TOKAT AHİ PAŞA KÜLLİYESİ VAKFI (H.765-1364)

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 21 - 36, 30.06.2023

Bilgehan Şahin

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1279140

Öz

Bu makalenin amacı Tokat Ahi Paşa zaviyesinin vakfı ve arşiv kaynakları eşliğinde incelenmesidir. Bunun için şeriye sicilleri ve Cumhurbaşkanlığı Osmanlı arşivlerine bakılmış ve buradaki bilgiler değerlendirilmiştir. Ayrıca Tokat şehri ve özellikle Ahi Paşa zaviyesi ile ilgili eserler de ele alınarak buradan bir sonuca gidilmiştir. Mehmed Muhiddin Hicri 12 Ramazan 765/Miladi 6 Haziran 1364 tarihinde Tokat Merkez Hoca Cemaleddin Mahallesi’nde zaviye, mescit, iki hamam ve kendisi, ailesi ile mütevelliye mahsus haneden oluşan bir külliye vücuda getirmiştir. Külliye ile ilgili Cumhurbaşkanlığı Osmanlı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivlerinde bazı belgeler tespit edilmiştir. Ahi Paşa külliyesi ile ilgili tek müstakil çalışma Mehmet Aykaç tarafından “Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı” adı altında yazılan makaledir. Fakat burada Ahi Paşa Külliyesiyle alakalı olarak Cumhurbaşkanlığı Osmanlı arşivindeki kayıtlara bakılmamış ve buradaki vesikalar değerlendirilmemiştir. Külliye hakkında yapılan araştırmada zaman içerisinde birçok gelirine el konulduğu ve külliye olmaktan çıkıp sadece mescit ve hamamdan ibaret kaldığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Ahi Paşa, Zaviye, Tokat, Vakfiye, Mescit, Hamam, Osmanlı arşivleri ve şeriye sicilleri.

Kaynakça

• BOA, Osmanlı Arşivi. Ali Emiri Mustafa 3 [AE. SMST. III]. No. 88, Gömlek No. 6598.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Ali Emiri Osman 3 [AE. SOSM. III]. No. 11, Gömlek No. 718; No. 11, Gömlek No. 716.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Ali Emiri Selim 3 [AE. SSLM. III]. No. 111, Gömlek No. 6752.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Cevdet Evkaf [C. EV]. No. 3, Gömlek No. 125; No. 231, Gömlek No. 11522; No. 39, Gömlek No. 1914; No. 198, Gömlek No. 9895; No. 207, Gömlek No. 10306.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İbnülemin Evkaf [İE. EV]. No. 12, Gömlek No. 1421; No. 31, Gömlek No. 3634; No. 31, Gömlek No. 3549; No. 51, Gömlek No. 5602; No. 56, Gömlek No. 6187; No. 44, Gömlek No. 4947.
• Ahi Paşa namı ile maruf Mehmed Muhiddinin 765 tarihli vakfiyesi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. Yazmalar, 611/79, 93.
• Ahi Paşa Mehmed Muhiddin vakfiyesi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. Yazmalar, 1766/79, 333.
• Akgündüz, A. (2000). Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Âşık Paşazâde Derviş Ahmed Aşıki (2008). Âşık Paşazâde Tarihi. (C. Çiftçi, Haz.). İstanbul: Mostar Yayınları.
• Aykaç, M. (2021). Tokat Ahi Paşa Külliyesi ve XIX. Yüzyılda Ekonomik Yapısı, Turkish Studies- Comparative Religious Studies, 16(3), 323-335.
• Bilirli, T. (2006). III Numaralı Tokat şer’iye sicili’nin transkripsiyonlu metni ve değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Tokat.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî Muḫtasar-ı Tecrîd-i Ṣarîḥ (2003). (A. F. Kocaer. Çev.). Konya: Hüner Yayınları.
• Çobanoğlu, A. V. (2002). Külliye. Türkiye Diyanet vakfı Ansiklopedisi (C.26, ss.542-544).
• Demirci, A. (2007). 3 Numaralı Tokat şer’iye sicili’nin transkripsiyonlu metni ve değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Tokat.
• Ekici, O. (2010). 33 Numaralı Tokat şer’iye sicili’nin transkripsiyonlu metni ve değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Tokat.
• Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Şemseddin Sami (2015), Kâmûs-ı Türkî. (N. Metin Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Şimşirgil, A. (2003). XIV.-XVI. Yüzyıllarda Tokat Cami ve Mescidleri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 18 (1), 87-104.
• Yıldırım, Ö. 1797-1798 Yıllarına ait Tokat şeriye sicilinde yer alan belgelerin sosyal ve ekonomik yönden tahlili. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.