A. (2022). Para Vakıflarıyla Katılım Bankaları Arasında Bir Mukayese. International Journal Of Financial Economics And Banking Practices, 2, 1–18. https://doi.org/10.57085/ufebud.1183291
• Durmuş, M. E. (2022). Banka Dışı İslami Finansal Kuruluşlar (Salih Ülev; M. Beşir Çalışkan (ed.)). Orion Kitabevi.
• Ebussuûd, & El-Mâdii, M. B. M. (1997). Risâle fî Cevazi Vakfi’n- Nukûd, Tahkik ve ta’lik: Ebu’l-Esbâl Sagîr Ahmed Sâgıf el-Pakistanî.
• Ekinci, E. B. (2021). Osmanlıda Bir Faizsiz Kredi Kaynağı; Para Vakıfları. https://www.ekrembugraekinci.com/article/?ID=1156&osmanlilarda-bir-faizsiz-kredi-kaynaği:-para-vakiflari
• Ertem, A. (1999). Osmanlı’dan Günümüze Vakıflar. Divan Dergisi, Sayı;1, 111–149.
• Eskicioğlu, O. (1999). İslam ve Ekonomi. Çağlayan Matbaası.
• Günay, H. M. (2012). Vakıflar Konusu - Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (2012). 474- 479; Cilt;42. https://islamansiklopedisi.org.tr/vakif
• İsmail Kurt. (1996). Para Vakıfları - Nazariyat ve Tatbikat (İslami İli). Ensar Neşriyat.
• Kahf, M. (2003). The Role of Waqf in Improving The Ummah Welfare - Presentation at the International Seminar on “Waqf as a Private Legal Body.” Islamic University of north Sumatra.
• Karaman, H. (2018). Dert Çözen Finansman - Para Vakıfları. Hayrettin Karaman Şahsi Web Sitesi. https://www.hayrettinkaraman.net/makale/1872.htm
• Kaya, S. (2010). XVIII. Yüzyıl Sonlarında Üsküdar Vakıflarının Gelir Kaynakları. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi.
• Kaya, S., Durmuş, M. E., Bektaş, İ., & Akkaya, A. (2017). “Muhasebe Kayıtları Işığında 18. Yüzyıl Para Vakıflarının Nakit İşletme Yöntemleri.” International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 3(3):50-62. doi: 10.25272/j.2149.
• Kayahan, C., Görkaş, İ., & Önk, H. (2016). Osmanlı Dönemi Para Vakıflarıyla Günümüz Katılım Bankalarının Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi- Afyonkarahisar, Aralık Sayısı.
• Kerimoğlu, Y. (1985). Emanet ve Ehliyet. Benli Kitabevi.
• Kurt, İ. (1996). Para Vakıfları – Nazariyat ve Tatbikat. Ensar Neşriyat.
• Özcan, T. (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Serahsî. (1983). Şemsü’l-Eimme Ebu Sehl Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed, el-Mebsût. El- Mebsût; Çağrı Yayınları.
• Şimşek, M. (1985). Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt; 27(Sayı; 1-4), 207–218.
• Teber, Ö. F. (2002). Osmanlı Toplumunda Bir Sosyal Kurum Olarak Vakıf Çeşitleri ve İşleyişi. Dini Araştırmalar, 4(12), 197–205. https://dergipark.org.tr/da/issue/4449/61292 Yanpar, A. (2014). İslâmi Finans İlke Araç ve Kurumları. Scala Yayınları. Zaman, A. (2014). Building Genuine Islamic Financial Institutions (Çeviren; Mustafa Kenan Erkan). Özgüİslami̇Fi̇nansalİkurumlarİnşa Etmek--Asad Zaman, Haziran, 171–194.