DR. HÂFIZ CEMAL (LOKMAN HEKİM)’ DEN BİR TEŞHİS VE REÇETE: “ KIBRIS OSMANLILARINA MAHSŪS PARLAK İSTİKBĀL PROGRAMI” (1909)

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 39 - 52, 30.05.2017

Oğuz Karakartal

Öz

XIX. yüzyılın ikinci yarısında sonra Osmanlı Türkiyesi’nde
ortaya çıkan, millî ve manevî değerlerle çağın bilim ve teknoloji gereklerini
sentezleyen Yeni Osmanlı Tipi’nin Kıbrıs’taki ilk büyük temsilcisi,  Baflı Dr. Hâfız Cemal (Lokman
Hekim)’dir.  Jöntürk Hareketi sempatizanı
ve İstanbul Tıbbiye mezunu olan  Dr.Hâfız
Cemal memleketi Kıbrıs’a geldiğinde gazete çıkarmış, matbaa kurmuş, kitap
basmış, sanayi ve yabancı dil okulları açmış, muayenehane ve şifa yerleri
kurarak Kıbrıs Türk halkının sorunlarına çare bulmaya çalışmıştır. Jöntürk
olduğu gerekçesiyle ve eğitim seviyesinin düşüklüğünden toplum içinde değeri
anlaşılamayan aydınımız 1909’dan sonra İstanbul’a yerleşmiş, doktorluğu orada
sürdürmüş, sağlık dergileri çıkartmış, zaman zaman Kıbrıs’a gelip gitmiştir. Kıbrıs
Türklerinin siyasi, kültürel ve sosyo-ekonomik durumu üzerine daima kafa yoran
ve düzelmesi yolunda çabalayan Dr. Hâfız Cemal, 1909 tarihinde Lefkoşa’da
basılan Kıbrıs Osmanlılarına Mahsûs
Parlak İstikbâl Programı başlıklı broşüründe, Rumlarla Türkleri çeşitli yönlerden
karşılaştırır ve Kıbrıs Rumlarının ileride oluşlarını, “millî birlik,
dayanışma, dindarlık, modern eğitim, ticaretle uğraşma, nüfus fazlalığı,
tasarruf, basının gücü gibi unsurlara bağlarken, Türklerin geriliğini bu
meziyet ve imkânlara sahip bulunmayışlarında görür. 

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Yeni Osmanlı Tip, Dr. Hâfız Cemal, Kalkınma Modeli

Kaynakça

• AN, Ahmet. “Dr. Hafız Cemal Lokman Hekim”, Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler (1782-1899), Akçağ Yayınları, Ankara 2002, s.251-258
• ATUN, Suna. “Kıbrıs Türk Halk Kültüründe Geçmişten Günümüze Halk Hekimliği”, Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine Belgeler-Bildiriler (I), Samtay Vakfı Yayınları, Gazimağusa 2008, s.67-85
• FEDAİ, Harid. Dr.Hâfız Cemal Lokman Hekim, Anı-Yaşantı, Lokman Hekim Sağlık Vakfı İstanbul, y.t.y, 200 s.
• FEDAİ, Harid. “Lokman Hekim’in Dil Okulları”, Kıbrıs Türk Kültürü-Makaleler I, Samtay Vakfı Yayınları:13, Gazimağusa-KKTC 2005, s.293-296
• FEDAİ, Harid. “Lokman Hekim”, Sağlık ve Edebiyat (Haz:İsmail Bozkurt), Kıbrıs Türk Tabipler Birliği Yayını, Lefkoşa 2012, s.31-35
• FEDAİ, Harid. Kıbrıs Sanayi Mektebi, KKTC Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bak. Yayın., Ankara 1997, 64 s.
• FEDAİ, Harid-AN, Ahmet. “İslam Gazetesi”, Örneklerle Kıbrıs Türk Basın Tarihi I (1891-1963), TipografArt Basımevi, Lefkoşa 2012, s,.30-32
• KAPLAN, Mehmet. “Nesillerin Ruhu”, Mehmet Kaplan’dan Seçmeler II, (Haz: İnci Enginün-Zeynep Kerman), Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 1988, s.187
• KARAKARTAL, Oğuz. “İttihat ve Terakki’nin Kıbrıs’a Yansıması: Çok Yönlü Bir Jöntürk: Dr. Hâfız Cemal (Lokman Hekim)”, I. Dünya Savaşı’nın 100. Yılında Meşrûtiyet’ten Cumhuriyet’e Vatan Savunması, Koleksiyoncular Derneği Yayınları, Ankara 2015, s.84-91
• OKAY, M. Orhan. Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1989, 424 s.
• OZAN, Yüksel. “Hâfız Cemal Lokman Hekim Kıbrıs’ın Türklüğünü ve 65 Yıllık Mücadelesini Anlatıyor”, Tarih Dünyası Dergisi-Kıbrıs Sayısı, Sayı:9, 15 Ocak 1954, s.370-371
• TURAN, Metin-YARARBAŞ YİNANÇ, Kafiye. “Ömrünü Halk Hekimliğine Adamış Aydın Bir Tıbbiyeli Portresi: Dr. Hâfız Cemal”, Kebikeç, 12, 2001, s.91-112 ULAĞLI, Serhat. İmgebilim-Ötekinin Bilimine Giriş, Sinemis Yayınları, Ankara 2006, 207 s.
• YAŞIN, Özker. “Dr. Hâfız Cemal Lokman Hekim”, Nevzat ve Ben, Cilt I, Yeşilada Yayınları, İstanbul 1997, s.217-234