SU YOLLU YAPIYA DİK VE PARALEL KESİLMİŞ TRAVERTENLERDE KAPİLER SU EMME VE BASINÇ DAYANIMI ÖZELLİKLERİNİN ANİZOTROPİK DEĞİŞİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 002, 55 - 67, 31.12.2020

İbrahim Çobanoğlu

Öz

Travertenler oluşum ortamlarına bağlı olarak desenli yapılar sunarlar. Bu yapılara genel olarak “su yollu yapı” adı verilir. Bu dokusal özelliğin, taşın üretimi sırasında da korunması ve ortaya çıkarılması istenebilir. Fabrika üretim aşamasında su yollu yapının göründüğü taş kesim şekli vein-cut, görünmediği kesim şekli ise cross-cut adını almaktadır. Travertenlere has bu özellik, taşın kesim şekline bağlı olarak farklı görünümler sunmasını sağlamaktadır. Bu anlamda yapısal uygulamalarda mimari kullanım tercihi önem taşımaktadır. Gerçekte kesim şekillerindeki bu farklılık taşın bazı teknik özelliklerine de etki etmektedir. Bu çalışmada, travertenlerde taşın kesim şekline bağlı olarak ortaya çıkan ve anizotropiye neden olan dokusal özelliğin taşa ait kapiler su emme ve tek eksenli sıkışma dayanımı parametreleri üzerindeki etkisi ele alınmıştır. Bu amaçla, dünyanın en önemli traverten havzalarından biri olan Kaklık (Denizli) bölgesindeki 7 farklı ocaktan elde edilmiş örnekler kullanılmıştır. Sonuçlar, su yollu yapıya paralel pozisyonda hem kapiler su emmelerin ve hem de tek eksenli sıkışma dayanımlarının su yollu yapıya dik pozisyona göre daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bu durum, traverten seçiminde kesim şekline bağlı teknik özelliklerin de etkili olduğunu ortaya koymuştur. Elde edilen deneysel sonuçlar, travertenlerin anizotropik özellikler sergileyen doğaltaşlar olduğunu ortaya koymuştur. Travertenin inşaat sektöründeki uygulamalarında kayaca ait bu özelliklerin bilinmesi ve değerlendirilmesi önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kapiler su emme, Traverten, Vein cut, Cross cut, Denizli

Teşekkür

Bu çalışma için gerekli örneklemelerin yapılmasını sağlayan Başaranlar Mermer, Best Mermer, Demmer Mermer, Alimoğlu Mermer, Pamukkale Mermer, Çakmak Mermer ve Kur Mermer firmalarına teşekkürü bir borç bilirim.

ANISOTROPIC CHANGES OF CAPILLARY WATER ABSORPTION AND COMPRESSIVE STRENGTH PARAMETERS IN “VEIN CUT” AND “CROSS CUT” SHAPED TRAVERTINES

Öz

Travertines offer patterned structures depending on their sedimentological environment. These structures are generally called "waterway structures". It may be desirable to preserve and reveal this textural feature during the production of the stone. The stone-cut shape in which the waterway structure appears in the factory production stage is called “vein-cut”, and the cut shape that is not visible is referred to as “cross-cut”. This feature, which is unique to travertines, allows the stone to offer different appearances depending on the cut shape. In this sense, the preference of architectural use in structural applications is important. In fact, this difference in cut shapes also affects various technical properties of the stone. In this study, the effect of textural feature, which arises depending on the cut shape of the stone in travertines and causes anisotropy, on the capillary water absorption and uniaxial compressive strength parameters of the stone is discussed. For this purpose, samples obtained from 7 different quarries in Kaklık (Denizli) region, one of the most important travertine basins in the world, were used. The results showed that both the capillary water absorption and uniaxial compressive strengths in the position parallel to the waterway structure were higher than the position perpendicular to the waterway structure. This situation revealed that the technical features related to the cut shape were also effective in the selection of travertine. The experimental results obtained revealed that travertines are natural stones exhibiting anisotropic properties. In the applications of travertine in the construction industry, it is important to recognize and evaluate these properties of the rock.

Anahtar Kelimeler

Capillary absorption, Travertine, Vein cut, Cross cut, Denizli

Kaynakça

• [1] Chafetz, S.H., Folk, R.L., (1984), Travertines: Depositional morphology and the bacterially constructed constituents, Journal Of Sedimentary Research 54(1):289-316.
• [2] Atabey E (2003) Tufa ve Traverten, JMO Yayını. 106 s Ankara.
• [3] Çobanoğlu, İ., (2015), Prediction and identification of capillary water absorption capacity of travertine dimension stone, Arab J Geosci, (8), pp.10135–10149.
• [4] Hall, C., (1981), Water Movement in porous building materials-IV. The initials surface absorbtivity and the absorptivity, Building and Environment, 16 (3), pp. 201 – 207.
• [5] Reinhardt, H.W. ve Jooss, M., (1998), Permeability, Diffusion, and Capillary Absorption of Concrete at Elevated Temperature in the Service Range, Otto-Graf-Journal Vol. 9, pp. 34 – 47.
• [6] Türk, K., Çalışkan, S., Yazıcıoğlu, S., (2007), Capillary water absorption of self-compacting concrete under different curing conditions, Indian Journal of Engineering & Materials Sciences, Vol 14, pp. 365 – 372.
• [7] Arslan, M., (2001), The effects of permeable formworks with sucker liner on the physical properties of concrete surface, Construction and Building Materials, 15 (4), pp. 149 – 156.
• [8] Camoes, A., Aguiar, B., Jalali, S., (2003), Durability of Low Cost Performance Fly Ash Concrete, International Ash Utilization Symposium, paper 43, Kentucy.
• [9] Lanzon, M., Garcia-Ruiz, P.A., (2009), Evaluation of capillary water absorption in rendering mortars made with powdered waterproofing additives, Construction and Building Materials, 23, pp. 3287 – 3291.
• [10] Kırgız, M.S., Subaşı, S., Durmuş, G., (2003), Kırşehir-Kaman-Demirli Yöresi Mermerlerinin Bazı Teknolojik Özellikleri, G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 16 (4), s. 825 – 838, Ankara.
• [11] Vázquez P., Alonso, F.J., Esbert, R.M., Ordaz, J., (2010), Ornamental granites: Relationships between p-waves velocity, water capillary absorption and the crack network, Construction and Building Materials, 24, 2536–2541.
• [12] Dinçer, İ., Özvan, A., Akın, M., Tapan, M., Oyan, V., (2012), İgnimbiritlerin Kapiler Su Emme Potansiyellerinin Değerlendirilmesi: Ahlat Taşı Örneği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of The Institute of Natural & Applied Sciences 17 (2):64-71.
• [13] TS EN 1925 (2000), Natural Stones- test methods – Determination of water absorption constant depending on capillary action. TSE Publication, Ankara.
• [14] TS EN 13755 (2009), Natural Stones- test methods – Determination of water absorption at atmospheric pressure, TSE Publication, pp 1- 7, Ankara,
• [15] TS EN 1926 (2007), Doğal taşlar-Deney metotları-Atmosfer basıncında su emme tayini, TSE Yayını, 12 p., Ankara.
• [16] DIN 52617 (1987), Determination of The Water Absorption Coeffıcient of Construction Materials, German Institute for Standardisation (Deutsches Institut für Normung).
• [17] Anon, (1979), Classification of rocks and soils for engineering geological mapping. Part I – rock and soil materials. Bull. Int. Assoc. Eng. Geol. 19, p.364–371.
• [18] Deere and Miller (1966). Engineering classification and index properties for intact rock” Tech. Report No AFWL - TR-65-116, Laboratory, New Mexico.