BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ESNASINDA BİRLEŞİK KRALLIĞIN ORTADOĞU POLİTİKASININ ŞEKİLLENDİRİLMESİNDE İNSAN İSTİHBARATI: T. E. LAWRENCE’IN CASUSLUK FAALİYETLERİNİN STRATEJİK ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 78 - 108, 27.06.2024

Murat Dikkaş

Öz

19. Yüzyılın sonlarına doğru Avrupa’da başlayan sanayi devriminin bir sonucu olarak batılı devletlerarasındaki sömürgecilik faaliyetleri çok büyük artış göstermiştir. Sömürgeci devletler dünya üzerindeki yeraltı ve yerüstü hammadde kaynaklarına ulaşmak maksadıyla adeta mazlum devletler ve toplumların üzerine bir karabasan gibi çökmüşlerdir. Bu süreçte İngiliz casus Lawrence insan istihbaratının tüm inceliklerini icra ederek, bölgedeki Arap kabilelerinin Osmanlı Devletine karşı isyan etmesinde adeta başrol oynamıştır. Bu çalışmanın amacı, Birinci Dünya Savaşı esnasında Birleşik Krallığın hedef bölgelerde icra ettiği temel istihbarat disiplinlerinden biri olan İnsan İstihbaratının (İNİS) stratejik önemini vurgulamak ve İngiliz casus Albay Thomas Edward Lawrence özelinde insan istihbaratı yönteminin işlevselliğini analiz etmektir. Birleşik Krallığın stratejik çıkarları doğrultusunda İngiliz casus Lawrence’ın yürüttüğü insan istihbaratı faaliyetleri neticesinde, önemli siyasi başarılar elde edilmiş ve Ortadoğu ve Arap yarımadasının sınırları yeniden çizilmiştir. Bu başarının altında yatan dinamikleri analiz etmek ve uygulama yöntemlerini irdelemek, teoride yer alan araştırmacılar ve uygulamada bulunan saha görevlileri açısından çok büyük fayda sağlayacağı aşikârdır.

Anahtar Kelimeler

Paris Barış Konferansı, Birinci Dünya Savaşı, Arap Yarımadası, İnsan İstihbaratı, Thomas Edward Lawrence

Kaynakça

• Aşan A. M., Orhan E. B., Kişman Z. A. (2021). Lawrence’ın 27 Maddelik Raporu Bağlamında Ortadoğu’da İngiliz Siyaseti Üzerine Bir Değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt: 31, Sayı: 1, Sayfa: 199 214, OCAK 2021.
• Çabuk, M. (2019). İngiltere’nin Ortadoğu’daki İstihbarat Merkezi: Arap Büro. Belgi Dergisi, 2(17), 1130 1147.
• Çırakman, A. (2007). “Oryantalizmin Batısı ve Oryantalist Söylem”, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları, 1. Baskı, 105 118.
• Demirel, E. (2023). Türkiye’de ve Dünyada İstihbarat. Özel Dosya Turkulak. Stratejikortak.org.https://turkulak.com.tr/wp content/uploads/2020/12/TURKIYEDE ve DUNYADA ISTIHBARAT 1.pdf Erişim T.: 11.05.2024.
• Erkan, S. M. (2023). Paris Barış Konferansından Sonra Ortadoğu’yu Paylaşım Çalışmalarında İngiliz Ajan ve Uzmanlarının 26 Mart 1919 Tarihli Toplantısı, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum / EducationAndSocietyInThe 21st Century Cilt / Volume 12, Sayı / Issue 34, Bahar/ Spring 2023
• Fazilet Ş. (2023). Arabistanlı Lawrence kimdir? https://www.milliyet.com.tr/molatik/galeri/arabistanli lawrence kimdir 89041/2.
• Gönül, G. (2013). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Mart, Cilt XXIX Sayı 85, 101 130.
• Gültekin C. (2023). Makale: Arap Çöllerinde Türk askerlerinin şehit edildiği trenin hikâyesi, Edirne Sınır Ötesi gazetesi.
• İdikut İhsan. (1953), Türk Lavrensleri, Öztürk Matbaası, İstanbul. MSÜ KHO. Milli Güvenlik ve Stratejik İstihbarat Ders Notu. Kara Harp Okulu Basımevi, Ankara 2023.
• Lawrence, T. E. (1917). The 27 Articles of TE Lawrence. TheArabBulletin, 20, 175-200.
• Lawrence, T.E. (1926). Seven Pillars of Wisdom: A Triumph. New York: Anchor.
• Lawrence, T.E. (2017). 27 Articles. New York, N: Simon &Schuster.
• Mackey, S. (2003), Başlangıçtan Bugüne Ortadoğu’da Tarih ve İnanç, National Geographic Society, Doğuş Grubu İletişim Yayıncılık, Washington.
• Milli Güvenlik ve Stratejik İstihbarat Ders Notu, Sh. 54. Kara Harp Okulu Basımevi, Ankara 2023.