ÇANAKKALE-ÇAN HALILARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 50 - 68, 08.06.2018

Elif Ceylan Erol

Öz

Türklerin
evrensel kültüre kazandırdığı halı sanatı, tarih boyunca göçler ve kültürel
etkileşimler ile yeni bölgelere taşınmış, yöresel zenginliklerin eklenmesiyle
varlığını günümüze kadar korumuştur. Pazırık Kurganı’nda bulunan halı ve
akabinde Doğu Türkistan’daki halılar bilinen en eski dokuma örnekleridir. İlk
örneklerden Anadolu Selçuklu devrine kadar olan dönemde halı sanatı açısından
bir boşluk olsa da bu dönemlerde de dokuma yapıldığı tahmin edilmektedir. Türk
halı sanatının önemli evresini oluşturan Selçuklu halılarını Osmanlı dönemi
halıları takip etmiştir. Anadolu’nun değişik yörelerinde halı ve düz dokuma
yaygıları özellikle Türkmen ve Yörükler tarafından üretilmeye ve kullanılmaya
devam etmiştir.

Çanakkale’nin
Çan ilçesinde dokunan halılar, bölgenin dokuma geleneğinde yer almaktadır.
Çanakkale dokumacılığında önemli olan Ayvacık, Yenice yöreleri hakkında
çalışmalar olmasına rağmen Çan halıları yeterince araştırılmamıştır. Bu çalışma
ile yöre halılarının malzeme ve teknik, motif ve kompozisyon özellikleri
incelenerek Çan halılarının gelişim süreci ve Çanakkale dokumacılığındaki
yerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda yörede araştırmalar
yapılmış, yöre kadınları tarafından dokunan halılar incelenmiş ve
değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Çan, Halı, Motif

Kaynakça

• AKSOY, Aslı (2008), “Ayvacık Yöresinde Halı Dokumacılığı ve Ayvacık Halılarının Teknik Renk ve Desen Özellikleri”, Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları 25 – 31 Ağustos 2008 – Ayvacık Değerleri Sempozyumu, 29 – 30 Ağustos 2008, Çanakkale: ÇÖMÜ Yay.: 305-321.
• ANONİM (1998), Çanakkale, Çanakkale: Çanakkale Valiliği Yay.
• ASLANAPA, Oktay (1987), Türk Halı Sanatı’nın Bin Yılı, İstanbul: Eren Yay.
• BAYRAKTAROĞLU, Suzan (1985). “Çanakkale Halıları”, Vakıflar Dergisi, XIX: 237-261.
• BAYRAKTAROĞLU, Suzan (2006). “Çanakkale ve Yakın Çevresinde Dokunan Bazı Halıların Orta Asya İle Bağlantıları”, Sanatta Anadolu Asya İlişkileri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay.: 39-50.
• BOZKURT, Nebi (1997), “Halı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 15, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay: 251-262.
• BÖHMER, Harald (1984), “DOBAG Projesi Üzerine”, Türkiyemiz, 14(42): 1-5.
• ÇİÇEK, Seda (2010), Çanakkale İli Ayvacık Yöresi Halı ve Kilimleri, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enst., (Yüksek Lisans Tezi).
• DENİZ, Bekir (1998), Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları (Kilim-Cicim-Zili). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• DENİZ, Bekir ( 1999), “Osmanlı Dönemi Halıları”, Osmanlı, C. 11, Ankara: Yeni Türkiye Yay.: 381-394.
• DENİZ, Bekir (2000), Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• DENİZ, Bekir (2002), “Orta Asya Türk Halı ve Düz Dokuma Yaygıları”, Türkler, C. 4, Ankara: Yeni Türkiye Yay.: 340-356.
• EREN, Ramazan (1990), Çanakkale ve Yöresi Türk Devri Eserleri, Çanakkale.
• EREN, Ramazan (1994), Çanakkale İli’nin Tarih İçindeki Gelişimi ve Folklor İncelemeleri, Çanakkale.
• ETTINGHAUSEN, Richard (1987), “Halı”, MEB İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yay.: 129-136.
• GÖNÜZ, Ahmet-AKSOY, Aslı (2008), “Çanakkale İli Çan İlçesi’nde El Sanatlarının Sürdürülebilirliğinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Çalışma”, Çan Değerleri Sempozyumu, 28-29 Ağustos 2008, Çan: ÇOMÜ Yay.: 331-338.
• GÜLEÇ, Hamdi (2008), “Çan’da Sosyal Yapı ve Sözlü Halk Edebiyatı Ürünleri”, Çan Değerleri Sempozyumu, 28-29 Ağustos 2008, Çan: ÇOMÜ Yay.: 323-329.
• KEKEÇ, Tevhit (2008), Çanakkale Vakıf Camiileri Halı ve Kilimlerinden Örnekler, Çanakkale.
• KÜÇÜKEFE, Ertan (2008), “Çan İlçesi’nin Arkeolojik Geçmişi Üzerine Değerlendirmeler”, Çan Değerleri Sempozyumu, 28-29 Ağustos 2008, Çan: ÇOMÜ Yay.: 301-322.
• ÖZHEKİM ATİŞ, Didem (2008), “Çanakkale Halılarının Batı Anadolu Halıları İçindeki Yeri ve Önemi”, Çanakkale Merkezi Değerleri Sempozyumu, 25-26 Ağustos 2008, Çanakkale: ÇOMÜ Yay.: 693-712.
• SANAY, Filiz (2004), Çanakkale Halılarının Dün ve Bugünü, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enst. (Doktora Tezi)
• SAYIN, Fazıl (2012), İki Yakalı Şehir “Çan”, İstanbul: Değişim Yay.
• SEVİNÇ, Berna (2005), Geleneksel Milas Halıları Desen ve Kompozisyon Kataloğu, Milas: Milas Belediyesi Kültür Yay.
• TEKÇE, E. Fuat (1993), Pazırık Altaylar’dan Bir Halının Öyküsü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• ÜRER, Harun (2012), Haneden Ticarethaneye Batı Anadolu Halıcılığı (1836-1935), İzmir: Ege Üniversitesi Yay.
• YANAR, Coşkun (2009), Çanakkale Yenice Yöresi Dokumaları, Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enst. (Yüksek Lisans Tezi).
• YETKİN, Şerare (1991), Türk Halı Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yay.
• YILMAZKAYA, Doğan-ÜNAL, Şahika ve ERBEK, Güran (1990), Türkish Handwoven Carpets, v. 3, İstanbul.