A Comparison of Previous Studies for Development Rankings of Cities

Yıl 2003, Cilt: 2 Sayı: 2, 193 - 202, 17.08.2003

Mehmet Uysal İlker Etikan S. Yavuz Sanisoğlu

Öz

Socio-economic development is a subjective concept explained in different ways in terms of its definition and content by people and organizations. For this reason, when it is needed to obtain the rank of development of provinces in studies, numerous of indicators which reflects several characteristics of provinces such health, agriculture, population and demography, education, employment, income, energy, etc. have been used. The analysis of such indicatiors has been implemented by the Principle Component Analysis –an objective method for obtaining the rank of development of provinces (Tatlıdil, 1996). Provinces are grouped by using this rank order as first, second and third degree developed privinces. However, when the results of various studies done in the last decade are examined, the rank order of the provinces seems to be different (State Planning Organization 1991 and 1996, Kulakoğlu 1995, Uysal 1997, Uysal 1998, Uysal and Arikoğlu 1999). The aim of study is to evaluate the results of the previous studies for determining the level of development of provinces according to socio-economical indicators. Hence, indicators that are used in related works and graphs that belong to ranking of development of provinces are given and in order to find an answer of the question "which ranking is the right one ", it has been expected some suggestions from researhers in this context. Especially, the subject gains more importancy for the population and the indicators depends on it because the census of population will be done once in ten years.

Anahtar Kelimeler

Socio-Economic Development, Principle Component Analysis, Indicators of Development

İllerin Gelişmişlik Sıralamaları İçin Yapılan Çalışmaların Karşılaştırılması

Öz

Sosyo-ekonomik gelişmişlik kavramı tanımı ve içeriği bakımından kişi ve kuruluşlarca farklı şekilde izah edilebilen subjektif bir kavramdır. Bu nedenledir ki, yapılan çalışmalarda illerin sosyo- ekonomik gelişmişlik düzeyleri sıralaması elde edilirken illerin çeşitli yönlerini (sağlık, tarım, nüfus ve demografik, eğitim, istihdam, gelir, enerji VS.) yansıtan çok sayıda gösterge kullanılmaktadır. Çalışmalarda, farklı sayılarda alınan bu göstergeler objektif bir yöntem olan Temel Bileşenler Analizi ile çözümlenerek illerin gelişmişlik sıralaması yapılmaktadır(Tatlıdil, 1996). Elde edilen bu sıralamalardan yararlanılarak iller. 1. derecede. 2. derecede 3. derecede gelişmiş iller olarak gruplandırılmaktadır. Ancak son 10 yılda yapılan çalışmalara bakıldığında (DPT. 1991 ve 1996, Kulakoğlu 1995, Uysal, 1997, Uysal, 1998, Uysal ve Arikoğlu, 1999) elde edilen illerin gelişmişlik sıralaması oldukça farklılıklar göstermektedir. Bu çalışma, illerin sosyo-ekonomik göstergelere göre gelişme düzeylerini belirlemek amacı ile yapılan çalışmaların bir değerlendirilmesidir. Bu amaçla çalışmalarda kullanılan göstergeler ve illerin gelişmişlik sıralamalarına ait grafikler verilerek gelişmişlik sıralamalarının hangisi doğru sorusuna yanıt bulmak için tüm araştırmacılardan bu konuyla ilgili somut öneriler beklenmektedir. Özellikle genel nüfus sayımların 10 yılda bir yapılacak olması nedeniyle nüfus ve nüfusa bağlı göstergeler için konu daha da önem kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik, Temel Bileşenler Analizi, Gelişmişlik Göstergeleri

Kaynakça

• BOB, B., Cory, R., 2000, Socio-Economic Indicators and Integrated Coastal, Management, ( http://www.udel.edu/CMS/csmp/indicators/pptpresentations/Bowenottawa.pdf).
• DPT, 1991, illerin Ekonomik ve Sosyal Gelişmişlik Seviyelerinin Tespiti Araştırması, Ankara.
• DPT, 1996, İllerin Ekonomik ve Sosyal Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Ankara.
• DREWNOWSKI, J., 1972, Social Indicator and Welfare; Remarks on Methodology: Measuring Development. Baster N. (Eds.), Frank Cass and Co. Ltd. 77-88 p.
• HACIHASANOĞLU, B., 1980, İller İçin bir Gelişmişlik Göstergesi ve Sıralaması, DPT, Yayın No: 1695, KOYD: 19, Ankara.
• HDR., 2002, Human Development Reports (http://hdr.undp.org/reports/global/2002/en/indicator).
• IISD., 2003. International Institute for Sustainable Development (http://iisd1.iisd.ca/measure).
• KULAKOĞLU, Ö., 1995, İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeyinin Temel Bileşenler Analizi ile Saptanması, DİE Uzmanlık Tezi, Ankara.
• MCGRANAHAN, D., 1972, Development Indicators and Development Models; Measuring Development. Baster N.(Eds.), Frank Cass and Co. Ltd. 91-102 p.
• MCGRANAHAN, D., and at all, 1985, Measurement and Analysis of Socio-Economic Development, UNRISD, Report No:85.5, Geneva.
• TATLIDİL, H, 1996, Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Ankara.
• UYSAL, M., 1989, Ülkelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Göstergelerine Göre Gelişme Düzeyleri Üzerine Bir Çalışma, Yayınlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, H.Ü. Fen Bil. Ens. ANKARA.
• UYSAL, M., 1997, İllerin Demografi, Sağlık İşgücü ve Eğitim Göstergelerine göre Gelişmişlik Sıralaması, Uluslararası Katılımlı III. Ulusal Nüfusbilim Konferansı, 1997, Ankara.
• UYSAL, N., 1998, İllerin Gelişmişlik Düzeylerinin Saptanması, DİE uzmanlık tezi, Ankara.
• UYSAL, M ve Arıkoğlu, Ö., 1999, İllerin Gelişmişlik Sıralamasının Belirlenmesinde Sosyo-Ekonomik Göstergelerin Seçimi ve Uygulanması, Yayınlanmamış Özel Çalışma H.Ü. İstatistik Böl., Beytepe/Ankara.
• ÜNALAN, T., 2002, Türkiye “Milenyum Göstergeleri"ni Üretmek İçin Ne Kadar Hazır?, III. 2002 İstatistik Günleri, H.Ü., İstatistik Böl. BEYTEPE/ANKARA.