Views on Soviet Russia in 1921 Minutes of the Turkish Grand National Assembly

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 2, 977 - 998, 30.04.2022

Gül Çakır

https://doi.org/10.21547/jss.1036200

Öz

The Turkish National War, which has been waged against the imperialist states in Turkey since 1919, has been closely followed by the Soviet Russia. Since 1920, Soviet administration established diplomatic relations with the new government in Ankara, officially recognized the new state and provided material and moral support to the struggle for independence. Especially 1921 was an important year in Turkish-Soviet relations. A series of victories on the Western Front of the Turkish War of Independence in the year in question brought both countries closer to each other. As a result of this rapprochement, the Treaty of Kars was signed on March 16, 1921 and the Treaty of Moscow was signed on October 13, 1921. Thus, Turkey and Soviet Russia provided a strong alliance. The principles of diplomatic relations to be developed with Russia in 1921 were carefully discussed by the deputies in the Grand National Assembly of Turkey, important ideas were put forward about the agreements to be made, and discussions were held. While some deputies claimed that the sincerity of the Russians should not be trusted, that they did not provide enough help, and that they hid their true ambitions, others believed wholeheartedly in the friendship of the Russians. There were also those members in the Turkish Grand National Assembly who thought that communism would spread in Anatolia with the Turkish-Russian rapprochement. On the other hand, the members of the Turkish delegation, who met with Russia, tried to persuade those who were opposed to Turkish-Russian friendship by suggesting that the country would never slip into communism in their speeches in the Grand National Assembly of Turkey. There were essential information in 1921 Parliament minutes publication regarding both Turkish-Soviet relations as well as Azeri, Georgian and Armenian relations. In order to understand the atmosphere of the period in a healthy way, it is very important to examine the parliamentary minutes. The aim of this study is to reveal different ideas about Turkish-Soviet Relations based on the Parliamentary minutes and to give information about the Turkish-Soviet Treaties in this period. The main source of this study will be the open and secret hearing minutes of the Grand National Assembly of Turkey. Likewise, books, theses and articles on Turkish-Soviet relations in the National Struggle Period will also be main sources for the preparation of this paper.

Anahtar Kelimeler

Turkish Parliament Minutes Publications, Turkish-Soviet Relations, Communism, National Struggle.

1921 Yılı TBMM Zabıt Ceridelerinde Sovyet Rusya ile İlgili Görüşler

Öz

Türkiye’de 1919 yılından itibaren emperyalist devletlere karşı yürütülen Türk İstiklal Savaşı, Sovyet Rusya tarafından yakından takip edilmiştir. Sovyet yönetimi 1920 yılından itibaren Ankara’daki yeni hükümetle diplomatik ilişki kurarak, yeni devleti resmen tanımış ve bağımsızlık mücadelesine maddi ve manevi destek vermiştir. Özellikle 1921 yılı Türk-Sovyet ilişkileri açısından önemli bir yıldır. Söz konusu yıl içerisinde Türk İstiklal Savaşı’nın Batı Cephesinde kazanılan bir dizi zafer her iki ülkeyi birbirine daha da yakınlaştırmıştır. Söz konusu yakınlaşmanın bir sonucu olarak 16 Mart 1921 Moskova, 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalanmıştır. Böylece Türkiye ve Sovyet Rusya güçlü bir ittifak sağlamıştır. 1921 yılında Rusya ile geliştirilecek diplomatik ilişkilerin esasları TBMM’de milletvekilleri tarafından titizlikle ele alınmış, yapılacak antlaşmalar konusunda önemli fikirler öne sürülmüş, tartışmalar yapılmıştır. Kimi mebuslar Rusların samimiyetine güvenilmemesi gerektiğini, onların yeteri kadar yardım etmediklerini ve gerçek emellerini sakladıklarını iddia ederken kimileri ise Rusların dostluğuna gönülden inanmışlardı. TBMM’de Türk- Rus yakınlaşması ile Anadolu’da komünizmin yaygınlaşacağına dair fikirleri olanlar da vardı. Diğer taraftan Rusya ile görüşen Türk heyet üyeleri TBMM’de yaptıkları konuşmalarda ülkenin asla komünizme kaymayacağına dair telkinlerde bulunarak Türk-Rus dostluğuna muhalif olanları ikna etmeye çalışmışlardı. 1921 yılına ait TBMM Zabıt Ceridelerinde Türk- Sovyet ilişkilerine ve dolayısıyla Azeri, Gürcü ve Ermeni ilişkilerine dair önemli bilgiler yer almaktadır. Dönemin atmosferini sağlıklı bir biçimde anlamak için TBMM Zabıt Ceridelerini irdelemek oldukça önemlidir. Söz konusu çalışmanın amacı TBMM Zabıt Ceridelerine dayanarak Türk-Sovyet İlişkilerine dair farklı fikirleri ortaya koymak ve bu dönemde yapılan Türk-Sovyet Anlaşmaları hakkında bilgi vermektir. Söz konusu çalışmanın esas kaynağı TBMM açık ve gizli celse zabıtları olacaktır. Yine Milli Mücadele Dönemi Türk- Sovyet ilişkilerine dair kitap, tez ve makaleler de bildirinin hazırlanmasında kaynaklık edecektir.

Anahtar Kelimeler

TBMM Zabıt Cerideleri, Türk-Sovyet İlişkileri, Komünizm, Milli Mücadele

Kaynakça

• Ada, T. (2018). Rus-Batı rekabetinin odak noktasındaki Anadolu ve Ankara Hükümeti’nin Sovyet politikası (1920-1922). Belleten, LXXXII (295), 1117.
• Atay, F.R.(1969). Çankaya. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Aydemir, Ş. S. (2011). Tek adam, Mustafa Kemal (1919-1922). (II). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çolak, İ.(2001). Moskova Antlaşması’na giden yol: Millî Mücadele dönemi TBMM Bolşevik ilişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 17(49), 41.
• Çolak, Ö. (2010). Lenin döneminde Türk-Rus ilişkileri (1917-1923). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. Isparta.
• Ertan, T.F., Aysal, N., Bakacak, A., Dinçer, H., Unat, K.(2011). Başlangıcından günümüze Türkiye Cumhuriyeti tarihi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gürün, K.(1983).Dış ilişkiler ve Türk politikası, Ankara: Ankara Ünv. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay.
• Gönlübol, M., Sar, C., Esmer, A. Ş., Sander, O., Ülman, A.H., Bilge, A. S.,…Kürkçüoğlu, Ö.(1996). Olaylarla Türk dış politikası (1919-1995). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Karabekir, K.(2008). İstiklâl harbimiz.(1).İstanbul:YKY.
• Karabekir, K.(2008). İstiklâl harbimiz.(2).İstanbul:YKY.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1920,04 24). D.I, C.I, İ.I.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1921,01 22). D.I, C.I, 136.İnikat.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1921, 01 24). D.I, C.III,137. İnikat.
• TBMM Zabıt Ceridesi.(1921, 03 01). D.I, C.I, İ.2.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1921, 08 11). D.I, C.II, İ.2, 64.İnikat.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1921, 09 13). D.I, C.II,75.İnikat.
• TBBM. Zabıt Ceridesi. (1921, 09 19). D.I, C.12, İ.79.
• TBMM Zabıt Ceridesi. (1921, 10 24). D.I, C.13, İ.99.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1921, 12 12). D.I, C.II, İ. II, 126. İnikat.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları. (1921, 12 13). D.I, C.I, İ.II, 127. İnikat.
• TBMM. Gizli Celse Zabıtları. (1921, 12 14). D.I, C.II, İ.II, 128. İnikat.
• TBMM. Gizli Celse Zabıtları. (1921,12 26). D.I, C.II, İ.II, 134. İnikat.
• Zürcher, E.J.(2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Y.S. Gönen, Çev.) İstanbul: İletişim.